Mirvari. Джон Эрнст Стейнбек
e>
"Şəhərdə böyük bir mirvaridən – onun tapılmasından və itirilməsindən danışılır. Mirvarini tapan Kinodan, arvadı Xuanadan, uşaqları Koyotitodan danışırlar. Əhvalat o qədər söylənilib ki, yaddaşlara həkk olub. Dəfələrlə söylənilmiş, insanların ürəyinə yatan bütün hekayətlər kimi burada da yalnız yaxşı və pis, xeyir və şər, qara və ağ var, nisbi heç nə yoxdur. Əgər bu, pritçadırsa, onu hər kəs özünəməxsus şəkildə başa düşəcək və orada öz həyatını görəcək. Beləliklə, şəhərdə danışırlar ki…"
I fəsil
Kino səhərə yaxın oyandı. Ulduzlar hələ sönməmişdi, dan yeri üfüqdə, göyün şərq hissəsində ağarmaqda idi. Xoruzlar artıq banlayırdı, səhər tezdən axtarışlara başlayan donuzlar isə əvvəl gözlərindən qaçırdıqları yeməli şeyləri tapmaq ümidiylə çır-çırpının, talaşaların arasında eşələnirdi. Qamış daxmadan aralıdakı ağaclıqda bir dəstə balaca quş cikkildəyir və qanadlarını tərpədirdi.
Kino gözlərini açıb əvvəlcə daxmanın işıqlanmaqda olan giriş qapısına, sonra Koyotitonun yatdığı, tavandan asılmış yeşiyə baxdı. Nəhayət, başını yanında həsir üstündə burnunu, sinəsini və kürəyini göy şalla örtərək uzanmış Xuanaya – arvadına tərəf çevirdi. Xuana da oyaq idi. Kinonun yadına gəlmirdi ki, nə vaxtsa gözlərini açanda Xuananın baxışlarıyla qarşılaşmasın. Onun qara gözləri balaca ulduzcuqlar kimi parıldayırdı. Qadın həmişəki kimi oyanıb ərinə baxırdı.
Kino sahildə səhər dalğalarının zəif şırıltısını eşitdi. Bu şırıltıya qulaq asmaq xoş olduğu üçün Kino yenə gözlərini yumdu ki, şırıltıda duyulan musiqinin ahənginə dalsın. Bəlkə, bunu bircə o edirdi, bəlkə də, bu onun xalqına məxsus olan bütün adamlara aid idi. Qədimlərdə onun xalqı mahnı qoşmaqda pərgar idi, elədiklərinin, eşitdiklərinin, düşündüklərinin hamısını mahnıya köçürürdü. Bu lap çoxdan olmuşdu. Bu mahnılar indi də yaşayırdı; Kino onların hamısını bilirdi, təzə mahnılar isə yaranmırdı. Bu o demək deyil ki, hər insanın öz mahnısı yoxdur. Elə indi də Kinonun beynində sakit, aydın bir mahnı səslənirdi, əgər o bu mahnı haqqında danışsaydı, onun adını “Ailə mahnısı” qoyardı.
Kino nəm havada nəfəs almamaq üçün adyalın bir ucunu burnunun üstünə salmışdı. Nəzərləri yüngül xışıltı gələn tərəfə zilləndi. Bu, səssizcə ayağa qalxan Xuana idi. O, torpaq döşəmədə möhkəm, yalın ayaqlarıyla addımlayaraq Koyotitonun yatdığı yeşiyə yanaşdı və onun üzərinə əyilib nəvazişlə nəsə dedi. Koyotito ona baxdı, gözlərini yumub yenə yuxuya getdi.
Xuana ocaq çalasının yanına gəldi, qazıb bir kömür çıxartdı, onu üfürə-üfürə quru budaqları sındırıb çalaya düzməyə başladı.
Kino da qalxdı, adyalı başına və çiyinlərinə saldı, burun dəliklərini örtdü. Səndəllərini geyinib günəşin doğmasına tamaşa etmək üçün bayıra çıxdı. Qapının arxasında dizi üstə çökdü və adyalı dizlərinə tərəf çəkdi. Səmanın yuxarısında, Körfəzin üzərində kiçik buludların parlaq ləkələr formasında alışdığını gördü. Haradansa bir keçi yaxınlaşıb onu iylədi və soyuq, sarı gözlərini Kinoya zillədi. Bu müddətdə Xuana Kinonun arxa tərəfində ocaq qalayırdı. Parlaq işıq zolaqları qamış daxmanın divarının deşikləri arasından ox kimi uzanır və kandardan bayıra yırğalanan kvadratlar şəklində düşürdü. Gecikmiş gecə kəpənəyi alovu tapmaq üçün özünü içəri saldı. Kinonun arxasında Ailə mahnısı eşidilirdi. Mahnının ahəngi Xuananın səhər yeməyinə kökə hazırlamaq üçün qarğıdalı üyütdüyü dəyirmandaşında əks olunurdu.
İndi səhər sürətlə açılırdı: günəş Körfəzdən boylanan kimi qaranlıq işıqlanmış, səma qızarmış, ətrafa od-alov səpələnməyə başlamışdı. Kino parıltıdan gözlərini qaçırıb aşağı baxdı. Arxasında kökələrin yüngül tappıltıyla qızmış tavaya atılmasını və dadlı ətrini hiss edirdi. Yerdə cürbəcür: böyük, qara, bədəni parıldayan, kiçik, tozlu, zirək qarışqalar qaynaşırdı. Kino Allahın böyüklüyü sayəsində bir tozlu, boz qarışqanın mirmelionun1 qumda onun üçün qazdığı tələdən çıxdığını müşahidə etdi. Qayışbaldır, qorxaq bir it Kinoya tərəf gəldi və onun mehriban səsini eşitcək yanında yumaq kimi yumrulandı, quyruğunu səliqəylə pəncələrinə dolayıb başını onların üstünə qoydu. İt qara idi, qaşlarının yerində qızılı-sarı ləkələr vardı. Bu səhər ən adi bir səhər olmasına baxmayaraq açılan səhərlərin ən gözəliydi.
Kino kəndir səsi eşitdi – Xuana Koyotitonu tavandan asılmış yeşikdən çıxarırdı. O, uşağı yuyundurdu, şala büküb elə çəkdi ki, sinəsinə yaxın olsun. Kino baxmasa da, bunları görürdü. Xuana astadan qədim mahnını oxuyurdu, o, cəmisi üç notdan və onların arasında sonsuz sayda dəyişən intervallardan ibarət idi. Bu mahnı Ailə mahnısının bir hissəsiydi. Ailə nəğməsi hər incəlikdə duyulurdu. Qadın bəzən elə ağrılı notlara toxunurdu ki, onu qəhər boğurdu və bu məqamlar "budur sənin sakitliyin, budur sənin istiliyin, budur sənin hər şeyin” deyirdi.
Qamış hasarın arxasında eynilə bu cür daxmalar vardı, oradan da tüstü çıxır, səhər sədaları eşidilirdi, amma oradakı mahnılar da, donuzlar da başqa cür idi və o arvadların arasında Xuana kimisi yox idi. Kino gənc və güclüydü, qara saçları tunc rəngli alnına düşürdü. Gözləri isti və aydın, baxışları diqqətli, bığları seyrək və cod idi. O, adyalın kənarını burun dəliklərindən çıxartdı, çünki ağır, zəhərli hava yox olmuşdu, indi daxmaya sarı günəş işığı düşürdü. Qamış hasarın yanında iki xoruz qanadlarını geniş açıb boynunun tükünü qabardır, bir-birini qorxutmaq üçün yalandan atılıb-düşürdü. Döyüş xoruzları deyildilər, dalaşmaq əllərindən gəlmirdi. Kino bir dəqiqə onlara baxdı, sonra baxışlarını yuxarı yönəltdi, göydə, Körfəzlə təpələrin arasında vəhşi göyərçin dəstəsi uçurdu. Dünya oyanmışdı, Kino da yerindən qalxıb qamış daxmaya girdi.
O, içəri girən kimi Xuana çuxurda yanan ocağın yanından qalxdı. Koyotitonu yenə tavandan asılan yeşiyə qoydu, qara saçlarını daradı, iki hörük düzəldib uclarını nazik yaşıl lentlə bağladı. Kino ocağın yanında çöməlib oturdu, isti kökəni bürmələyib sousa batırdı və yedi. Üstündən bir az da pulke2 içdi, bu da onun səhər yeməyi oldu. Bayramları saymasaq, səhər yeməyinə başqa şey yemirdi, yalnız bir dəfə, yaddaqalan bir gündə o qədər peçenye yemişdi ki, az qalmışdı ölsün. Kino doyandan sonra Xuana da ocağın yanına qayıdıb səhər yeməyi yedi. Onlar bir-iki kəlmə kəsdilər. Zərurətdən yox, adətin üzrə danışırsansa, artıq söz işlətməyin nə mənası var. Kino məmnunluqla nəfəs aldı, onların söhbəti elə bundan ibarət oldu.
Günəş şüaları divarlardakı oyuqlardan uzun zolaqlar şəklində düşüb qamış daxmanı isidirdi. Bu zolaqlardan biri Koyotitonun uzandığı yeşiyə, biri də tavandan asılan kəndirlərə düşürdü.
Güclə sezilən bir hərəkət Kinonun və Xuananın diqqətini yeşiyə yönəltdi. Yerlərindəcə donub-qaldılar. Koyotitonun yeşiyinin tavanın tirindən asıldığı iplə sanki rəqs edə-edə bir əqrəb sürünürdü. İynəli quyruğu dartılmışdı, ancaq istənilən an zərbə endirə bilərdi.
Kinonun burun dəlikləri körükləndi, ağzını açdı ki, burnundan çıxan fışıltılı hava eşidilməsin. Həmin andaca qorxusu, keyiməsi yox oldu. Beynində yeni mahnı – ailəsinə bədbəxtlik gətirən düşmənin vəhşi, təhlükəli Şər mahnısı səsləndi və Ailə nəğməsinin şikayətli iniltisi də ona qarışdı.
Əqrəb kəndirlə yeşiyə doğru asanlıqla sürünürdü. Xuana sıxılmış dişləri arasından güclə eşidiləcək tərzdə qədim ovsunu oxudu, hətta müqəddəs Məryəmin adını çəkdi. Amma Kino daha dayanıb baxa bilməzdi. Çevik bədəni daxmanın içində səssiz və ustalıqla hərəkət etdi. Əllərini irəli tutub ovuclarını açaraq gedir, əqrəbdən gözünü çəkmirdi. Yeşikdə uzanmış Koyotito isə gülür və balaca əlini əqrəbə tərəf uzadırdı. Kino lap yaxınlaşanda əqrəb təhlükəni hiss edib dayandı. Quyruğu yavaş-yavaş kürəyi üzərinə qalxmağa başladı, ucunda yarimdairəvi iynə parıldayırdı.
Kino nəfəsini içinə çəkib dayandı. Xuananın yenə də qədim ovsunu pıçıldadığını və zalım Düşmən nəğməsinin sədalarını eşitdi. Tərpənməyə cəsarət etmədi, gözlədi ki, birinci əqrəb hərəkət etsin, o isə