Die Meisies van Maasdorp. Stella Blakemore

      Die meisies van Maasdorp

      Kan ons ’n petisie opstel om die boeke weer in druk te kry? Só laat weet ’n boekwinkelbestuurder in ’n dringende e-pos. Dis Meimaand 2001, en ek, my joernalis-sus Hannelie en Jomarié Dick werk saam aan ’n storie wat ons na aan die hart lê: ’n artikel vir die tydskrif Insig se Julie-uitgawe oor die jeugboekskrywer Stella Blakemore en haar immergewilde kosskoolreekse Maasdorp en Keurboslaan (onder die skuilnaam Theunis Krogh).

      In ’n kort advertensie op die webtuiste LitNet nooi ons lesers om hulle herinneringe aan onder andere die Kobie-boeke per e-pos aan te stuur. En die reaksie is verstommend. In brief ná brief kom die belydenisse: “Ek het die Maasdorpboeke verslind!”. “Dit het my so lief gemaak vir lees dat dit deesdae my ultimate drug is.” Talle is nie skaam om te erken dat die boeke verslawend was nie. Sommige erken selfs dat hulle vandag nog skelm ‘terugsluip’ na die Maasdorpwêreld. “Ek wou ook soos hulle presteer, iets bereik – van geweet wees.” “Maasdorp het gehelp om ’n paar geslagte Afrikaanse lesers lief te maak vir lees.” “Ons is ’n groep vriendinne wat beplan om al die Maasdorp en Keurboslaan boeke saam te neem ouetehuis toe!”

      “Ek dink dat die balans tussen enersyds avontuurlike kattekwaad en andersyds pligsbesef, dissipline en hoë standaarde hetsy in spel of akademie of musiek, wat tog in die reekse uitgebeeld word, op my ’n onuitwisbare indruk gelaat het.” “Vandag weet ek dat daar lank nie meer sulke mense bestaan nie – maar ’n mens kan seker maar bly hoop.” “Ek sal my oogtande gee om die hele reeks iewers te kry en dit eendag vir my kleindogter te kan gee.”

      Uit die navorsing vir die artikel blyk dit duidelik dat die blywende waarde van Blakemore se werk dikwels oorskadu word deur die nostalgie waarmee dit omsluier is, maar dat dit ’n reuse-impak gemaak het, is onbetwisbaar. Ondanks kritiek staan Stella Blakemore steeds bekend as een van dié jeugboekskrywers wat Afrikaanse kinders laat lees het met ontvlugtingsleesstof van die hoogste gehalte. Die verskyning van die Insig-artikel, wat die drie van ons aangepak het as ’n huldeblyk aan die grootliks onbekende vrou agter ons gunsteling jeugtydstories, het bygedra om die vlam van belangstelling in Stella se werk weer aan te blaas. Maar die boeke is haas onbekombaar en is besig om versamelaarsitems te word. Uit alle oorde kom die versugting: is daar nie dalk die moontlikheid dat die Maasdorp-reeks heruitgegee kan word nie?

      Einde 2003 kom die goeie nuus: Human & Rousseau beplan om ’n Afrikaanse Retro Reeks uit te gee ná baie jare se talle versoeke. En dit bring ons dus weer by die vraag: wie WAS die enigmatiese vrou agter die Maasdorp-reeks wat vandag nog soveel emosie ontlok?

      Stella Blakemore kan beskryf word as ’n wêreldburger by uitstek en haar lewe was interessant genoeg om self ’n boek of twee vol te maak. Blakemore is op 13 April 1906 in ’n “hensopper-tentjie” naby Koppies in die Vrystaat gebore. Haar ma was ’n musiekonderwyseres en Boeremeisie, haar pa, kaptein Percy Blakemore, ’n offisier in die Britse leër. Hy verlaat sy vrou en kind vroeg (Stella was slegs vier jaar oud) om ’n beroepskaartspeler in Engeland te word.

      Stella was van jongs af op kosskool, maar tog het sy nie positiewe herinnerings daaraan nie, al laat sy die kosskoollewe in haar boeke idillies klink. In ’n brief aan haar uitgewer van later jare, Jan van Schaik, sê sy dat haar kinderjare “dreary” was: “Ek hou altyd daarvan om oor lekker kinderjare te skryf, waarskynlik omdat my eie so mistroostig was. My ma het alles op aarde vir my gedoen, behalwe om ’n tuiste vir my te gee. Sy het ’n ding gehad oor kosskole en ’n meer skrikwekkende bestaan vir ’n kind is daar nie.”

      Ná haar skoolopleiding verwerf sy ’n klavier- en sanglisensiaat aan die London Royal Academy of Music, sy studeer opera in Italië en Duitsland, en bedryf in die jare rondom die Tweede Wêreldoorlog haar eie suksesvolle musiekskool, die Blakemore Studios, in Pretoria. Sy is reeds in 1933 in Londen getroud met die Wallieser David Owen, ’n siviele ingenieur, en saam reis hulle later die wêreld deur en trek agter sy werksprojekte aan. Hulle woon onder meer in Ghana, Ivoorkus, Italië, Engeland, Swaziland, Nigerië, Duitsland en Ierland.

      Stella het in die jare twintig in Duitsland begin skryf en haar eerste werk was ’n toneelstukkie, Die Goue Sleutel. Die meisies van Maasdorp het in 1932 die eerste keer verskyn toe Blakemore 26 was. Nog 15 boeke in die Maasdorp-reeks het gevolg, wat in ’n latere uitgawe in 12 boeke vervat is. In 1940 het die eerste van twintig boeke in die Keurboslaan-reeks verskyn. Sy het haar oupa, Theunis Krogh, se naam as skuilnaam gebruik. In totaal het sy sowat vyftig jeugverhale geskryf. Sy het al haar boeke met drie vingers op haar ou Remington tikmasjien getik.

      Alhoewel sy die grootste deel van haar lewe buite Suid-Afrika gewoon het, het sy in Afrikaans aanhou skryf en was sy tot met haar dood baie verknog aan haar Afrikaanse wortels. Baie van haar briewe sluit sy af met ’n belydenis dat sy “homesick beyond words” is. Stella Blakemore is in 1991 op 85 in Noord-Ierland oorlede. Sy het twee aangenome kinders gehad, Seline en Peter, en ses kleinkinders.

      Susan Booyens

      Februarie 2004

      1

      _____________

      In die trein

      “Dag, Ma! Dag, Pappie!”

      “Tot siens!”

      “Moenie vergeet wat Mamma van die vry Sondag belowe het nie!”

      “O! Ek het my sambreel in die sitkamer laat lê! Stuur dit tog, asseblief!”

      “Dag! Tot siens! Dag! Dag!”

      Die trein trek by die stasie uit en Elsabe kyk na die ander meisies. Sy is ’n bietjie bang, want hulle is die eerste meisies van haar eie ouderdom wat sy in die trein opgemerk het. Hulle is almal omtrent veertien of vyftien jaar oud en uit hulle lewendige gepraat en gelag kan Elsabe sien dat sy die enigste vreemdeling onder hulle is.

      “So ja! Hier is ons weer!” sê ’n meisie met laggende oë terwyl sy haar goed wegpak. “Hannie, jou olifant! Jou hele gewig is op my voet!”

      Hannie, ’n mooi, donkerkop meisie, lag haar toe.

      “Arme Terrie!”

      “Waar is my kosmandjie? Wie het my mandjie gesien?” Dit kom van ’n meisie met vuurrooi hare wat langs Elsabe sit.

      “Tokkie se mandjie! O, Kobie, dis onder jou jas!”

      “Ekskuus!” van Kobie en “Dief!” van Tokkie; dan saam: “Tientjie! Wat makeer? Waarom huil jy?”

      Laasgenoemde sit in ’n hoekie en snik asof haar hart wil breek.

      “Maar Tientjie! Wat makeer jou tog?”

      “Is jy siek?” vra Terrie besorg.

      Tientjie praat deur haar trane.

      “O, ek wil huis toe gaan! Ek wil my ma hê!”

      “My liewe tyd!” Hannie is verstom. “Ag nee, Tientjie! Dis darem te erg!”

      “Ek sou so dink!” skimp Tokkie. “Jy’s veertien, nie vier nie!”

      “Hoe kan jy so ’n babatjie wees? Jy’s mos al vier jaar op kosskool. Moenie so verspot wees nie!” sê Terrie.

      “Laat haar tog staan!” sê Kobie. “Sy’s net ’n bietjie onder die invloed van die weer, nè, Tientjie? Kyk hoe nat is jou sakdoek. Dè! Neem myne!”

      Elsabe is verbaas oor die besondere manier van troos, maar dit help blykbaar, want binne ’n paar minute hou die trane op en Tientjie begin saam lag en praat.

      Toe hulle met al hul gepak klaar is, kyk die meisies vir die eerste maal na Elsabe. Vir die moderne hoërskooldametjies lyk sy maar snaaks. Haar donkerblou rok is lank, tot halfpad na haar voete toe en haar hare is met olie besmeer en in ’n lang, stywe vlegsel van haar voorkop weggetrek. Daarby dra sy ’n outydse strooihoed en lomp kouse en skoene. Die indruk wat sy maak, is allesbehalwe aangenaam.

      Kobie is die eerste om die vreemdeling aan te spreek, al is dit teen haar sin.

      “Gaan jy ook na Maasdorp?” vra sy vriendelik maar ’n bietjie styf.

      Elsabe