Bet-El. Helena Hugo
dae lank skaars praat, dan snags aan haar klou asof hulle in ’n vol rivier afdryf. Is dit nie ook sonde nie? Dat hy haar nie in sy vertroue neem en haar vertel wat hom hinder nie? Sy voete kan hy nie wegsteek nie, maar daar is nog iets, iets in sy hart. Sy het al gevra. Toe sê hy dis niks, maar hy jok. Dis oor Adrie Janse en sy begeerte na haar, dis nog nie afgehandel nie.
Hy is lief vir die Here, dit weet sy vir seker. Hy het ’n nuwe Bybel gekoop, haar gevra om hul name op die register in te vul, haar geprys oor haar mooi handskrif. Dis waar. Haar letters en syfers neig netjies na regs, almal teen presies dieselfde hoek, almal perfek.
Daniël Matthys Basson, geboren 3 Augustus 1879
Getrouwd op 5 Januarij 1897 met
Anna Catharina Basson, geboren 24 Augustus 1880
Die res van die bladsy moet later ingevul word. As hul eersteling ’n seun is, sal hulle hom na pa Willem vernoem, ’n dogter na ma Susanna. Hulle het nog nie aangekondig dat sy verwag nie, maar die tyd het aangebreek. Dis vandag Maandag. Woensdag pak hulle. Donderdag ry hulle Kimberley toe vir Paasfees. Hulle het besluit om saam vir haar ma en pa te sê dat hulle ouma en oupa gaan word.
Sy sal in elk geval met die baba se kleertjies moet begin. Wol koop en breipatrone vir baadjies en booties in die hande kry. Haar ma hou nie van brei nie, maar tant Hester sal patrone hê, sy het altyd alles. Pierre Francois brei die mooiste rokkies en fynste baadjies vir klein Clarabelle. Babaseuntjies lyk ook oulik in kantpatroontjies. Blou of pienk? Niks so mooi soos ’n babatjie van kop tot tone in wit nie. Aan die voetjies wil sy nie dink nie. Voor haar troue het sy gesê dit pla haar nie, maar noudat sy verwag, is sy selfs te bang om vir Jesus daarvan te vertel, wat nog te sê met Daniël praat. Hy is diep gelowig. Hy sorg dat hulle elke nagmaalnaweek bywoon. Soggens en saans lees hy vir haar en Sadrag-hulle uit die Bybel. Hy kla nooit oor sy gebrek nie, hy leef met die pyn. Bid hy in sy hart, wil sy hom vra, dat hul kindjie sonder gebrek gebore word of is hy ook bang? Hardop het hy die Here nog nie een keer gevra nie.
•
Toe hy ’n kind was, en later toe hy so vinnig begin groei het, het sy bene en voete snags so gepyn hy kon skreeu. Hy het nie, want wie sou hom kon help? Sy ma was sieklik, sy pa ongeduldig, meester Elie aan die slaap in die kamer agter die skool en vir tant Georgina was hy altyd skaam – met reg, het hy later ontdek. Ou Sêrah het hom uitgevind en salf aangemaak wat hy self kon insmeer. Dit het gestink, maar darem gehelp. Ja, hy slaap van sy kinderdae af lig en skrik gereeld in die nanag wakker, oor sy bene, en sy innerlike stryd. Anna het dit vanselfsprekend nie geweet nie, maar hy kon dit nie wegsteek toe hulle eers getroud is nie. Hy het probeer. In die ou dae voordat hy sy bed met sy vrou gedeel het, kon hy maak soos hy wil. Nou verduur hy die krampe, lê lank en luister of sy vas slaap voordat hy opstaan. In die verlede het hy sy bene gebuig en gestrek tot dit oor is, sy voete in sy stewels gedruk en geloop sonder om hom te steur aan die gekraak van die huis se plankvloere. Vandat sy hier is, sluip hy soos ’n dief na buite. Hy kan nie anders nie, hy moet beweeg om die pyn uit te werk en die koelte van die nanag trek hom na buite. Van die agterstoep swenk hy na links, kies die paadjie na sy Bet-El-rots waar hy die Here in gebed ontmoet. Hy gaan staan met sy rug daarteen, sy gesig na die ooste waar die nagswart stadigaan ligter raak.
Wagtend op die môre. Waar staan dit in die Bybel? Watter woorde? Wat presies?
Miskien kry hy dit eendag, toevallig of soos die Here wil.
Dis nie die môre, nie die blote dag, nie verligting van sy liggaamlike pyn nie. Dis die Here self op wie hy wag.
En vergifnis.
Hy druk sy hand in sy baadjiesak, haal sy pyp en twaksak uit en stop. Die laaste tyd, vandat Anna hom meegedeel het dat sy verwag, staan hy meermale in die middel van die nag op om met die Here te kan praat. As die lug volgepak is met sterre, die Melkweg skitterwit, so glo hy, is dit makliker om die God van hemel en aarde te soek en te vind. Jy raak bewus van sy grootheid, met om jou en oor jou die heelal onmeetbaar ver en tog duidelik sigbaar. Meester Elie sê die naaste ster aan die aarde is die son. Die ander sterre is almal sonne en die Melkweg duisende miljoene sonne. Daniël kan dit nie vir hom voorstel nie al sien hy dit snags as hy opkyk en wag, sy oor fyn ingestel om sy opdrag te kry.
Iewers vandaan, God se stem …
Hy het tog sekerheid gekry oor Anna, dat hy die regte ding doen om met haar te trou. Dat sy hom liefhet, dit weet hy, ook dat sy ’n goeie vrou is – heeldag deur arbeidsaam. Vroegaand hou sy die bed vir hom warm. Sy gee hom alles en nog meer, en hy het haar lyf begeer vandat hy haar die eerste keer in haar pa se huis vasgedruk het. Noudat hulle getroud is, maak dit nie meer saak wat betaamlik is en wat nie. Hy verlustig hom elke nag in haar, sy vrou, haar lyf, die lyf van ’n vrou.
Maar laas nag, liewe Here, toe sy lag, lag sy al weer nes Adrie!
Hy het sy hand voor haar mond gedruk om haar stil te maak.
Sy het nie gevra hoekom nie. Vermoed sy iets? Praat hy dalk in sy slaap, mompel hy haar naam? Adrie, nie Anna nie?
Anna … Sy het hom al gevra hoekom hy nie praat nie. Wat moet hy sê? Waar begin hy? By sy bene en voete wat haar nie pla nie, maar wat hy soos pynbanke met hom saamsleep. Sy angs oor die vloek en die kind wat sy verwag? Sy pa? Tant Georgina? Sy oudste boetie wat perfek gebore is en klein-klein dood is sodat hy sy plek en sy naam kon kry, maar nie sy volmaakte voete nie? God se stem in die middel van die dag? En Adrie?
Hy het Anna al in haar slaap hoor huil, sagte snikkies soos ’n klein diertjie. Uit jammerte wil hy haar wakker maak, haar vra wat sy droom. Eintlik wil hy nie weet nie. Wat as sy die een is wat dan met reguit vrae kom?
Mathusalah gee sy eerste kraai. Die môrester skyn helder en die maan staan botstil, maar die haan kraai. Daniël soek vuurhoutjies in sy sak, hy steek sy pyp op. Skreef sy oë op soek na die lig wat skynbaar net deur geveerdes gesien kan word, neem ’n diep teug aan sy pyp. Hy en Sadrag rook vandat hulle tien jaar oud is. Vandag is hy ’n man. Hy rook nie voor Anna nie. Sy is verdraagsaam, maar hy hou nie daarvan om voor sy vrou te rook nie. Hy behandel haar met respek. Soms staan hy verstom oor haar arbeidsaamheid. Die niggie van hom wat kleintyd soos ’n bedorwe brokkie op een plek gesit het, kan werk. Bedags help sy hom op die werf, maak tuin, bly besig in die kombuis en sit sy, is dit agter haar Singer.
As die kind eers gebore is, sal sy nog besiger wees, hy ook. Hy sal iemand moet kry om hom en Sadrag te help met kampe vir die grond wat hy by Piet Bek gaan koop het. Anna weet nog nie dat hy ’n nag op Houhoek oorgebly het nie, hy sal haar moet inlig. Alles daar, van die plaaspad tot die huis en kinders, is in ’n verwaarlosing. Magdalena huil en kla hulle vergaan. Piet Bek doen niks, stook witblits en drink dit tot in sy koffie, witgatwortel sonder melk. Blameer die Rinderpest vir sy ondergang, terwyl Daniël nie ’n hoef verloor het nie.
Hy het moeite gedoen om draad te span, Robert Koch in Kimberley gaan haal en sy diere laat inent, saam met die dokter van plaas tot plaas gery met die entstof wat die Kaapse regering vry en verniet beskikbaar gestel het, saam met die amptenare gewerk om die Kolonie se veestapel van uitwissing te red. Pa Willem, oom Barend van Klipfontein, neef Arnoldus en oom Neels, nog ander het hier en daar gehoor gegee. Die res wou opsluit klaarkom met boererate en huismedisynes wat hulle van oudsher af vir hul siek diere toegedien het. Boererate het nie die Rhodesiërs, Transvalers en Vrystaters gehelp nie, ook nie een transportryer wat sy osse op die Mafekingpad sien vrek het en sy vrag moes agterlaat nie. Hier in die distrik was daar ongekende skade onder diegene wat hulle slimmer as die dokter gehou het.
Nou kyk hulle na Elim en Mispa en skinder omdat die Bassons vooruitboer en geld maak! Hy het sy perd moeg gery om ander in te lig, dit net ’n maand ná sy troue. Wanneer hy tuiskom, het Anna hom nie verwyt nie, maar vrae gevra, belangstelling getoon. Hy sou haar kon liefkry, al is dit net vir haar gewilligheid in die bed. Nee, ook vir haar lydsaamheid, haar bereidwilligheid, haar geduld met hom.
Piet Bek se Magdalena het nogal verneem na Anna Catharina en hoe sy klaarkom.
Hy kon met haar spog, hoewel hy hulle nie van die kind vertel en nie uitgenooi het om te kom kuier nie. Hul kapkar was buitendien op die blokke. Hy sou kon help, maar hy het nie. Sy ruimhartige aanbod vir die grond was wat hom betref genoeg om ’n nuwe kar en ’n nuwe begin te koop. Piet se