Архитектуравий лойиҳалашнинг ижтимоий асослари. Ибадулла Самандарович Байджанов
лойиҳалаш: Назария ва амалиёт
Замонавий даврда истеъмолчи тури катта аҳамиятга эга. Шу сабабли, яшаш муҳитини лойиҳалаштириш инсонга йўналтирилган ёндашув билан амалга оширилиши муҳим. Шу нуқтаи назардан, Макс Вебер томонидан таклиф қилинган идеал турлар концепциясининг қўлланилиши дизайнер учун катта ёрдамдир.
Ўзаро боғлиқликда маънавий ва бошқа қадриятлар тизимини ифода этадиган идеал типлар, ижтимоий аҳамиятга эга ҳодисалар вазифасини бажаради. Улар инсон учун энг фойдали бўлганини, айни пайтда унинг манфаатларига объектив жавоб берадиган нарсани таъкидлайди. Шунга кўра лойиҳа олдидан қидириш пайтида, бунинг асосида зарур.
Тарихий таҳлил ёрдамида ва замонавий жамиятнинг қадриятлар тизимини изоляция қилиб, унинг бир қанча кўрсатгичларини кўрсатадиган ёки турар жойни (масалан, уйда яшайдиган одамлар сони, уларнинг тоифаси ва миллати) идеал турар жойни шакллантиринг, ишга жойлашиш ва бошқалар.
Қабул қилинган идеал турни мавжуд уй-жой фонди билан таққослаш ва ва истеъмолчининг талабларига биноан турар жойни янгилаш учун унинг қандай бурилишлари борлигини, унинг элементларининг қандай хусусиятларини ўзгартириш кераклигини кўриб чиқинг.
Олинган таҳлил материаллари, амалга оширилгандан сўнг, жамиятнинг эҳтиёжларини қондирадиган ва яшаш учун максимал қулайликни таъминлайдиган меъморий тузилишга эга бўлиш керак.
Социология – жамият ҳақидаги фан, унинг ташкил этилиши, ҳаёти ва ривожланишининг турли қирраларини ўрганади. Социология умумлаштиришнинг турли даражаларида ижтимоий ривожланиш тенденциялари ва қонуниятларини ўрганади.
Ижтимоий ривожланишнинг умумий назарияси социологиянинг архитектура ижтимоий фанини ўз ичига олган махсус бўлимларини асосини ташкил қилади ва умумлаштиради.
Ижтимоий масалаларнинг кенг доираси турар жой, турли хил дизайн объектлари – уй -жой, саноат мажмуаси, жамоат маркази ва бошқалар билан боғлиқ ижтимоий -архитектура тадқиқотлари дастурларининг хилма -хиллигини белгилайди ва ҳоказо.
Яшаш муҳитининг шаклланишида ижтимоий эҳтиёжлар тарихан ўзига хосдир. Улар ижтимоий фаровонликнинг умумий даражасини, ижтимоий муносабатларни, жамиятнинг моддий -техник ривожланишини акс эттиради.
1.3.Ижтимоий ва меъморий шаҳарсозлик категорияларининг ўзаро боғлиқлиги.
Ўзаро муносабатларнинг ривожланиш тенденциялари: жамият – инсон – табиат – технология меъморий ва шаҳарсозлик жараёнлари йўналишида ҳал қилувчи аҳамиятга эга. Келинг, бу муносабатлардаги энг муҳим ўзгаришларни ва уларнинг архитектура ва шаҳарсозликнинг замонавий ривожланишидаги ролини номлайлик.
Ҳудудий меҳнат тақсимотининг ривожланаётган жараёнлари ва аҳоли пунктлари ва минтақалараро шаклланиши ришталари лойиҳалаштирилган ҳудудий тизимлар ҳажмининг ўсишини аниқлайди.
Aслида, бугунги кунда минтақавий миқёсда пайдо бўлаётган сиёсий-ишлаб чиқариш мажмуалари ва ҳисоб-китоб тизимлари нафақат ижтимоий-иқтисодий, балки шаҳарсозликни тартибга солиш объектлари ҳисобланади.
Aрхитектура бугунги кунда республикалар, йирик иқтисодий районлар ва умуман мамлакат ичида ҳисоб -китобларни ташкил этиш вазифаларини юклаган ҳудудий тизимларнинг янги кўламлари олдида турибди.
Оммавий қурилиш объектлари – меъморларни дифференциациялаш талаби. хатто экологиянинг риторик барқарорлигига мос келадиган,