Босыя на вогнішчы. Чарот Міхась

      Вайна і пажар…

      На вогнішчы людзі

      Жывуць босымі.

      – Няўжо ж гэтак і будзе?

      Свой уласны дар

      У чужых просім мы?

      Працуй – на пана,

      Працуй – на падпанка.

      Жыць стала пагана.

      А тут яшчэ з самага ранку

      Усякі чорт лезе ў балота.

      Ну і ёсць жа людзям ахвота?

      Крыжам бы іх – каля плота,

      Ды – трах!

      Які тут страх?!

      А ты маўчыш,

      Цягнучы сам цяжкі крыж.

      Крыжамі ўставілі поле,

      Пад крыжамі – магілы.

      Шлях класці да Волі

      У людзей няма сілы.

      – Эх, жыві як папала…

      А для жыцця мала

      Аднаго толькі хлеба.

      Пагуляць бы, душу адвясці!..

      Эх!.. пусці!!!

      На ўсходзе зардзелася неба:

      Нібы золата, падаюць косы…

      На зямлі… агнявыя палосы, —

      Дзень новы, новыя ночы,

      Век новы: агню, дыму, попелу…

      Будзе шмат каму горача,

      Нам толькі цёпла,

      Дармо што мы босыя!

      – Пажар на Усходзе!

      Таварышы, ур-р-ра!

      – Што вы, шалёныя, годзе!

      Што вам не шкода дабра?

      Усё, што збіралі вякамі,

      Сёння марнее ў агні…

      – Маўчы! Мы цябе кулакамі,

      Чуеш?! Ні-ні!

      Цэрквы, палацы, харомы —

      Памяць мінулага – з дымам!

      Што не запалім мы – зломім!

      Знізу наверх ўсё падымем!

      Страшна вам? страшна?

      Пажару агонь ломіць вочы?

      Затое нам відна уночы…

      Не ліце крыві – не пагасне.

      Маліцеся, грэшныя, небу,

      Рукі ўгору узняўшы,

      Вас не паслухаюць хмары.

      Таварышы!

      Што нам трэба?

      – Пажа-ары!

      І пылае мур струхнелы,

      Іскры скачуць па страсе.

      Раптам вецер, вецер смелы,

      Крыж чырвоны нам нясе.

      – Адным крыжам будзе болей, —

      Шэпча змучаны народ…

      На крыжы чытаюць «Воля».

      – Братцы! Гляньце на Усход!

      То ж агонь, агонь збавення

      Нам нясе Чырвоны Крыж.

      – Братцы, песню вызвалення!

      Люд гаротны, што маўчыш?

      Паняслася песня волі

      Між лясоў густых, балот…

      І аб лепшай вольнай долі

      Стаў ля рэчкі пець чарот.

      Крыжы… курганы на балоце…

      Заросшыя дзёрнам магілы —

      Ўсё ў вогненнай зноў пазалоце:

      Бушуюць дзве страшныя сілы —

      Змагаюцца праца з багаццем:

      Свет новы жыццё утварае.

      Зышліся дзве моцныя раці,

      І праўда няпраўду змагае.

      Глядзяць, пацяшаюцца людзі,

      Зюзюкаюць бабы паціху:

      – Цяпер мо і нам добра будзе?

      Забудзем бяду ўсю і ліха!

      Баіцца наш пан-непаседа,

      Нябось яго кончыцца песня!

      – Не будзем больш мець дармаеда,

      Да працы сам пойдзе, аж трэсне!

      – Стойце, хлопцы! будзь на месцы!

      Не кідайце на бяду…

      – А казаў паганы ў Брэсце,

      Што вайною не пайду…

      А цяпер – глядзі!.. Ну, дзіва?!

      Пачакайце… як жа нас?

      – К вам мы прыйдзем, прыйдзем жыва,

      А цяпер мы: раз! – два!! – раз!!!

      Пры запаленых будынках

      Чуем плач мы беднаты…

      – Дзе ж цяпер шукаць прыпынку?

      Ці даваць мо ла-та-ты?

      Пан з падпанкамі рагоча,

      Гладзіць тоўсты свой жывот

      І пад нос сабе бармоча:

      – Йдзе Хвядот, але не тот!..

      Над палямі Белай Русі

      Стогне віхар-бура…

      – Зноў прыйшлі дзянькі прымусу, —

      Шэпча