Qəhrəmanım sənsən. Natiq Məmmədli
tonqalda yandırılmaqla müqayisədə daha humanist cəza növü imiş. Sonra diqqəti başın səliqəylə kəsilməsinə yönəldərək iddia elədi ki, belə ustalıq cəlladın kübarlığından xəbər verir. Təxminən bir saat ərzində para-psixoloq bu cəza növünün “mülayim” təbiətindən elə yaxşı sözlər danışdı ki, adam məmnuniyyətlə başını kötüyün altına qoymaq istəyirdi.
Günün sonuna yaxın texniki direktorumuz ilan vurmuş kimi yerindən dik atılıb qışqırmağa başladı, o, bir neçə dəfə yumruqlarını düyünləyib boğazının damarı çıxana qədər “yes-yes” deyə bağırdı. Artıq sayta giriş on milyona çatmışdı! Bir-birini təbrik edən əməkdaşlarımızın tünlüyündə gözüm şefin üzünə sataşdı, mənə elə gəldi ki, o, ağlayırdı. Bazara təzə girən qanadlı pampers reklamlarının məhz bizə veriləcəyi xəbəri isə sevincimizi birə beş artırdı. Nəhayət! Bu, artıq reytinqin zirvəsi idi, heç nə baş vermədiyi, baş verənlərin isə sadəcə quru, boz xəbərlərdən savayı bir şey olmadığı avqustun quraqlığında belə möhtəşəm ilkə imza atmağı bacarmışdıq.
Yayın sonlarına kimi yiyəsiz başın qaldırdığı tozanaq mətbuatın əsas mövzusu olaraq qaldı. Biz başkəsmənin gigienik-estetik tərəflərini, dini-mənəvi aspektlərini qazımaqla məşğul olduq. Forumlarda qızğın müzakirələr gedir, hamı bizim paylaşdığımız xəbərlərdən danışırdı. İnsanların marağı da öləzimirdi, əksinə, vaxt keçdikcə bu, vəhşi bir ehtirasa çevrilib bizi ağlagəlməz varyasiyalar düşünməyə ilhamlandırırdı. Hərdən mənə elə gəlirdi ki, o alnı qırışlı, mavi gözlü, saqqallı dahinin başını heç cəllad kəsməyib, elə bu adamlar özləri kəsiblər ki, qladiator döyüşündən zövq alan romalılar kimi adrenalin yaşasınlar. Biz kəsilmiş baş şəkli dərc etməyin etik prinsiplərə uyğun gəlmədiyini yaxşı bilirdik, amma avqust boyunca ən azı gündə iki dəfə bunu təkrarlayırdıq. Şefimiz bizi özünü ictimai fəal hesab edən müxtəlif hərşeyşünasların qınağından qorumaq üçün yaxşı formula tapmışdı – cəmiyyət belə istəyir. Əslində, bu, elə məhz belə idi; qan, qırğın, işgəncə, intihar xəbərləri daha yaxşı oxunduğundan həmişə mütləq ölüm saçan sərlövhələr axtarırdıq. Ölüm-itim azalanda min bir əziyyətlə qaldırdığımız reytinqin necə asanlıqla uçuruma düşdüyünü seyr eləmək ürəyimizi ağrıdırdı. Məhz belə bir vaxtda insan başı kəsilmişdi… İşin dolaşıq və bizim xeyrimizə olan iki tərəfi var idi – nə başın yiyəsi tapılırdı, nə də istintaqın gedişi barədə məlumat verilirdi. Ortada yalnız adının çəkilməsini istəməyən mənbələrə istinad olunmuş ətürpədən şayiələr dolaşırdı. Biz təbii ki, cəmiyyətimizin marağını nəzərə alıb, şayiələri də xəbər kimi yayırdıq. Bir balaca yubansaydıq, bunu bizim əvəzimizə rəqiblərimiz eləyə bilərdilər.
“Şəhərdə heç kimin başı kəsilməyib, deyilənlərin hamısı şayiədir”, – nəhayət, avqustun sonuncu günü yayılan bir neçə cümləlik rəsmi məlumatda belə deyilirdi. Heç kim təəccüblənmədi, çünki illərin təcrübəsi bizə öyrətmişdi ki, əgər rəsmi açıqlama yubanarsa, deməli, ya təkzib, ya da ona oxşar nəsə olacaqdı. Bundan sonra ənənəvi taktiki gedişimizi işə saldıq, yəni hamı məsuliyyəti öz üzərindən atmaq üçün xəbəri birinci hansı qəzetin yaymasını aydınlaşdırmağa çalışdı, lakin ilkin mənbəni gördüm deyən olmadı. Biz kinder yumurtaları və qanadlı pampers reklamlarından aldığımız pulları geri qaytarmadıq, heç bunu istəmədilər də.
Artıq yayın qızmarını canına çəkmiş avqustun quraqlığı arxada qalmışdı, payızın sərin nəfəsinə bürünmüş yeni mətbuat mövsümü yaxınlaşırdı. Şəhərin dəniz kənarındakı nəhəng zibilxananın yaxınlığında başsız insan bədəninin tapılması xəbəri, məni aylardı okeanda dolaşan gəminin dor ağacından torpaq görən matros kimi sevindirdi. Yerimdən sıçrayıb “ura” qışqırmağa hazırlaşırdım ki, şef məni qabaqladı:
– Bilirsən də…
– Hə, hə…
– Yaxşı, yaxşı qazmaq lazımdı…
– Okey, okey.
– Çatdıracaqsan?
– Yes, yes!
– Di, davay!
– Davay, davay!
Sarı dana
Naxırçılar damaqlarında çürük ağac kötüyü kimi ilişmiş təkəmseyrək dişlərini ağarda-ağarda yekəpər Krasnodar cöngəsinin burnundakı həlqəsindən yapışıb bordaqda vurnuxan şeşən düyənin üstünə gətirəndə mənim dəhşətli ölümümdən iki gün keçirdi. Yaxşı ki, tez ölüb qurtardım: kəndin üz qarasına çevrilmiş o biri danalar kimi alaq-ulağı ovurdumda ləzzətlə marçıldada-marçıldada dana gözlərimi yad öküzünün şeşən düyəni zorladığı səmtə zilləyib arsızcasına “mö” eləmədim. Onlar hamısı yaxşı bilirdilər ki, üstündən təzək iyi gələn çürük dişli naxırçılar öz aralarında fərəhlə “damazlıq buğaları qorumaq lazımdır” deyəndə mənim kimi bu torpağın çayırlığında başına gün döyəcləyən sarı danaları yox, tövlənin qaranlığında təzə-tər yonca yeyən Krasnodardan gətirilmiş ala-bula cins buğaları nəzərdə tuturdular. Buğa deyəndə də bir az yekə çıxır: özlərini elə aparırlar ki, guya bunlar başqa planetdən gəlib, əslində, heç tanımırlar ataları kimdi, anaları kimdi, nə qədər əcaib-qəraib buğanın genini qarışdırıb belə bədheybət düzəldib bizim düyələrin üstünə göndəriblər. Amma mən dana ağlımla dərk eləyirdim ki, onlar bu qələti başqa yerdə yox, ancaq bizim üzqarası danaların gözünün qabağında, bizim təzək iyi verən naxırçıların əliylə eləyə bilərdilər. Yaxşı ki, tez öldüm, bunları görmədim… Amma bir dəfə necə oldusa cins buğaların qızarmış gözlərinə görünməmək üçün özlərini arxın qırağındakı çayırlığa verib gövşək vuran öküzlərimizdən eşitmişdim ki, bu Krasnodar buğalarının heç bizim düyələrdən sarı ürəkləri getmir, naxırçılar onları bordağa bağladıqları inəklərə yaxınlaşdırmaq üçün itin zülmünü çəkirlər, o qədər tər tökürlər ki, buğaların əvəzinə özləri atılsaydılar, heç bu qədər əziyyət olmazdı. Yad öküzləri üçün kimi zorladıqlarının fərqi yox idi, bizim danalar üçün isə kimin zorlandığının. Bax dəhşət bunda idi! Mən bunların hamısını bilirdim, özü də çox yaxşı, yerli-yataqlı. Bunları fikirləşdikcə arada ürəyim sızlayır, iştahadan kəsilirdim. Ancaq bu qədər naxırın içində bir sarı dana neyləyə bilərdi ki? Mən öz dana beynimlə hər şeyi dərk edirdim və həmişə də gücsüzlüyümü görüb xəcalət çəkirdim, amma bizimkilər öküz başlarıyla heç nəyi anlaya bilmirdilər, ya da anlamaq istəmirdilər. Daha doğrusu, bunların öküz başları üçün heç nəyin əhəmiyyəti yox idi. Mənim ölümüm də nəyisə dəyişmədi. Mən özümü ucları nizə kimi şiş yabaların üstünə atıb cırılmış qarnımdan axan qanıma qərq olanda, bəlkə də onlar öküz ağıllarıyla fikirləşiblər ki, yəqin başıma hava gəlibmiş ki, dünyanın dinc vaxtında gül kimi ətimi murdar eləyib ikinci növ sex kolbasalar üçün xam mala çevirdim. Onlar necə də böyük səhv edirdilər. Mən öldüm, çünki onların tayı olmaq istəmədim.
Yazın ilıq şəfəqləri hardan gəlib bu torpağı tapıb,