Адваротны бок люстра. Ксенія Шталенкова
Раздзел 1
– Ну што, здаецца, усё-такі яна… Значыцца, гэта твой выбар? – ціха прамармытаў ён сабе пад нос, пазіраючы ў акно скрозь вузкую шчыліну паміж занавескамі.
На залітым сонечным святлом тратуары стаяла дзяўчынка гадоў пятнаццаці, углядаючыся ў вітрыну антыкварнай крамы. Гэтая крама належала яму, і ён вельмі добра ведаў, што ў вітрыне няма нічога прывабнага для такой юнай асобы, акрамя адной рэчы, і гэтая рэч сама абірала сабе гаспадара. Аднак ці гаспадара?
Ён апусціў занавеску і нервова прайшоўся па кабінеце. На працягу ўсяго жыцця ён задаваў сабе гэтае пытанне. Хто яны: гаспадары ці паслухмяныя выканаўцы чыёйсьці невядомай волі? Ён раптоўна спыніўся пасярод пакоя і правёў рукою па лбе.
– Та-ак, пэўна, старэю, калі ўпадаю ў такі чорны містыцызм, – прамовіў ён з прыкрасцю. – А мабыць, гэта і лепш? Усё роўна рана ці позна мне спатрэбіцца нехта яшчэ.
Ён ізноў падышоў да акна і паглядзеў уніз.
– Яна ж яшчэ зусім дзіцянё. Я заўжды думаў, што гэта будзе нехта старэйшы і ніяк не дзяўчо. Спадзяюся, ты разумееш, што робіш. Хацеў бы я ведаць, што ты там ёй паказваеш, – ціха сказаў ён, пазіраючы на дзяўчынку, якая нібы зачараваная замерла перад шыбай.
Ён ведаў, што адбудзецца, калі выстаўляў гэтую рэч у вітрыну. Калі яму прывезлі гэта, ён праглядзеў усе свае запісы, але яно нідзе не згадвалася. Ён змарнаваў больш за тры месяцы, спрабуючы адчыніць яго. Але яно заставалася глухім і не выяўляла ніякіх прыкмет жыцця. У нейкі момант яму нават здалося, што яно несапраўднае, падробка. Але не, самае што ні на ёсць сапраўднае, ніякіх сумненняў: ён правяраў і некалькі разоў. Вось толькі яму яно не адчынялася. Яму, хто ўсё жыццё патраціў на іх вывучэнне! Ну што ж, заставалася ці пазбавіцца яго, ці адшукаць таго, каму яно прызначана. Стары разумеў, наколькі ўяўныя былі яго шанцы. Маглі ж прайсці гады, а чалавек не быў бы знойдзены. І як жа ён здзівіўся, калі ўбачыў, што яно зменьваецца. Ён пачаў назіраць. Колькі разоў ён бачыў, як прахожыя на імгненне спыняліся каля вітрыны, як жанчыны ўскідвалі руку, каб паправіць валасы, але, прыгледзеўшыся, паціскалі плячыма і адыходзілі. І вось аднойчы ён убачыў яе. Яна глядзела і бачыла. Тут патрэбна было не памыліцца. І ён вырашыў чакаць. На другі дзень яна прыйшла зноў. І праз дзень прыйшла. Ён ведаў, як гэта здараецца: калі яно абрала цябе, нават думаць ні пра што немагчыма, акрамя як пра яго. Вось і сёння дзяўчынка зноў стаяла перад вітрынай. Яна, напэўна, ужо і бацькам усе вушы прагудзела. Ды толькі хто дазволіць свайму дзіцяняці набыць такую каштоўную рэч? Трэба праверыць, дзе яна жыве. Як дамовіцца з бацькамі, ён здолее прыдумаць, а вось калі яна жыве не там, дзе патрэбна, то ўсё будзе дарэмна, ужо ніякія хітрыкі не дапамогуць.
Дзяўчынка кінула на вітрыну развітальны позірк і пацягнулася прэч ад антыкварнай крамы. Трэба спяшацца за ёй! Мабыць, даручыць каму-небудзь са служачых? Хаця не, справа адказная – пакуль усё растлумачыць ім, час будзе змарнаваны і дзяўчынка знікне. Сам, усё сам! Пляваць на рэўматызмы, галоўнае паспець за ёй. Хоць бы толькі яна жыла дзесьці непадалёк, у Старым месцы, а не ў аддаленым раёне ў велічэзным шматкватэрным доме.
Неўзабаве дзяўчынка выйшла да дома са свежа-афарбаваным фасадам і, адамкнуўшы ключом веснічкі, знікла за брамай. Пастаяўшы яшчэ некалькі хвілін перад яе домам, ён у роздуме рушыў назад. Зараз ён ведаў, дзе яна жыве, але гэтага было недастаткова.
Вярнуўшыся ў краму, ён загадаў перавесіць люстра з вітрыны ў залу. Прадаўцы паспяшаліся выканаць загад гаспадара. Ён падышоў да яго, пільна разглядаючы цені, якія рухаліся па шкле.
– Ты свой выбар зрабіла. Я разумею цябе. Але не магу адправіць дзяўчынку ў невядомае, бо яе жыццё можа аказацца ў небяспецы, пра якую яна нават не падазрае. Я павінен быць упэўнены, што ёй нічога не пагражае.
Ён правёў рукою па раме, зноў намацаўшы павырэзваныя на дрэве лічбы, якія ўжо даўно не давалі яму спакою.
– Няўжо так проста? Ну а чаму ж не? Паспрабуем.
У гэты раз яна вырашыла прывесці сюды матулю. Пакуль яны ішлі да антыкварнай крамы, якая знаходзілася на вуліцы Сціклю, Бася распавядала ёй пра венецыянскае люстра і ўпрошвала купіць яго. Хаця матулі не асабліва спадабалася ўся гэтая ідэя з набыццём люстра, дзяўчынка спадзявалася, што калі яна яго ўбачыць, то адразу ж згадзіцца. Пакуль матуля даведвалася, колькі каштуе люстра, Бася стаяла перад ім і ўглядалася ў сваё адлюстраванне. Гэта была яна і нібы не яна адначасова. Дзяўчынка бачыла нейкія зыбкія цені, якія няўлоўна ператваралі яе, угадвала адлюстраванне думак, якія яшчэ не склаліся ў сапраўдныя выявы. Люстра нібы клікала яе, абяцаючы нешта і дражнячы фантазію.
– Бася, уяві, яны за яго такую цану заламалі! – усклікнула матуля, вярнуўшыся ад прадаўца. – Яно, вядома, прыгожае, але за такія грошы…
Бася ўмольна паглядзела на матулю.
– Не, гэта задорага. Усё ж такі мы не настолькі багатыя людзі, каб дарэмна марнаваць грошы. Да таго ж, Басенька, навошта яно табе? У тваім пакоі ёсць вялікае люстра, а гэта… у ім нават як мае быць нельга нічога ўбачыць! – працягвала матуля.
– Ну мам, яно так падабаецца мне! Паглядзі,