Дыплом на царства. Аркадзь Ліцьвін
дзеля забавы, ці, з павагі да кароткага але прыемнага сяброўства, сказаць праўду. Пераважыў наказ старасты пра ўсё расказваць госцю шчыра.
– Усе, хто тадышняга бачылі, – ціха прамовіў паручнік, – згодам кажуць: на цяперашняга не падобны, – і ўдакладніў: – Ані тварам, ані звычкамі! Для ганца пачутае не было навіною, але тут расказвае сведка.
– Што да самавітасці, – насмешліва працягнуў паручнік, – то гэткіх у нашых корчмах пад кірмаш – ройна! Пра нейкія маніры мовы няма, – зняважліва махнуў рукою. – Прыстроіць яго ў лапсярдак ды каб пэйсы з—пад ярмолкі, то кожны кагал за свайго прызнае.
Паручнік рагатнуў уласнаму жарту і прыжмурыўся, узняўшы палец. Не перапыняй! Вось—вось нешта ўспомніцца!
– Ага! Давялося чуць ад пана, – нарэшце пачаў Малей, – нібыта нейкі шведскі ваявода пісаў да ігумена на Салаўкі, што сорам маскавітам слухаць рознае трызненне і браць сабе ва ўладары кожнага нягодніка, якога прывядуць ліцьвіны. Во! – весела закончыў паручнік.
– Значыць на нас усё навешаў, – хмыкнуў Бражына.
Чулася рознае, але не давалася веры, бо той, першы Дзьмітрый, усе прызнавалі, аглядны быў і паглядны. Трымаўся маніраў, на вяльможнага пнуўся. Няўжо тут нехта спляжыў справу? А можа спяшаліся, пакуль не стане запозна. – Выходзіць, той не ацалеў? – Бражына зірнуў на паручніка.
Паручнік з тым жа блазнаватым выразам твару, адмоўна пакруціў галавою.
– Хто вынес галаву з маскоўскай сечы, у адзін голас кажуць: забілі цара Дзьмітрыя Іванавіча і над целам здзек учынілі, перш чым яго попелам з гарматы выстраліць. Спачатку баярскі сын Валуеў Рыгор з пішчалі пачаставаў. А потым Іван Ваейкаў шабляй па галаве давяршыў. З тым не крыюцца, бо Айчыну ад прыблуды ратавалі.
– Адкуль ведаеш? Не сам жа бачыў?
– Не! – са шчырым шкадаваннем прызнаў Малей. – Але з адным ад нашага пасольства за чаркай сядзець давялося. Ды пра гэта і сёння шмат гаворыцца. Ад надзейнага чалавека чуў, Васіль Шуйскі ведаў, што спее. Таму даў нашым паслам на ахову пяць соцень стральцоў.
– Гэта Гасеўскаму з Аляльніцкім?
– Ну, так, – пацвердзіў паручнік. Вось калі гасцей Марынінага вяселля секлі, гэтых не кранулі. А пры новым старыя паплечнікі таго атабарыліся: Міхайла Малчанаў*, «слуга і баярын» князь Грыгорый Шахаўской*, іншыя розныя. Вучаць розуму тых, хто сумняваецца. Часам вельмі настойліва.
Памаўчалі згодам і паважна, як тое ўласціва маладзёнам, датычным вялікай палітыкі.
– Выходзіць, раз маскавітам хочацца верыць у Зьмітра, то і знайшоўся ахвотны? – першым выказаўся Бражына.
– Гэтых ахвочых хутка на пучкі вязаць давядзецца. Як то кажуць, не адзін Гаўрыла ў Полацку! – хмыкнуў паручнік. – Царык аж сем сваіх «пляменнікаў», бо «сыноў» цара Фёдара, якія з'явіліся ў Тушыне, загадаў павесіць. Цо завеле, то нездрово, як кажуць палякі. Смех смехам, а між іх і Гаўрыла знайшоўся.
Не стрымалі весялосці. Размова ў дарозе пры новым знаёмстве, абы пачаць, сама коціцца.
– А калі цар жывы, то і баба, да кароны сквапная, прыбяжыць, –