Mistrz i Małgorzata. Михаил Булгаков
niezwłocznie wyjął z kieszeni papierośnicę i podał Bezdomnemu.
– „Nasza marka”.
I redaktora, i poetę zdumiał nie tyle fakt, że w papierośnicy była właśnie „Nasza marka”, co sama papierośnica. Była dużych rozmiarów, zrobiona z czystego złota, a gdy się otworzyła, na jej wieczku rozbłysnął błękitnym i białym blaskiem brylantowy trójkąt.
W tej samej chwili literaci pomyśleli każdy co innego. Berlioz: „Nie, cudzoziemiec!”, Bezdomny: „A niech go diabli!”.
Poeta i właściciel papierośnicy zapalili, natomiast niepalący Berlioz podziękował.
„Trzeba będzie zaoponować – zdecydował się Berlioz – owszem, człowiek jest śmiertelny, nikt nie przeczy. Rzecz wszakże w tym, że…”
Nie zdążył jednak wymówić tych słów, gdy odezwał się cudzoziemiec:
– Tak, człowiek jest śmiertelny, ale byłoby to jeszcze pół biedy. Gorzej, że czasem śmierć przychodzi znienacka, ot, w czym sęk! I nikt nie może przewidzieć nawet tego, co będzie robił dziś wieczorem.
„Jakieś bezsensowne stawianie sprawy…” – pomyślał Berlioz i zaprzeczył:
– No, to już duża przesada. Dzisiejszy wieczór mam zaplanowany mniej więcej dokładnie. Oczywiście, rozumie się, jeśli na Bronnej nie spadnie mi na głowę cegła…
– Cegła ni z tego, ni z owego nikomu nigdy na głowę nie spada – przerwał mu nieznajomy mentorskim tonem. – Zapewniam, że panu w żadnym razie nie zagraża. Pan umrze inną śmiercią.
– A pan może wie jaką dokładnie? – z całkiem naturalną w tej sytuacji ironią spytał Berlioz, dając się wciągnąć w ten zupełnie absurdalny spór. – I powie mi pan?
– Chętnie – odparł nieznajomy. Zmierzył Berlioza spojrzeniem, jakby miał zamiar uszyć mu garnitur, i przez zęby mruknął coś w rodzaju: „Raz, dwa… Merkury w drugim domu… księżyc zaszedł… sześć – nieszczęście… wieczór – siedem…”. Po czym oznajmił głośno i radośnie: – Utną panu głowę!
Bezdomny z wściekłością wybałuszył oczy na nietaktownego nieznajomego, Berlioz zaś spytał z krzywym uśmiechem:
– A kto konkretnie? Wrogowie? Interwenci?
– Nie. Rosyjska kobieta, komsomołka.
– Hm… – mruknął Berlioz zgorszony żarcikiem nieznajomego. – No, pan wybaczy, ale to mało prawdopodobne.
– Ja też proszę o wybaczenie – powiedział cudzoziemiec – ale tak będzie. Aha, chciałbym spytać, co pan zamierza robić dzisiaj wieczorem, jeśli to nie tajemnica?
– Żadna tajemnica. Teraz wstąpię do siebie na Sadową, a później, o dziesiątej wieczorem w Massolicie mam zebranie, któremu będę przewodniczył.
– Nie, absolutnie tak nie będzie – stanowczo zaprzeczył cudzoziemiec.
– A to dlaczego?
– Dlatego – odparł cudzoziemiec i przez zmrużone powieki spojrzał na niebo, gdzie wyczuwając już wieczorny chłód, bezgłośnie szybowały czarne ptaki – że Annuszka już kupiła olej słonecznikowy, nawet nie tylko kupiła, ale już go rozlała. Więc zebranie się nie odbędzie.
Po tych słowach, co zupełnie zrozumiałe, pod lipami zapadła cisza.
– Przepraszam – po chwili odezwał się Berlioz, zerkając na bajdurzącego cudzoziemca. – Co tu ma do rzeczy olej słonecznikowy… i co za Annuszka?
– Olej słonecznikowy ma to do rzeczy – nagle odezwał się Bezdomny, najwidoczniej decydując się wypowiedzieć wojnę nieproszonemu rozmówcy. – Czy wam, obywatelu, nie zdarzało się odwiedzać kiedyś szpitala dla umysłowo chorych?
– Iwanie!… – zawołał z cicha Michaił Aleksandrowicz.
Jednak cudzoziemiec wcale się nie obraził i wesoło się roześmiał.
– Byłem, byłem i to nie raz! – wykrzyknął ze śmiechem, nie spuszczając z poety oka. – Gdzie to ja nie bywałem! Szkoda tylko, że nie znalazłem czasu, żeby spytać profesora, co to jest schizofrenia. Więc niech pan sam go o to spyta, Iwanie Nikołajewiczu!
– Skąd pan wie, jak się nazywam?
– Błagam, Iwanie Nikołajewiczu, kto pana nie zna? – Cudzoziemiec wyciągnął z kieszeni wczorajszy numer „Litieraturnej Gaziety” i Iwan Nikołajewicz zobaczył na pierwszej stronie własną podobiznę, a pod nią swoje wiersze. Jednak jeszcze wczoraj radosny dowód sławy i popularności teraz poety nie ucieszył.
– Przepraszam – powiedział naburmuszony – nie mógłby pan chwileczkę zaczekać? Chcę powiedzieć koledze parę słów.
– O, z przyjemnością! – zawołał nieznajomy – tak tu dobrze pod lipami, a ja, nawiasem mówiąc, nigdzie się nie spieszę.
– Posłuchaj, Misza – szeptem zaczął poeta, odciągnąwszy Berlioza na bok. – To nie żaden zagraniczny turysta, tylko szpieg. Rosyjski emigrant, który się do nas przedostał. Wylegitymuj go, bo ucieknie…
– Tak myślisz? – wyszeptał zaniepokojony Berlioz, przy czym pomyślał: „Przecież on ma rację!”.
– Możesz mi wierzyć – sapał mu poeta do ucha – udaje głupka, żeby się czegoś wywiedzieć. Słyszysz, jak on mówi po rosyjsku – szeptał i jednym okiem pilnował, żeby nieznajomy nie umknął. – Chodź, zatrzymamy go, bo zwieje…
I pociągnął Berlioza za rękę w stronę ławki.
Nieznajomy nie siedział już, lecz stał obok niej, trzymając w dłoni jakąś książeczkę w ciemnoszarej okładce, sztywną kopertę z dobrej jakości papieru i wizytówkę.
– Proszę wybaczyć, że w zapale dyskusji zapomniałem się panom przedstawić. Oto moja wizytówka, paszport i zaproszenie do Moskwy na konsultacje – powiedział z naciskiem, patrząc przenikliwie na obu literatów.
Oni zaś się zmieszali. „Do licha, wszystko słyszał…” – pomyślał Berlioz i uprzejmym gestem pokazał, że nie ma potrzeby okazywania dokumentów. Podczas gdy cudzoziemiec wciskał je redaktorowi, poeta zdążył odczytać z wizytówki wydrukowane zagranicznymi literami słowo „profesor” i początkową literę nazwiska – podwójne „V”.
– Bardzo mi przyjemnie – wymruczał speszony redaktor i cudzoziemiec schował dokumenty do kieszeni.
W ten sposób stosunki zostały wznowione i cała trójka usiadła na ławce.
– Profesorze, więc został pan zaproszony do nas w charakterze konsultanta?
– Tak, konsultanta.
– Jest pan Niemcem? – dopytywał się Bezdomny.
– Ja? – pytaniem na pytanie odpowiedział profesor i nagle wpadł w zadumę. – Tak, zapewne jestem Niemcem.
– Dobrze pan mówi po rosyjsku – zauważył Bezdomny.
– O, ja w ogóle jestem poliglotą i znam wiele języków – odparł profesor.
– A jaka jest pańska specjalność? – dociekał Berlioz.
– Jestem specjalistą czarnej magii.
„Masz ci los!…” – zakołatało w głowie Michaiła Aleksandrowicza.
– I… i w zakresie tej specjalności zaproszono pana do nas? – dopytywał się, z trudem dobierając słowa.
– Właśnie tak – potwierdził profesor i wyjaśnił: – W tutejszej bibliotece narodowej odnaleziono oryginalne rękopisy Herberta z Aurillac, czarnoksiężnika