Маъсума. Исажон Султон
ўрниға, бир-бирлари ила ўрун талашиб, муқаррир ва мударрис бўлишни, ўзлари бўлолмай қолсалар, эшикма-эшик юруб сайловни бузишни яхши кўрурлар.
Имомларимиз, халойиққа ваъз ва насиҳат ўрниға, тўй ва жанозаларда юруб, жома кийишни яхши кўрурлар.
Бойларимиз орқа-ўнглариға қарамасдан, фойда ва зарарларини айирмасдан бир-бирлариға рақобат қиламан деб, «бонка» ва «кридит»ларини кўпайтириб, дўппилари тор келганида рус ва яҳудийларнинг молларини букуб-синишини яхши кўрурлар…
– Тўппа-тўғри!
– Рост айтасиз, айтаберинг! – деб қичқирди оломон.
– Қиблагоҳнинг қадрдони шу киши, Абдулла қори! – яна гап қўшди оқ жужунчали йигит.
Абдулла қори давом этади:
– Муаллимларимиз бир-бирларидан қизғонишуб, болаларни арзон ўқитаман деб, бир ўзларига юздан ортуқ бола йиғуб, ўзлари тўй ва маъракаларда болаларнинг умрини бекор ўткаришни яхши кўрарлар.
Оналаримиз билим ва тарбия ўрниға эрлари ила урушуб-талашуб, қизлариға мол қилмакни яхши кўрурлар.
Оталаримиз болалариға ўқутмак ва таълим бермак ўрниға «Ўғлим, энди каттакон йигит бўлдинг, шунча ўқиганинг етар, пул топ!» деб ҳаммоллик қилдиришни яхши кўрурлар.
Косибларимиз бир-биридан молларини арзон сотаман деб, тезгина йиртиладурғон, тикишлар ундан уруб, мундан чиқғон, сувни етти чақирим ердан чақирадурғон маҳси ва этиклар тикуб, сотишни яхши кўрурлар.
Заргарларимиз йигирма тийинлик кумуш, ўн тийинлик тилло орасиға мум ва сақичлар жойлаб, исмини “қиз ҳайрон”, “зебигардон” қўйиб, беш-ўн сўмга сотишни яхши кўрурлар.
Саводхонларимиз жарида ва журналлар, тарих ва рўмонлар ўрниға Дақёнус замонидан қолғон, хурофотлар ила тўлғон «Андоғ урдиларки, гард-гард бўлуб кетди», деб лофлар ёзилғон китобларни оғизларини кўпуртириб ўқимоқни яхши кўрурлар.
Ишчиларимиз илм ва ҳунардан маҳрумлиги сабабли бошқа миллатлар илму маърифатлари соясида кунига тўрт-беш сўм ишлаб турган бу замонда кунига уч тангага мардикорликни, ойига ўн беш сўмга қоровулликни, йигирма сўмга фонар ёқишни, ўн сўмга кўнка йўлини тозалашни ва шуларга ўхшаш энг паст ва оғир хизматларни яхши кўрурлар.
Думаларимиз мажлисга келуб, устулга суялиб фароғат қилиб турғон вақтларида, бир тарафдан қаттиғроқ товуш чиқса, чўчиб уйғонишни яхши кўрурлар.
Шоирларимиз миллий шеър ва адабиёт ёзишни ўрниға мувашшаҳми ёки «қошингдану кўзингдан» деб жувонларни мақтаб, фасод ахлоқға сабаб бўладурғон шеърлар ёзишни яхши кўрурлар.
Аммо мен бўлсам, ҳозирги замонда индамасдан туришни яхши кўрурман…4
Халойиқ орасида гур кулги кўтарилди.
– Ҳамма гапни айтиб бўлдингиз-у, яна индамасдан тураман дейишингизни қаранг!
Абдулла қори:
– Ҳай майли, бойларимизга, уламоларимизга, имомларимизга, косибларимизга, қассобларимизга, мударрисларимизга, зиёлиларимизга, баззозу баққолларимизга, саррожларимизга, заргарларимизга, машшоқ-ҳофизларимизга, қисқаси, барча-барчамизга Худо инсоф берсин! – дегач, парда яна ёпилиб-очилади.
Шундан сўнг