Piekfyn Afrikaans Graad 12 Leerderboek Huistaal. Henk Viljoen
die verskil tussen skryftaal en spreektaal?
4. Maak sinne met die volgende woordpare (homofone):
a. feit/fyt
b. weier/wyer
c. seine/syne
d. veil/vyl
5. Dikwels maak ons in Afrikaans gebruik van klanke (e, s, er, en(s)) om woorde te verbind tot samestellings. Hierdie klanke word verbindingsklanke of voegsels genoem. Gee die korrekte vorm van die woorde tussen hakies deur van verbindingsklanke gebruik te maak.
a. In ’n (dier+tuin) gaan jy nie sommer beeste vind nie.
b. (Lam+vleis) is net so lekker soos beesvleis.
c. Trek jou (hemp+moue) op wanneer jy vleis bewerk.
d. Al die vleisgereedskap is in die (wa+huis) gebêre.
e. ’n Stukkie biltong voor (ete+tyd) sal darem heerlik smaak.
f. (Kind+tyd) op ’n plaas is kosbare herinneringe.
g. Plase in die (hoog+veld) kry gereeld reën in die somerseisoen.
h. In die aande het ons graag in die veld gaan lê en gekyk na die (Suid+kruis).
6. Skryf ’n samestelling met ’n verbindingsklank uit die paragraaf neer.
Selfassessering
Sien jou antwoorde na aan die hand van die onderwyser se memorandum.
Lees Pitkos aandagtig deur voor jy jou skryfvaardighede demonstreer met ’n kreatiewe, verhalende opstel.
Die sleutel tot effektiewe skryf
Wenke vir voorbereiding vir die skryfvraestel
Skryfvaardighede is baie belangrik vir die eindeksamen en vir jou toekomstige beroep. Hou in gedagte dat skryf nie gemik is op ’n blote eindresultaat nie, maar ’n proses is wat jou help om idees te ontwikkel en om logies te dink.
Hoe om te begin – beplan
Begin met ’n dinkskrum oor ’n bepaalde onderwerp. Samel inligting in, maak notas, vra baie vrae. Organiseer jou notas, die inligting wat jy ingesamel het en ander bronne wat jy moontlik gaan gebruik in jou skryfstuk.
Tydens die ontwikkeling van jou onderwerp moet jy gedurig oplet na moontlike patrone of verbande (watter idees hou verband met mekaar – ook deur kontras – of is voorbeelde van oorsaak en gevolg.) Watter afleiding en gevolgtrekkings is moontlik? Bespreek jou idees met jou klasmaats en/of onderwyser. ’n Nuwe perspektief op ’n onderwerp of saak sal jou denkvaardighede stimuleer en jou nuwe idees gee.
Organiseer jou skryfwerk
Maak gebruik van ’n raamwerk sodat jy jou skryfwerk daarvolgens kan kontroleer, kerngedagtes kan identifiseer en uiteindelik kan weet hoe jy jou skryfstuk wil afsluit. Hou die basiese skryfraamwerk in gedagte:
Die inleiding behoort vir die leser ’n idee te gee van jou bedoeling met die skryfstuk en die onderwerp, asook ’n aanduiding van die res van die inhoud.
Die inhoudsgedeelte (liggaam) van die opstel/skryfstuk bevat bewyse wat jou idees ondersteun. Gebruik definitiewe voorbeelde en probeer veralgemenings vermy. Let op jou paragrafering, die samehang van ’n paragraaf en die verband tussen paragrawe.
Die afsluiting (slotparagraaf) behoort opsommend te wees. Jou gevolgtrekking behoort ’n logiese uitvloeisel van al jou bewyse te wees.
Konsepte (eerste weergawes)
Soos die skryfproses vorder, kan nuwe idees by jou opkom wat verskil van dié waarmee jy jou skryfstuk begin het. Indien jou aanvanklike idees/argumente nie meer waterdig is nie, kan jy dit op hierdie stadium nog verander. Indien nodig kan jy jou skryfstuk oor begin of verander. Wysig jou raamwerk (kerngedagtes) en begin van voor af.
Ander belangrike wenke:
Hou die teikengroep in gedagte. Skryf vir die algemene leser, behalwe as dit op ’n spesifieke teikengroep gemik is.
Gebruik woordeskat wat pas by die doel, onderwerp, teikengroep, trant en styl van die skryfstuk.
Hersien en proeflees
Gebruik hierdie kort kontrolelys vir ’n laaste kritiese deurlees van jou skryfwerk:
Is jou idees logies en samehangend?
Kommunikeer jou skryfstuk jou idees of argumente duidelik?
Voldoen jou skryfstuk aan al die vereistes van die opdrag?
Het jy onnodige herhaling van dieselfde idees, woorde of frases vermy?
Is jou sinne, spelling en leestekens korrek?
Het ’n maat jou skryfstuk gelees? Dalk sien hy/sy nog teenstrydighede of foute raak wat jy betyds kan verbeter.
Preskryf
In Aktiwiteit 4 het jy Dana Snyman se vertelling “Biltong en transformasie” gelees. Lees weer die vertelling. Bespreek die volgende vrae en maak notas van jou antwoorde. Ná die bespreking gaan jy jou bevindings aan die klas rapporteer.
Maak ’n kort opsomming van die vertelling – skryf net hoofgedagtes neer.
Lewer kommentaar oor die storie se register (woordkeuse, sinsbou, leestekengebruik en figuurlike taal/uitdrukkings).
Beskryf die toon van “Biltong en transformasie”.
Sluit die inhoud aan by die titel?
Is die inhoud in ’n logiese volgorde of nie?
Skakel paragrawe?
Is die inleiding en slot effektief?
Kenmerke van ’n verhalende opstel
’n Verhalende opstel vertel ’n storie of gebeurtenis uit die verlede en kan vanuit enige perspektief geskryf word. Hou die volgende kenmerke in gedagte wanneer jy dié soort verbeeldingsteks skryf:
’n Sterk, oortuigende storielyn
Skryf deurlopend in die teenwoordige of die verlede tyd – moenie tye verwar nie.
’n Treffende inleiding wat die leser se aandag vasvang
’n Logiese volgorde van gebeure – gewoonlik in chronologiese tyd
Samehangende paragrawe en logiese skakels
’n Buitengewone, verrassende slot
’n Persoonlike styl, kreatiewe woordkeuse en effektiewe stylmiddele
Sintuiglike besonderhede
Helder beskrywing
Hersiening
Die styl, register en toon van ’n skryfstuk
Styl is hoe jy iets sê; inhoud is wat jy sê. Die styl moet by die soort teks en die inhoud pas. Styl kan formeel of informeel wees, persoonlik, bondig, omslagtig, eentonig, sprankelend, oorspronklik, ensovoorts. In skryfwerk word styl bepaal deur woordkeuse, sinsbou, stelwyse en punktuasie.
Register is die woordeskat en die toon wat by die teikengroep pas. Dit word bepaal deur:
Woordkeuse of uitdrukkings: Dit kan wissel van formele uitdrukkings (aansoek doen om ’n betrekking) of die gebruik van vakterme (litotes), of sleng (Dis ’n funky liedjie waarna jy luister) of dialektiese woorde (My bra, hoesit?).
Sinstruktuur: