Qulliverin səyahətləri. Джонатан Свифт
Birinci fəsil
Qulliverin səyahətə ilk həvəsi. Gəminin fəlakətə düçar olması. Qulliverin sağ-salamat liliputlar ölkəsinin sahillərinə yetişməsi və əsir düşməsi.
Mən İngiltərədə anadan olmuşam. On yeddi yaşıma çatanda atam məni Londonun görkəmli cərrahlarından birinin yanında şagird qoydu. Dörd il onun yanında qaldım. Sonra təhsilimi davam etdirmək üçün Leydenə getdim. Orada üç ilə yaxın tibb elmini öyrəndim. Amma uşaqlıqdan ən böyük arzum səyahətçi olmaq idi. Təbabəti öyrənməkdə isə məqsədim vardı. O, gələcəkdə uzaq səyahətlər zamanı mənə lazım olacaqdı.
Uzun müddət ayrı-ayrı gəmilərdə həkim işləyib ailəmi dolandırırdım. Ancaq son zamanlar gəlirim azalmışdı. Ona görə də mənə olunacaq ilk səmərəli təklifi qəbul edib uzaq səyahətə çıxmağı qərara aldım. Tezliklə belə bir təklif "Antilop" gəmisinin sahibindən gəldi. Bir az düşünüb Cənub dənizinə səfər etməyə razılıq verdim.
Gəmimiz 1699-cu il mayın 4-də limandan yola düşdü. Səyahətimiz yaxşı başlamışdı. Tezliklə Şərqi Hindistana istiqamət aldıq. Elə bu vaxt dəhşətli fırtına qopdu. Külək gəmini qayalara çırparaq bir neçə yerə parçaladı.
Dənizçi yoldaşlarımla qayığı suya salıb qayalara tərəf getdik. Güclü dalğa avar çəkməyə imkan vermirdi. Avarları atıb özümüzü dalğaların ixtiyarına buraxdıq. Az sonra qasırğa qayığımızı çevirdi. Səyahət yoldaşlarımın başlarına nə gəldiyini bilmirəm. Güman ki, onlar həlak oldular.
Mənsə suya düşdükdən sonra özümü küləyin ixtiyarına buraxdım. Hara gəldi üzürdüm. Bir qədər sonra fırtına xeyli sakitləşdi. Üzüb sahilə çıxdım. Ancaq deyəsən, burada yaşayış yox idi. Yorğunluqdan və istinin təsirindən məni yuxu basırdı. Yumşaq otların üstündə uzandım. Məni elə bərk yuxu apardı ki, heç ömrümdə belə yatmamışdım.
Yuxudan ayılanda hava işıqlaşmışdı. Qalxmaq istədim. Ancaq yerimdən tərpənə bilmədim. Bədənimi və uzun saçlarımı yerə bağlamışdılar. Mən yalnız səmaya baxa bilirdim. Gün qızmağa başlayırdı. Get-gedə onun işığı gözlərimi qamaşdırırdı. Mən qarmaqarışıq səslər eşidirdim. Amma arxası üstə uzandığım üçün günəşli səmadan başqa heç nə görmürdüm.
Birdən hiss etdim ki, canlı bir şey çənəmə yaxınlaşır. Çox keçmədi, qarşımda xırdaca bir adam dayandı. Onun ardınca, ən azı, qırxa qədər belə xırdaca ada- mın hərəkət etdiyini gördüm. Heyrətdən elə bərk qışqırdım ki, onlar üstümdən yerə atıldılar. Amma tezliklə qayıdıb gəldilər.
Axır ki, özümdə bir qədər güc tapıb sol qoluma sarınmış ipləri qırdım. Daha sonra kəskin hərəkətlə başımı tərpətdim. Nəticədə saçlarımı yerə bənd edən iplər bir qədər boşaldı. İndi mən başımı sağa çevirə bilirdim. Bu vəziyyətdə də xırdaca məxluqlar yenə qorxub qaçışdılar.
Bundan sonra qulaqbatırıcı səslər eşitdim. Həmin səslər kəsildikdən sonra bir nəfər bərkdən çığırdı: "Tolqo fonak!" Dərhal üstümə yüzlərcə ox yağmağa başladı. Bu oxlar məni iynə kimi sancırdı. Bizdə – Avropada bombaları havaya atdıqları kimi, indi onlar da oxlarını havaya atırdılar. Oxların bir neçəsi üzümə dəydi. Mən tələsik əlimi üzümə tutdum. Xilas olmaq üçün növbəti cəhd etdim. Belə olduqda onlar da əvvəlkindən daha çox ox yağdırmağa başladılar. Bəziləri nizələrini böyrümə soxurdular. Ancaq xoşbəxt- likdən əynimdəki gödəkçə qalın idi. Odur ki nizələr onu dəlib keçə bilmədi.
Qərara gəldim ki, axşam düşənə kimi sakit uzanmağım daha yaxşıdır. Qaranlıqda xilas olmaq mənim üçün çox da çətin olmazdı. Fikirləşirdim ki, əgər bu ölkənin bütün əhalisi belə xırda adamlardan ibarətdirsə, onların öhdəsindən gələ bilərəm.
Amma mənim görəcək günlərim varmış!
Xırdaca adamlar sakit uzandığımı görüb ox atmaqdan əl çəkdilər. Ancaq səs-küydən başa düşdüm ki, onların sayı daha da artıb. Sağdan bərk taqqıltı gəlirdi. Böyük çətinliklə başımı səs gələn tərəfə çevirdim. Bu vaxt məndən bir az aralıda bir kürsü qurulduğunu gördüm. Kürsünün üstündə yerli əhalidən üç-dörd nəfəri ancaq yerləşə bilərdi. Onlardan, deyəsən, əyan olan birisi yanınca üç nəfərdən ibarət məiyyəti ilə həmin kürsüyə çıxdı. Bu adam üzünü mənə tutub uzun bir nitq söylədi. Hərçənd mən bir söz də başa düşmədim.
Bu adama zahiri görünüşündən qırx yaş vermək olardı. Boyca yoldaşlarından xeyli uca idi. Yanındakılardan biri orta barmağımdan bir azca uzun olardı. O, əyanın uzun ətəyindən tutmuşdu. Yəqin ki, onun ətəktutan nökəri idi. Yerdə qalan iki nəfərin hərəsi onun bir tərəfində durmuşdu. Əyan əsl natiq kimi danışırdı. Onun nitqinin bəzi yerlərində hədə, bəzi yerlərində mərhəmət hiss olunurdu. Mən lap acından ölürdüm. Odur ki barmağımı ağzıma aparıb onlara yemək istədiyimi bildirdim.
Qurqo (sonralar öyrəndim ki, burada əyanları belə adlandırırlar) mənim fikrimi çox yaxşı başa düşmüşdü. O, kürsüdən endi. Böyürlərimə bir neçə nərdivan qoyulmasını əmr etdi. Yüzdən artıq yerli əllərində cürbəcür yeməklərlə dolu səbətlərlə gəldi. Sonra nərdivanlara dırmaşıb ağzıma tərəf yönəldilər.
Yeməklər cürbəcür heyvanların ətindən hazırlanmışdı. Ətlərin arasında bud əti, can əti, döş əti var idi. Bunlar zahirən qoyun ətinə bənzəyirdi. Amma ət parçaları torağay qanadlarından da kiçik idi. Mən onların ikisini-üçünü birdən yeyirdim.
Xırdaca adamlar mənə çox yaxşı qulluq edirdilər. Boyuma və iştahama təəccüblərini isə min cür işarələrlə bildirirdilər.
Mən doyduqdan sonra işarə ilə içki istədim. Qarşımdakılar zirək və qanacaqlı adamlar idi. Başa düşmüşdülər ki, məni az şeylə doydura bilməyəcəklər. Odur ki onlar iplərin köməyi ilə ən böyük çəlləklərdən birini yuxarı qaldırdılar. Sonra əlimə sarı diyirlətdilər. Qapağını vurub çıxartdılar. Çəlləkdəki çaxır yarım pintadan1 çox olmazdı. Mən onu birnəfəsə içdim. Çaxır çox dadlı idi. Onlar mənim üçün ikinci çəlləyi gətirdilər. Mən onu da əvvəlki qayda ilə içdim. Mənim bu əcaib hərəkətlərim xırdaca adamları heyran etmişdi. Onlar sevinclə sinəmin üstündə atılıb-düşürdülər. Bəlli idi ki, çox əylənirdilər.
Doğrusu, bir neçə dəfə ağlıma gəldi ki, onlardan, heç olmasa, əlimə keçən qırx-əlli nəfərini tutub yerə çırpım. Ancaq iki səbəbə görə özümü saxladım. Əvvəla, düşündüm ki, onlar mənə daha artıq pislik edə bilərlər. İkincisi, zəhmət çəkib mənə belə yaxşı qonaqlıq düzəldənlərə özümü borclu hesab edirdim.
Bu xırdaca məxluqların cürətinə baxdıqca doymaq bilmirdim. Yəqin ki, mən onların gözünə çox nəhəng bir məxluq kimi görünürdüm. Amma buna baxmayaraq onlar qorxmurdular. Cürətlə üstümə çıxır, bütün bədənimdə gəzişir, bir əlimin açıq olduğunu heç veclərinə də almırdılar.
Bir qədər sonra qarşımda bir şəxs gəlib durdu. Bu, əlahəzrət imperatorun elçisi idi. Səfir həzrətləri çoxlu əyan-əşrəf ilə birlikdə üzümə doğru yönəldi. O, imperator möhürü ilə möhürlənmiş etimadnaməsini mənə təqdim etdi və nitq söylədi. Elçi on dəqiqə danışdı, onun danışığında qəzəb əlaməti yox idi. Amma görkəmcə qətiyyətli və iradəli idi.
Birdən o, əliylə tez-tez uzaqda haranı isə göstərdi. Sonradan öyrəndim ki, o məni əsir kimi paytaxta aparmaq haqqında danışırmış.
Bu vaxt mən yenə ipləri dartıb qırmaq fikrinə düşdüm. Amma dərhal da bu fikirdən daşındım. Çünki əlimə və üzümə dəyən oxların yaratdığı suluqlar möhkəm ağrıyırdı. Həm də düşmənlərimin sayı getdikcə artırdı. Ona görə də işarələrlə başa saldım ki, mənimlə istədikləri kimi rəftar edə bilərlər. Qurqo və yanındakılar bundan xeyli şad oldular, çəkilib getdilər. Birdən keşiyimi çəkən dəstələrin sol tərəfimdəki ipləri boşaltdıqlarını hiss etdim. Rahatladım və məni yuxu apardı. Sonradan mənə dedilər ki, səkkiz saata qədər yatmışam. Bu, təəccüblü deyildi. Çünki həkimlər çəlləklərdəki şəraba yuxu dərmanı qatıbmışlar. İmperatorun əmri belə imiş.
Yəqin
Pinta – təxminən 568,3 millilitrə bərabər ənənəvi ingilis həcm ölçüsü