Ιστορία της Ρωμιοσύνης, Πρώτος τόμος. Eftaliotis Argyris
επειδή ο καθαυτό σκοπός του είταν πολιτικός, να λείψουν τα σκάνταλα και να ρηνέψη ο κόσμος· Χριστιανική γνώση έδειξε, επειδή σε ζήτημα θρησκευτικό παραδέχτηκε πρόθυμος το πατροπαράδοτο Χριστιανικό σύστημα, το βουλευτικό.
Από τη Δύση δεν κατέβηκαν πολλοί σ' εκείνη τη Σύνοδο· μόνο τρεις τέσσερεις. Δεν τα πολυνοστιμεύουνταν οι Δυτικοί τέτοια Δημοκρατικά Συνέδρια. Κι αν έστειλε δυο του αντιπροσώπους ο Πάπας, τους έστειλε δίχως άλλο για να μην κακοκαρδίση τον Αυτοκράτορα.
Μαζεύτηκε λοιπόν η Μεγάλη η Σύνοδο στα 325, και πλάγι του Κωσταντίνου παραστάθηκε ο αγαθός ο Αλέξαντρος μαζί με το νέο φωστήρα του. Έβγαλε το λόγο του ο Βασιλέας Λατινικά, επειδή και τα Ελληνικά δεν τα καλογνώριζε. Συντάχτηκε κατόπι το «Πιστεύω» και σε είκοσι μέρες μέσα τέλειωσε τη δουλειά της η Σύνοδο, παραδέχτηκε δηλαδή το Ομοούσιο, αναθεμάτισε τον Άρειο και τους οπαδούς του, και ξόρισε πολλούς τους στη Γαλατία μαζί με τον αρχηγό τους. Μα μήτε τούτο δεν τόκρινε αρκετό ο Κωσταντίνος, και δω αποφαίνεται πάλι ο Ρωμαϊκός του ο χαρακτήρας. Για να στερεώση και καλά την ειρήνη του τόπου πρόσταξε να πεταχτούνε στη φωτιά όλα τα έργα του Αρείου, και φοβέριζε με θανατική τιμωρία όσους φυλάγουνε τέτοια έργα κρυφά.
Είχε μ' άλλους λόγους μεγάλα στο νου του, και τρέμοντας μην τύχη και ξαναφυτρώσουν παρόμοιες διχόνοιες και του τα χαλάσουν, έβαλε και μια τυραννική σφραγίδα στο συνταγματικό του εκείνο μέτρο.
Από της Νίκαιας τη Σύνοδο ως τα εγκαίνια της Νέας Πρωτευούσης (330), πέρασε ο Κωσταντίνος πέντε χρόνια κάμποσο δραματικά και φουρτουνιασμένα. Γνωρίζοντας πως όσο κι α φαίνουνταν κατασταλαγμένη η Ανατολή, τη Δύση όμως την κυβερνούσε ακόμα η παλιά θρησκεία, έκρινε εύλογο να ξαναγυρίση στη Ρώμη, δίχως άλλο με σκοπό να φέρη και κει τη Χριστιανωσύνη. Βρήκε όμως στη Ρώμη απερίμενες δυσκολίες. Οι Ρωμαίοι εννοούσαν ακόμα οι πιώτεροι να πηγαίνουνε με τα πατροπαράδοτα και να θυσιάζουνε στον Καπιτώλιο Δία. Έκαμε να τους περιπαίξη στην αρχή και να τους περιφρονήση, μα γλήγορα το κατάλαβε πως οι Ρωμαίοι δεν είταν κι όλως διόλου ξεθυμασμένοι ακόμα. Κάποια ζωή, κάποιο νεύρο τους έμνησκε πάντα. Σα βγήκε μάλιστα ο λαός στους δρόμους και τονέ βλαστημούσε που γύρευε να καταργήση τους αγαπημένους Θεούς του, κάπως λαφιάστηκε, και μήτε τους παίδεψε μήτε ξανάβγαλε στη μέση τις χριστιανικές του ιδέες.
Ίσως όμως έγινε αφορμή και τούτο να ξανάρθη ο νους του ακόμα πιο πρόθυμα στην Ανατολή. Ίσως είταν απλή δοκιμή, κι αν απότυχε δεν τον πλήγωνε και πολύ βαθιά. Εκείνο που πρέπει να τον παραζάλισε τα χρόνια εκείνα, και τόσο τον αγρίεψε που ξέχασε και την αλφαβήτα του Χριστιανισμού – αυτός που γύρευε να τον ξαπλώση στον κόσμο – είταν τα κακορρίζικα οικογενειακά του, που για κακή του τύχη ιστορηθήκανε με τρόπο που να φαίνουνται ακόμα πιο κακορρίζικα.
Καθώς είδαμε, είχε ο Κωσταντίνος γιο τον Κρίσπο από την πρώτη του γυναίκα, τη Μινερβίνα. Από τη δεύτερη πάλε γυναίκα του, τη Φάουστα, είχε τον Κωσταντίνο και τον Κώστα. Έχουνε να πουν