Upadek. Historia prałata Henryka Jankowskiego. Monika Góra

      Jadwiga musi sprzedawać biżuterię, żeby mieć na chleb. Ale czasem i to nie starcza. Aby wyżywić rodzinę, w jednym z pokoi ich mieszkania świadczy usługi fryzjerskie. Specjalizuje się w ondulowaniu, które jest wtedy powszechne u pań. Kruszona opowiada:

      – Taka toaletka z lustrem i siedzenie na pół fryzjerskie, to był cały gabinet. W zwykłym małym pokoju przyjmowała klientki. Tam nie było żadnego zakładu fryzjerskiego ani kosmetycznego. Jak czytałem wypowiedź Jankowskiego, że jego mama nie była fryzjerką, tylko kosmetyczką, to się uśmiałem po pachy. Myślę: „No, bidaku, ale sobie dodałeś”.

      Wszystkie kobiety z ulicy chodzą układać fryzury do Jankowskiej. Chcą pomóc samotnej kobiecie. Również, jak wyzna potem sam Henryk, żony gestapowców2.

      Córki Ula, Irena i Renata pomagają nawijać włosy klientek na lokówkę.

      Matka Bogdana też układa włosy po każdym myciu, dwa razy w tygodniu. Zabiera ze sobą sześcioletniego syna, sadza go obok fotela. Suszarkę marki Fem Bogdan zapamięta do końca życia.

      – Taka duża, błyszcząca, chromowana. Niemiecka.

      Pomiędzy głośnymi podmuchami Jankowska edukuje chłopaka.

      – Na pół po polsku, na pół po niemiecku mówiła: „Taki duży chłopak, a nie umie liczyć?”. I zaczynała: „eins, zwei, drei”, i tak dalej, najpierw do dziesięciu, potem do stu. Ona mnie nauczyła.

      – Myśmy później na niego tutaj mówili: „ksiądz pycha, Henio pycha” – dodaje Kruszona. – Ale trzeba wiedzieć, z jakiej nędzy on pochodził. To mogło spowodować u niego tą nadmierną estymę do przepychu, do pokazania się. To było związane z dzieciństwem, ja tak to odbieram.

      PIC

      Kiedy drzwi od salonu są otwarte, Kruszona widzi położony vis-à-vis pokój Henryka.

      – Henio miał dwie koszule, obie białe. Codziennie je prał, na okrągło. Koszule nie schły tak szybko, więc musiał je prasować. Ilekroć żeśmy tam przyszli, to on prasował.

      Krochmal robił z mączki kartoflanej.

      – I jak wychodził na spacer, zawsze miał koszulę śnieżnobiałą, wykrochmaloną, stójkę, mankiety sztywne – wspomina Kruszona. – Zima czy lato, zawsze elegancko ubrany, garniturek. To był pedant. Dla nas, łobuzów z ulicy, na pół lumpów, to było jakieś dziwne.

      Henryk nie ma kolegów. Gdy chłopcy z podwórka kopią piłkę, nigdy z nimi nie gra. Zawsze jest sam.

      – Myśmy się na tych podwórzach tłukli po zębach, aż gwizdało, jak to chłopacy – ciągnie Kruszona. – Tam byli też starsi, z rocznika Jankowskiego. Henio nigdy w żadne bójki się nie wdawał. Był nad wyraz grzeczny, „proszę, dziękuję”, był takim chłopakiem układnym.

      Sąsiadka z góry, matka trójki dzieci, bardzo go chwaliła.

      – Jak przywieźli węgiel, a mąż był w pracy, to nie pozwolił jej tego węgla nosić – opowiada Róża Janca, koleżanka Henryka z podstawówki. – Jak spotkał ją, że idzie ze śmieciami, to też brał wiaderko, wyrzucał śmieci i przynosił jej puste. Mówiła, że Henio to będzie ksiądz. I to bardzo dobry ksiądz.

      Henryk nie chodzi po kawiarniach ani knajpach.

      – Wtedy były dyskoteki w strzelnicy – opowiada Kruszona. – Ani razu go nie spotkałem.

      – Kolega z piętra wyżej, co go lepiej znał, mówił, że kiedyś chciał go zabrać na jakąś zabawę. Zachęcał, że będą dziewczyny, ale on, że nie, nie pójdzie. Miał wtedy piętnaście lat – dodaje Róża Janca.

      W ósmej klasie podstawówki Róża zakłada razem z koleżankami zespół taneczny. Henio i Rysiek Jabłonka, jego późniejszy szwagier, walczą, żeby chłopcy też mogli do niego należeć, ale się nie udaje. Postanawiają więc pokazać, co potrafią. Na lekcji fizyki dają show.

      – Rysiek jako dziewczyna trzymał się za spodnie i obracał wokół Henia – opowiada Róża. – Cała klasa im śpiewała do tańca, wszyscy się śmiali. Heniek jako chłopak był prowadzącym, bo był wyższy. Zatańczyli krakowiaka.

      Henio nie ma dziewczyny, mimo że jest, jak mówi Bogdan Kruszona, „cholernie przystojnym mężczyzną”:

      – Gdybym był kobietą, tobym powiedział, że był pięknym facetem. Czarne, samoistnie lokowate włosy, wysoki. Wszystkie dziewuchy z Gdańskiej za nim piszczały, tak jak moja siostra. Och, ach, opowiadały między sobą, jaki on przystojny! Ale on nie miał zainteresowania ani chłopcami, ani dziewczynami. Ta sfera go w ogóle nie interesowała.

      – Pamiętam go z tego okresu; wysoki, smukły, urodziwy chłopak – potwierdza Róża Janca.

      Henio lubi za to spacery. Kruszona wspomina, że w niedzielę po mszy, przez okno, które wychodziło na ulicę Gdańską, widział Henia chodzącego najpierw w jedną stronę, hen, aż po tory, i z powrotem.