Die val van die dice. Pat Stamatélos
PAT STAMATÉLOS
Die val van die dice
KWELA BOEKE
Vir
Anasta Stamatélos
vir jou begrip
en
Bets van Vuuren
– ons ken
1
Die bord tref die vloer en spat aan skerwe. Die blinkgepoleerde skoene se hakke kap ritmies op die vloer. Mense juig en die musiek blêr.
’n Tweede bord tref die vloer, harder as die eerste een, die klank oorverdowend. Stukkies wit glas vlieg die wêreld vol. Karretjies wip soos hy skrik, staan op om beter te kan sien. Glas wyn in die een hand, sigaret in die ander, hy beduie met die sigaretstompie.
“Het djulle dit gasien? Hel! Het djulle gasien? Hulle smyt nou die borde oppie vloer!”
Ek en Lettie lag vir haar man. Hy lyk verskrik, soos een wat ’n spook gesien het.
“Dis mos ’n Griekse doop,” verduidelik ek. “Hulle maak so. Jy sal nog sien as een ’n tafel met sy tande optel en begin dans.”
Karretjies slaan met sy plat hand teen sy voorkop.
“Nei, ek glo djou nie! Met sy tanne? Is djy serious?”
My antwoord raak verlore in die gedreun van die musiek. Nog borde spat op die vloer uitmekaar terwyl die dansers hul passies uitvoer.
Die boezoeki’s speel al vinniger, die Grieke raak al plesieriger. Meno sit op my skoot en wip op en af soos my bene en voete saamdans. Hy druk sy lyfie teen my; ek verlustig my in sy seuntjiereuk, sy onskuld, sy warmte.
Sy koppie draai na Karretjies, dan na die dansers, dan weer na Karretjies. Karretjies met sy grasgroen baadjie, groen hemp, groen das en groen broek. Aan sy lapel is ’n roos vasgesteek waarvan die koppie moeg afhang. Die grashalm en sy blom.
Panajota sit op my dadda se skoot. Blonde haartjies kort geknip en deur haar suster gewas, gecondition en toe geblowdry. Ek loer skelm na oupa en kleinkind, sien hoe hy haar pienk rokkie oor haar knietjies trek. Die groot, gerimpelde hand wat haar stewig vashou. Dadda se bos grys hare is gebrylcreem en lê netjies plat, als agtertoe gekam. Langs die ore is die saaidies mooi gelyk geskeer. Sy waterige oë volg die dansers en die nommerelf tap-tap saam. Panajota sit gemaklik op sy lang, maer bene.
“Oupa se kleinkind moet die oegies toemaak as hulle weer goed gooi, gehoor? ’n Stikkie kan in die oegie spat.”
Hy vryf oor haar haartjies wat lyk soos ’n blink vosperd s’n. Sy antwoord nie, kyk net verwonderd na alles om haar. As jy agt jaar oud is, is elke dag en elke nuwe ondervinding ’n belewenis. Dié kind wat so verknog is aan haar ma, asof haar ma enige oomblik gaan verdwyn.
Aan die oorkant van die saal sit die trotse ouers van die dopeling, my swaer Kosta en sy vrou, Kristina, baby in die arms. Kleinding uitgedos in haar nuwe doopklere; die grootouers oe en aa. Die eerste kleindogter in Kristina se familie. Ses kleinseuns, maar hierdie die eerste kleindogter. En die familie het gekom om te kyk, en masse.
Onderlangs loer ek na Kosta. Ons het ’n paar dae gelede oor die foon gepraat. Hy was baie geheimsinnig, het net gefluister: “I have something I must give you, at the baptism.”
Gedurende vanmiddag se doopseremonie is die klein Pappasani met olie gesmeer, van kop tot tone. Volgens tradisie moet die lyfie so glibberig en blink bly tot die volgende dag, selfs die haartjies mag nie gewas word nie.
Die pappás, met welige baard, goue tabberd en yslike seëlring aan, laat die glibberige lyfie behendig in die groot koperkruik afgly, die warm water in. Sy groot hand spat ’n bietjie water oor die koppie. Hy haal die baby uit en hou haar omhoog, boude en fanny vir almal om te sien, dompel haar dan weer in die water.
Eleni, die baby se noená, die peetma, staan glimlaggend en geduldig langs die pappás, die groot wit handdoek oor haar uitgestrekte arms gesprei.
’n Entjie weg, aan weerskante van die koperkruik, staan twee tienerdogters, die een myne. Die yslike kerse word styf vasgehou, die vlammetjies dreig skoon om die wimpers te skroei.
Janos, my dertienjarige seun, se oë is vasgenael op die toneeltjie voor hom. Sy tong lek senuagtig oor sy lippe en kort-kort voel hy aan sy strikdassie. Gejelde kuif staan stokstyf regop, nie ’n haartjie uit sy plek nie, die paadjie badkamerspieël toe en terug deurgetrap. Janos wat die meisietjies se harte week maak; die maats wat my deurdrumpel vol staan. “Waar is Janos?” die alewige vraag.
Ná die doop droog die noená die nat lyfie af met behulp van die ma. Die baby word nuwe kleertjies aangetrek, van bo tot onder, selfs ’n nuwe haakspeld. Eleni neem weer haar plek in langs die pappás, die bondeltjie liefde saggies en snoesig teen haar bors.
Sy glimlag breed. Die naam moet nou gegee word.
Kaljopi.
Vernoem na haar oupa Kaljopas aan moederskant. Kaljopi Pappasani.
Deur die openinkie in die grys baard kom die naam hard en duidelik sodat almal kan hoor. Met sy duim eers in olie gedoop, maak die pappás die teken van die kruis op die klein voorkoppie. Kameraflitse verblind, mense fluister hard, daar is ’n beroering in die kerk.
Die ma en pa in die voorste ry word hartlik gelukgewens deur die mense wat langsaan staan. Vreugde straal uit die gesigte van ouers, grootouers, ooms en anties.
Ek bekyk maar net die gedoente. Dink terug aan die doop van my eie vier kinders. Elke doopplegtigheid anders as die vorige een, maar elkeen spesiaal. Die oudste, Soela, is in Johannesburg gedoop, die middelste twee in Krugersdorp, en die jongste, Meno, in Griekeland, tradisionele spitbraai en al.
My oë flits oor die vier. My vlees, onverdiende geskenke van ’n milddadige Gewer. ’n Warmte omvou my hart. Mý kinders, hulle ma se hande en voete.
Met die doopplegtigheid agter die rug, loop ons almal na die saal langs die Grieks-Ortodokse kerk. Die tafels is belaai met lekkernye soos net die Grieke kan maak. Op die verhogie neem ’n paar musikante hul plekke in. Twee boezoeki’s en die saal se regop klavier is al wat nodig is om die gaste op hul voete en aan die dans te kry.
My blik bly op die bondeltjie aan die oorkant van die kamer. ’n Baby wat lank gevat het om haar opwagting te maak. Mooi bruin ogies beloer die wêreld uit ’n gesiggie omvou met ’n gehekelde kappie. Lang, donker haartjies val oor die sagte voorkoppie. Die wangetjies staan behoorlik bol soos die tuitbekkie aan ’n dummy suig.
Die baby se pa kyk skielik na ons kant toe en sy arm skiet in die lug.
“Kyk, Meno, oom Kosta waai vir jou,” sê ek en wys in Kosta se rigting. Ek vryf moederlik oor sy donkerbruin koppie.
Meno waai terug, gly van my warm skoot af en hardloop na Kosta. Ek hou hom glimlaggend dop soos hy sonder ’n woord op Kosta se skoot klim. Kosta druk ’n stukkie fetakaas in sy mond, wip hom ’n bietjie op en af op sy skoot.
“Kyk da!” skree Karretjies skielik en kraai eintlik van die lekkerte. “Dis Herschel! Wys hulle, boytjie! Lettie, kyk daai kind! Magtag, hy gaat die Grieke ore aansit, sê ek djou!” Karretjies lag weer uitgelate en skree uit volle bors: “Herschel! Herschel!”
Die seun probeer die dansers na-aap. Op maat van Zorba the Greek swaai hy die boude en stamp sy voete. Hy lyk meer soos ’n Zulu warrior wat ’n oorlogsdans uitvoer as ’n Griek; sy energie maak jou moeg net om na hom te kyk.
Die Grieke lag hard. “Bravo! Bravo!” moedig die mense hom aan.
“Lettie, kyk djou laaitie!” kraai Karretjies.
Maar Lettie kan nie praat nie, haar mond is volgeprop met Griekse baklava, die stroop blink op haar lippe. Sy knik net en klap aanmoedigend met haar hand op die tafel.
Ek en Lettie Louw is ou skoolmaats van die Kaap se dae, en die enigste een by wie ek nog kuier. My ander skoolmaat, Dalena Haarhoff, en ek stuur nog Kerskaartjies, maar sy is in die Kaap en ek in Transvaal.
Ek bekyk