Двое на вуліцы. Янка Сіпакоў
адкінулася была ў сне назад, павёў плячыма і з непрыемнасцю адчуў, як кропля пад сарочкаю пакацілася па грудзях яшчэ далей, ніжэй, і там, дзе яна прайшла, целу зрабілася мокра, холадна і няхораша.
Ад нязручнага сну ў крэсле, калі галава матлялася ва ўсе бакі, ныла шыя, балелі плечы – як мядзведзь на іх уссеў – ды і наогул усяму яму было кепскавата-няўтульна.
Ён паварушыўся, пахітаў галавою, каб размяць зацёклыя цягліцы, адным пальцам паправіў акуляры, якія з’ехалі былі з пераносіцы, і ўсеўся зручней.
Аўтобус, не спяшаючыся, прадзіраўся праз восеньскую непагадзь, аб’язджаў вялікія лужыны на дарозе, а калі гэта яму не ўдавалася – з-пад колаў далёка на ўзбочыну ляцелі густыя брудныя пырскі. Дождж са снегам сыпаў на разараныя на зіму палі, на голыя, пачарнелыя ўжо ад макрэчы кусты, што паныла праплывалі за акном.
У палях, дзе яшчэ толькі пачынала світаць, было шэра, мокра і таксама няўтульна. Тыя ж шэрань і няўтульнасць гусціліся і ў аўтобусе – у ім усё было, як і на вуліцы, і толькі, можа, адно не хапала ветру і дажджу, каб поўнасцю адчуць, як холадна і зябка зараз вось там, на палявых сцяжынах, ля голых кустоў, дзе нясвежа бялеюцца – нібы рудзеюць – невялікія лапікі мокрага снегу, праз рэдзенькі покрыў якога праступае настылая цёмна-бурая зямля.
Праўда, спачатку, калі ён з сябрамі па непагадзі, яшчэ ўпоцемках – аўтобус выпраўляўся ў дарогу дужа рана – пехатою дабраўся нарэшце да раённай аўтастанцыі і, абшкробшы аб прыступку гразь з чаравікаў, увайшоў у зырка асветлены аўтобус, там яму стала раптам цёпла і ўтульна, нібы ў ласкавай і гасціннай, сагрэтай зычлівасцю хаце.
Але потым, калі выехалі з гарадка, пасажыры папрасілі шафёра выключыць святло: «Яшчэ ж рана, давайце паспім» – і ў аўтобусе адразу стала гэтак жа панура і хмурна, як і на вуліцы.
Хмурна было і ў яго на душы.
Учора нарэшце яны пусцілі электронна-вылічальную машыну, якую набыла – можа, для моды, а можа, яна і сапраўды там трэба – невялікая мясцовая фабрыка. З іхняга завода прыязджалі сюды іншыя людзі – інжынеры, мантажнікі, – рабілі свае вузлы, правяралі іх і вярталіся дамоў, і толькі вось яны, трое, былі тут, у раённым гарадку, пры машыне, неадлучна цэлы месяц. Закончыўшы працу, адзначыўшы камандзіроўкі, яны сабраліся ў гасцініцы, у яго, Жавейкавым, нумары – збірацца да Алега ці то дома, ці то ў камандзіроўцы было даўняю і звыклаю завядзёнкаю. І на гэты раз таксама ніхто не ўсумніўся: «Чаму гэта ўсё да Жавейкі ды да Жавейкі? Хадзем да мяне!», бо ўсе былі на дзіва перакананы, што збірацца трэба толькі там. Лёша Лясун, кучаравы, валасаты волат – валасы ў яго стаялі неяк дыбка, а таму галава была падобна на буслінае гняздо – узбуджана хадзіў па пакоі, узнімаў рукі ўгору, трос у паветры, нібы пагражаючы каму, сціснутымі кулакамі і басам дэкламаваў – як спяваў усё роўна, пераймаючы оперных спевакоў: «Уздаць трэба на гарачае каменне! Чуеце – уздаць! Ды так, каб ажно зашыпела».
Узялі пару бутэлек сухога віна. Лясун, які зусім не знаходзіў смаку ў сухім віне, зморшчыўся: «Ат, кісляццё адно» і «выбіў» сабе бутэлечку «Белавежскай»: маўляў, я на спецзабеспячэнні буду.
Яны доўга «ўздавалі на гарачае каменне», шмат курылі – аж вось і зараз яго валасы пахнуць табакаю, – гулялі ў падкіднога дурня.
У карты яму зусім не шанцавала – ён увесь час прайграваў: і падкідаць яму, як назло, не было чаго, і адбівацца таксама не было чым. Хлопцы жартавалі: «Нічога, нічога, Жавейка, цярпі – каму ў карты не шанцуе, таму ў каханні ой як ручыць». Ён смяяўся разам з імі над сваім няўмельствам, а сам думаў: «От чэрці, яшчэ пацяшаюцца! Лёгка ім пацяшацца, калі самім шанцуе і там, і там – і ў карты, і ў каханні».
Аднаго, не зважаючы на тое, што ён часам можа захапіцца і лішне «ўздаць на гарачае каменне», шчыра любіць жонка – ціхая, памяркоўная і клапатлівая, крыху старэйшая за яго па гадах жанчына. Яна вельмі яго даглядае – вось тут, у камандзіроўцы, без яе ўвагі і ласкавых рук ён неяк пакамячыўся ўвесь, зацёрся, пабруднеў – сарочкі не мые, чаравікі не чысціць, – калі хочаце, нават змізарнеў і страціў той свежы выгляд, якім ён заўсёды, дзякуючы жончыным клопатам, мог пахваліцца дома.
А другі, Радзік, амаль кожны дзень бегае на мясцовую пошту і звоніць жонцы, з якою яны жывуць так ужо дружна і злагадна, што нават суседзі часам жартуюць: «Вы ўжо хоць бы калі для прыліку пасварыліся, ці што». Зараз жонка ў яго цяжарная – па ёй, праўда, гэтага яшчэ не відно, але Радзік сам так кажа, а яму ж відней, – і таму ён хвалюецца і за яе, і за дачку, – ён чамусьці ўпэўнены, што ў яго будзе дачка, – і за першага сына, які застаўся на цэлы месяц з маці.
У яго, у Жавейкі, увесь час тухла папяроска, ён часта браў са стала запалкі і прыкурваў наноў, а Лясун жартаваў і з гэтага: «Вось бачыш, папяроска таксама тухне. Значыць, нехта думае пра цябе, сумуе без цябе, чакае. Глядзі, вунь як у Радзіка папяроска ярка гарыць, бо пра яго ж ніхто не думае».
Радзік – малады інжынер, амаль яшчэ хлапчук. І наіўны, наіўны. Жаніўся ён ужо даўнавата, гадоў з пяць назад, але пакуль што, відаць, яшчэ не нацешыўся з сямейнага шчасця і таму адусюль, як на злом галавы, хутчэй бег дадому – да маладой сваёй жонкі.
«А каму пра Радзіка думаць? – сур’ёзна, знарок уважліва гледзячы ў карты, вёў