150 Stories. Nataniël
Hygend! skree sy. Hoekom moet ek so suffer? En sy druk haar sigaret dood op haar arm.
Loop kyk daar agter.
Ek is tussen die nagrokke in, kry een wat reg lyk, daar’s ewe ’n kappie by.
Verskoon my, Mevrou, sê ek, waar pas ’n mens aan?
Waar de hel dink jy?!
Ek soek, maar ek kry niks, koes agter ’n rak, trek die nagrok aan en loop staan voor die spieël. Die volgende oomblik is die ou vrou hier reg agter my, druk net so ’n lang gun in my rug.
Roer en jy vrek, sê sy.
Ek skrik ongeveer die grootste gedeelte van my gat van my lyf af.
Toe, sê sy, sit op jou kappie. En smile!
En so word ek toe die eerste persoon in die Suidelike Halfrond wat in ’n nagrok voor ’n spieël staan en smile met ’n gun in sy rug.
Nou kyk ek in die spieël of daar dalk wegkomkans is, maar ek sien die ou ding het klaar die winkel gesluit.
Trek uit, sê sy, ons moet ry.
Ek het die nagrok onder my arm, sy het die gun in haar sak en ons is af met die brandtrap tot in die parking lot.
Hou net op mince! sê sy.
Ek mince altyd as ek geskrik het, sê ek.
Hygend! skree sy. Hoekom moet ek so suffer? En sy stamp haar kop twee keer teen ’n brandblusser.
Op die ou end het sy my daar in by so ’n fucked-up Volksie. Op die deur staan Joyce Boutique – You can be a lady too. Ek bestuur, sy direct, verder praat ons nie eintlik nie. Behalwe by een robot sug sy, Ouboeta wil dan niks eet nie. Ry ons verder.
Ons is in by die commonste buurt in Pretoria, stop by so ’n toegerankte huis.
Trek aan, sê sy. Nou’t ek weer die nagrok aan, kappie op my kop, gun in my rug. Ons is in by die huis, die hele plek is pikswartdonker, ruik na polish en pille. Joyce roep net vir Ouboeta.
En daar in die sitkamer sit die oudste, bleekste man wat ek nog ooit gesien het. Joyce is kombuis toe en ek is heeltemal te befok geskrik om te dink ek moet nou hardloop. Die ou man lyk vir my morsdood.
Hier kom Joyce terug met ’n potjie Purity en ’n lepel en sy sit dit in my hand. Ouboeta, sê sy, Ouboeta, kyk wie’s hier. Maar Ouboeta kyk niks.
Hygend! skree Joyce. Hoekom moet ek so suffer? Neuk hom met die gun teen die kop, gaan sy oë oop.
Smile! sê sy vir my. Ek smile, maar die ou man lyk of hy ’n spook gesien het.
Toe! sê Joyce. Nou buk ek met die Purity en die lepel, maar die ou man kyk net.
Sê vliegtuigie, man, sê Joyce en toe ek vliegtuigie sê, maak die ou man sy mond so wyd oop dat die twee brommers op sy onderste gum wakker word en kombuis toe vlieg. En daar voer ek die ou man dat die sop so spat.
Ag dankie tog, sê Joyce en laat sak haar gun. Weet jy, sê sy, toe ek jou die eerste keer sien, toe glo ek dit glad nie. Jy lyk mos nes Elsa. (Viole word gehoor.) Ouboeta wou haar nog trou, toe vang die griep haar voor hy haar kon sê. Nou ry dit hom. Hy eet niks.
Toe buk sy langs die ou man en sê saggies, Toe Ouboeta, dis nou jou kans, sê haar. (Viole hou op.)
Die ou man lig sy voorvinger stadig tot by my voorkop en ek vee die Purity van sy ken af. Toe maak ek my oë toe en hoor iemand sug.
Dankie tog, sê Joyce, nou kan hy rus.
En toe ek my oë weer oopmaak, is die stoel leeg. Daar was ’n effense rokie bo die sitplek, maar ek dink dit was dalk my verbeelding.
(uit Paradise, Januarie 1992)
Ventertjie
Nou net daar anderkant Barrydale was daar die saagmeule wat behoort het aan ou Bloekom Smit en sy vrou, twee vredeliewende, fris mense wie se hande vir niks verkeerd gestaan het nie. Bloekom het by die saagmeule alles gemaak van teerpale tot vrugtekissies, soos die seisoen nou maar geloop het, en sy vrou het uitgebak. Maar groot gebak – van Montagu af tot by Riversdal het die tuisnywerhede tougestaan vir die vrou se soetgoed. Niemand in die kontrei het eintlik geweet wat is haar naam nie, almal het haar net geken as Doughnat Smit.
So, een keer per week dan haak ou Bloekom die ventertjie agter die kar, Doughnat pak hom vol gebak en hulle vat die pad van dorp tot dorp. En soos die Here wil, is die paaie nou nie te wonderlik nie en nes Doughnat sien daar kom ’n hobbel aan in die pad, dan weet sy al hoe spring haar pies rond hier agter, dan skree sy net, Bloekom! Die ventertjie!, slack hy af.
En so, op hulle oudag, Doughnat is al amper in die veertig, verwag hulle hulle eerste kleintjie. Doughnat moet eers ophou bak, want haar bene swel te verskriklik, maar hulle is vreeslik opgewonde. En daar word die klein seuntjie vir hulle gebore, maar die tengerigste dingetjie moontlik. Hulle’s so bly, hulle doop hom van albei kante af: Paulus Bloekom Smit.
Dis nie lank nie, toe bak Doughnat weer uit, kos agteraan gehaak, klein Paulus Bloekom in die carrycot op die agterste seat, vat hulle die pad. En soos die hobbels aankom en Doughnat skree, Bloekom! Die ventertjie, man!, is dit al waarop die kleintjie later reageer. So word hy toe ses jaar later by Barrydale se laerskool ingeskryf as Ventertjie Smit.
En van die eerste dag af, met die leiding van ’n skooljuffrou, die geselskap van sy maatjies en die liefde van ’n ouerhuis, begin Ventertjie daar ontwikkel tot een van die walglikste nasate wat ’n plaaslike familie nog kon voortbring. Soos hy by die dag ouer word en sy brein kom aan die gang, voel dit vir hom asof die hele lewe uitgedink is net om hom ’n agterstand te gee. Hy’s die kleinste seuntjie in die klas, hy’t die meeste sproete in die skool, hy’t die oudste ma op die dorp en sy pa ry nou geheel en al die kakste kar in die kontrei. Sy huiswerk kry nooit ’n goue ster nie, pouses lyk sy brood nooit so nice soos die ander kinders s’n nie, niks werk uit nie. Selfs die dag by die atletiek, ou Bloekom en Doughnat het ewe loop platlê daar anderkant die wenpaal met ’n bak trifle en ’n tienrandnoot om hulle lieflingskind aan te help, maar toe die skoot klap, skrik Ventertjie so groot, hy pie sommer teen sy been af en loop sit plat op die baan.
Daai aand is Ventertjie so kwaad, in sy kamer trek hy omtrent drie motte se vlerke vir hulle uit. Sy hart word swarter by die dag. En soos hy nou al hoe meer agterdogtig en jaloers raak, so onttrek hy. By die skool sit hy heeldag eenkant, krap so in sy neus dat g’n mens naby hom kan kom nie, en by die huis het hy daar agter die saagmeule so ’n leë houtkrat ontdek. Daarin kruip hy elke dag vir ure weg en kry die boosste gedagtes.
Maar niks was so erg soos die terugslag in standerd 3 nie. Dit was ’n Woensdagmiddag en Ventertjie het homself weer sit en uitwoed in die krat, toe’s daar nou hierdie lorrie wat ’n besending vrugtekissies kom haal het, en niksvermoedend haak hulle toe Ventertjie se krat ook aan, sleep hom daar weg dat sy ma-hulle hom eers drie dae later in ’n pakstoor in die Langkloof opspoor. Maar toe hulle daai kind uit die krat uithaal, toe’s hy nou meer gefok as ’n vlakvark in ’n Asterix-boek. Sy hart is pikswart, sy brein sit dwars in sy kop en omdat hy van kleins af nou maar tengerig is, val sy een long plat van skok. En van daai dag af sit Ventertjie met ’n bors op hom. As dit die dag net bietjie lyk na reën, dan trek hy so toe, teen die tyd dat die eerste druppel val, is hy al so benoud, hy hol zig-zag rond soos ’n hoender op die Transkeise hoofpad.
Sy ma hou hom nou maar uit die skool as dit lyk na reën, hy mag nie meer saam met die maatjies swem nie, hulle gaan nie meer vakansies see toe nie, hy bad skaars. En toe die skurf nou lekker dik sit in sy nek, toe dop hy matriek.
Vir ’n week eet niemand in die kontrei tuisgebak nie. Doughnat huil so, sy kom skaars in die kombuis, en ou Bloekom is so upset, agter op die werf loop hy al om dieselfde teerpaal, hy’s later so dronk in die kop, twee dae later skok Doughnat hom 300 volts met die wafelpan dat hy kan ophou hik.
In die meantime sit Ventertjie in sy kamer en slyp sy knipmes. Vir weke kom hy nie uit die huis uit nie. En toe gebeur