АЖИБ ЯНГИ ДУНЁ. Олдос Ҳаксли
тушунтира бошлади. Ҳозир бу гўдаклар гулни чинқириқ билан қарши олаётган бўлса ҳам, бу юксак иқтисодий мақсадлар йўлида амалга оширилмоқда. Яқин ўтмишда (юз йил аввал) гаммалар, дельталар ва ҳатто эпсилонларда ҳам гулларга, умуман, ёввойи табиатга муҳаббат шакллантириларди. Бундан мақсад, ишдан бўш вақтлар уларнинг кўнгли шаҳар ташқарисини, ўрмонлар, яйловларни тусаб қолса, у ерга бориш учун транспортларни тўлдириш эди.
– Кейин нима бўлди? Улар транспортдан фойдаланмадими? – сўради талаба.
– Транспортдан-ку, фойдаланишди, – жавоб берди Раҳбар, – аммо шугина холос-да.
Гуллар ва табиатдаги эътиборга молик қусур шундаки, улардаги гўзаллик ва ифор бепул, деб таъкидлади Раҳбар. Табиатга нисбатан севги фабрикаларни тўлдирмайди. Шунинг учун нима қилиб бўлса ҳам, паст касталилар учун табиатга бўлган муҳаббатни бекор қилишга қарор қилинди. Лекин бу нарса транспортларнинг аввалгидай тўлиб қатнашига халақит қилмаслиги, одамлар табиатдан нафратланса-да, шаҳар ташқарисига аввалгидай бориб келишда давом этиши зарур эди. Транспортлар қатнови учун қандайдир гул ва манзараларга бўлган интилишдан кўра, иқтисодий жиҳатдан мақбулроқ бўлган бирор сабабни излаб топиш вазифаси турарди. Ўша сабаб ҳам топилди.
– Биз оломонга табиатдан жирканишни ўргатамиз. Лекин, айни чоғда, уларни табиат спортига қизиқтирамиз. Боз устига, айнан мураккаб жиҳозлар билан ишлашни талаб қиладиган турларига. Бизга нафақат транспортларнинг тўлиб қатнаши муҳим, балки спорт анжомларини ишлаб чиқарадиган фабрикаларнинг ҳам иши гуркирасин. Гулларни электрошок билан уйғунлаштириш ғояси айнан мана шундан келиб чиқди, – дея хулосалади Раҳбар фикрини.
– Тушунарли, – деди талаба ва ҳайрат ичида жимиб қолди.
Қисқа тин олишдан сўнг Раҳбар томоғини бир қириб олди-да, яна гапга тушди:
– Қадим замонларда, буюк раҳнамомиз Форд ҳали ҳаётлигида, Рувим Рабинович исмли бола бўлган экан. Рувимнинг ота-онаси полякзабон экан, – Раҳбар бир оз тин олди. – “Полякча” нима эканлигини билсангиз керак?
– Бу – тил, ўлик тил.
– Француз ва немис тиллари каби, – ўз билимини намойиш қилишга шошилди бошқа бир талаба.
– Ота-она-чи? – сўради Раҳбар.
Ўнғайсиз жимлик чўкди. Айрим талабалар уятдан қизарди. Улар ҳали тоза ва нотоза илм орасида мавжуд бўлган, лекин жуда нозик саналган фарқни илғашни ўрганмагандилар. Ниҳоят биттаси юрак ютиб қўлини кўтарди.
– Одамлар аввал… – у довдирарди, юзлари эса лавлагидай қизарди. – Улар туға оларди.
– Тўппа-тўғри, – Раҳбар маъқуллаб бош ирғади.
– Ва уларнинг болалари очиб чиққан пайт…
– Туғилган пайт, – тўғрилади Раҳбар.
– Улар шу тахлит ота-онага айланишган. Яъни болалар эмас, албатта, аксинча, бошқаси… – бечора бола саросимага тушди.
– Қисқаси, – хулоса қилди Раҳбар, – кимнидир дунёга келтирган эркак ва аёл – ота-она.
Айни дамда нотоза илмий атама саналган бу сўзларни эшитиб, уларнинг дами ичига тушди.
– Она, –