Vaselinetjie. Anoeschka von Meck
op al haar lêers. Sy sê sy wil sy kinders hê en dan speel sy vir hulle sy CD’s. Killer wys agter haar hand vir Vaselinetjie en Albie hoe sy kamstig goormaag kry en opgooi van die musiek. Dis hulle grappie.
“Vaselinetjie, het jy al jou maatskaplike werker gaan sien?” vra tannie Snorre.
“Nee, tannie,” antwoord sy en die paniek slaan sommer so oor haar uit.
“Sy bedoel ja, tannie. Meneer Kedibone het haar al ingeroep, maar sy’t nie geweet dis haar maatskaplike werker nie,” stamp Killer aan Vaselinetjie.
Vaselinetjie onthou nou van die swart oom met die sny op sy voorkop. Sy’t die hele tyd probeer om nie daarna te kyk nie. Die seuns vertel dat iemand die oom met ’n stuk yster geslaan het, en toe maak hy daai man dood en begrawe hom in sy jaart en bou ’n hoenderhok bo-oor sodat die polieste se honde net hoendermis ruik en niks anders nie.
“Hoekom moet ek ’n maatskaplike werker sien, hè?” fluister sy.
“Vaselinetjie, is jy rêrig só ’n fool? Jy sal moet wake-up, girlfriend! As jy weer skrik, skrik tog net wakker!” sê Killer ongeduldig en loop by die sitkamer uit.
Daarna word Vaselinetjie baie stil. Sy lê die hele tyd net op haar bed en pouses by die skool sit sy in die toilet met haar voete teen die deur om dit toe te hou. As Killer dink sy’s te onnosel om mee maats te wees, beteken dit niemand wil met haar maats wees nie.
Nazrene en haar groepie bly egter op haar spoor. “Hey, girlie, skuld jy my nie nog iets nie?” treiter Nazrene oor die toilethokkie se muur terwyl sy op die toiletbak langsaan balanseer.
“Voertsek!” Sy’s nie meer bang vir die Diergaardt-klimmeid wat haar nie met rus wil laat nie. Haar hartseer is groter as haar bang.
“Is jy sad oor jy ’n orphan is?”
“Watse orphan?”
“ ’n Weggooikind wat niemand wil hê nie en wat nou aan Madiba behoort en in sy weeshuis moet bly sodat jy nie begin gom snuif en hoer op straat as die foreign investors van oorsee kom kyk hoe ons land lyk nie. En jy’s een van hulle, saam met al die ander Peppies, so get with it, nè?”
Dis die eerste maal wat Vaselinetjie hoor in presies watse soort koshuis sy is. Die Welsynvrou wat haar gebring het, het vir haar gesê dis nie ’n gewone koshuis nie, maar sy’t nooit die woord “weeshuis” genoem nie.
“JY LIEG, NAZRENE!” skree sy en spring op, maar dis asof ’n stemmetjie hier binne-in haar nie wil saamstem nie.
Is dit wáár?
Sy’t al gewonder hoekom dié koshuis dan so snaaks is en die kinders nie naweke huis toe kan gaan soos Upington se koshuiskinders nie. Nou moet sy by Nazrene van alle drekmense hoor dat sy en die ander Peppies uitsmyt-rubbishgoete is!
“Ek sê voertsek!” skree sy en skop hard teen die deur. Nazrene-hulle lag net en loop koggel-koggel by die kleedkamer uit.
G’n wonder almal het vir haar uitgejô omdat sy so toe oor als is en nie kliek wat aangaan nie! Nou eers val die goed wat sy nog die hele tyd tussen die kinders hoor in plek.
Vaselinetjie begin kliphard huil. Dit beteken sy is nooit net na ’n ander skool met ’n koshuis gestuur nie, sy’s uit en uit na ’n weeshuis gestuur en haar ouma-hulle en almal het dit nog die hele tyd geweet! Sy vou dubbeld op die toilet en hou haar maag vas asof sy die pyn in haar derms kan wegdruk, maar die seer raak net al meer.
Nou eers verstaan sy: dat dit die government is wat na hulle moet kyk en die huismoeders moet betaal om te tjek of hulle luise of sere het. En as ’n kind klaar sere het wat etter en bloed tap en nie gesond wil word nie en aanhou hoes en almal snags wakker hou, moet die tannies handskoene aantrek. Dan moet die hoof vir die President vir meer geld vra om na die siek kind te kyk. Só ’n kind het dan die fluistersiekte. Hulle abba die spook.
Die klok lui vir die einde van tweede pouse, maar Vaselinetjie bly in die toilethokkie sit en huil. “Néé, Oumie,” snik sy, “néééé, ek wil nie hier wees nie!”
Sy snap vir die eerste keer behoorlik hoekom elke kind ’n maatskaplike werker het. Dis hulle stemme wat sy elke middag oor die interkomstelsel name hoor uitroep van die kinders wat hulle by die kantore in die onderste gang moet kom sien.
Die maatskaplike werkers moet vorms invul wat sê hoe jy is, of jy erg vrot sleg is en of daar enige salf aan jou te smeer is. Hulle moet ook aanteken of jy vloek en of jy spyt is omdat jy gevloek het en wie gaan betaal vir die ruite wat jy uitgeskop het.
“Dit gaan oor rand en sent,” sê die tannies gedurig vir die kinders omdat die hoof dit weer vir húlle sê.
En as jy klaar oulik was en jou pens swel ’n boepie, dan moet die maatskaplike werker reël dat jy jou buksie op ’n ander plek gaan pop. Dan mis jy baie skool en dop jy gewoonlik jou graad.
Al dié dinge wat sy in die afgelope maande gehoor het, maal nou skielik deur haar kop.
“Moenie verbaas wees as jou maatskaplike werker gereeld julle afsprake kanselleer nie, want hulle is al gatvol vir al die nuwe opnames. Hulle moet die hele tyd rondbel om te kyk of iemand nie geld of sopbene of doeke wil skenk nie. Of nog beter, dalk ’n kind of twee vir ’n vakansie van hulle hande wil afvat nie,” het tannie Snorre net laas week nog gesê.
Vaselinetjie se maatskaplike werker het laat weet sy moet hom kom spreek. Die enigste swart mans wat Vaselinetjie nog gesien het, was dié wat Saterdagoggende op Keimoes op die drankwinkel se stoep gesit het. Tswanas. Dis seisoenwerkers, het Oupa altyd gesê. Moenie naby hulle gaan nie, want hulle praat ’n ander taal en as ’n mens nie iemand se taal kan verstaan nie, kan jy ook nie weet wat in sy kop aangaan nie.
Vaselinetjie weet meneer Kedibone ry in ’n heldergeel motor, want die kinders kyk altyd na die prent in sy agterruit. Dis van wilde perde wat hardloop en dis baie mooi.
“Kom sit,” beduie die maatskaplike werker op Afrikaans. “Onthou jy nog wie ek is? Dis ek wat daai eerste dag jou vorms by jou huisma gaan haal het en jou aan die hoof gaan voorstel het.”
“Oom is meneer Kerriebone.”
Die man skud soos hy lag. Hy skuif glad sy stoel van sy lessenaar af weg en lag met sy kop tussen sy bene. Dit lyk of die stoel te klein is vir hom.
“Ai, jy maak my naam baie mooi, maar dis Ke-di-bo-ne. Weet jy wat dit beteken?”
Vaselinetjie skud haar kop om te wys dat sy nie weet nie, maar sy glimlag nogtans. Sy oë lyk gaaf.
“Daardie naam beteken iemand wat deur baie, baie moeilike tye gegaan het. Soos wat jy ook nou deurmaak. Dit is ’n sterk naam. Laas keer het ons nie regtig tyd gehad om lekker te gesels nie. Wat beteken jou naam?”
Sy vertel vir die hoeveelste maal die storie van haar droë vel toe sy klein was.
“Ai, dis ok mooi! Jou naam vertel van jou ouma en oupa se liefde vir jou. Vaselinetjie, ek moet nou vir jou verduidelik van die vakansie …”
Vaselinetjie sit doodstil terwyl hy praat en loop sonder ’n woord uit sy kantoor uit. Terug in haar kamer ruk sy haar kasdeur oop en pluk die almanak wat sy self gemaak het met een hou af. Daar is nog net ’n week en ’n half voor die vakansie oor, maar dit maak nou nie meer saak nie.
“Niks maak meer saak nie en ek sal nooit, ooit as te never weer traak nie!” gil sy tussen haar klere in. Sy snik en kap met haar vuiste teen haar skooluniform. Meneer Kedibone het gesê die staat het nie genoeg geld om kinders wie se familie ver bly vir die vakansie huis toe te stuur nie. Sy moet inbly.
Vir die volgende week sit Vaselinetjie net op haar bed, of by die trap, of in die tiekieboks, en lees haar briefies van Ouma oor en oor. Onder in haar kas is ’n skoendoos vol sulke briefies wat sy deur die semester gekry het.
Ná haar gesprek met meneer Kedibone het sy eers amper elke dag ’n kollekteeroproep huis toe gemaak, tot Oupa later vir haar moes sê dit word nou te duur en dit breek Ouma se hart in twee as Vaseline so huil en smeek aan die ander kant en hulle kan niks aan