Vertrou nie op prinse. Evelyn Wessels
en ry deur die nou lane en breër strate van die ou stad na die noordekant waar die kollege se boothuis aan die Cherwell-rivier geleë is. In sy fietsmandjie het James die voorrade vir ’n piekniek.
Op die platboomskuit hanteer James die lang vaarpaal. Hy staan regop en druk stilswyend daarmee op die bodem van die rivier en so word die boot vorentoe gedryf.
Louise lê rustig terug en geniet die landskap wat spoedig vanaf ’n stads- na ’n landelike omgewing verander. Sy skuif haar hoed weg om die namiddagson te geniet. Die water se geruis sus haar en die son maak haar lomerig.
By ’n groen grasveld waar ’n paar skape wei, laat James die boot teen die wal aandoen. Hulle klim uit en maak hulle tuis op ’n reisdeken wat hy saamgebring het. Die piekniekmandjie met wyn, Franse brood en Brie word uitgepak. Die stil, vreedsame laatlig-someraand sluit om hulle heen. Louise gooi haar hoed teen ’n boom en strek haar gemaklik uit. Sy voel of sy in die tuin van Eden is. Sy het nog net nie vir Adam of die slang teëgekom nie.
“So, wat presies is die volgende stap?” vra James uiteindelik met sy wynglas in sy hand. “Het jy al van die kunsskole gehoor wat jy genader het?”
“Nee, nog glad nie,” antwoord Louise.
Hoewel sy nie baie bekommerd is oor waar sy werk sal kry nie, het sy ’n paar bekende kunsskole in Suid-Afrika genader en haar CV aangestuur om te hoor of een van hulle nie dalk vir haar ’n pos het nie. Sy het ’n graad in Beeldende Kuns aan Tukkies voltooi en nou die nagraadse diploma in Kunsgeskiedenis by Oxford. Hoewel sy graag self skets en skilder, is kunsgeskiedenis en -waardering haar grootste belangstelling. Sy sou eintlik verkies om by ’n kunsgalery te werk, maar daardie betrekkings is baie skaars, veral vir iemand sonder werkondervinding.
“Ek het vir jou ’n werkonderhoud in Kaapstad gereël,” sê James ligweg en tuur na die weerkaatsing van die son op die Duitse witwyn in sy glas.
“Wat?” roep sy verras en sit regop. “En met wie nogal?”
“Ryk Hofmeyr,” antwoord hy ingenome en lig sy wenkbroue terwyl hy steeds na sy glas tuur.
“Die Prins van Schoongelegen!”
“Is dit wat julle hom noem?” vra James met ’n laggie. “Ja, ek kan nogal sien hoekom – aantreklik, ryk, ou vooraanstaande familie, en Schoongelegen is eintlik ’n soort paleis. Was jy al daar?”
“Nee, maar ’n mens sien die huis en landgoed dikwels in tydskrifte, of in boeke oor Kaaps-Hollandse herehuise of oor argitektoniese en kultuurgeskiedenis. Dit is omtrent net so beroemd soos Groote Schuur of Groot Constantia as dit by Kaapse wonings kom. Maar sy ‘titel’ het ook daarmee te doen dat hy hom blykbaar soos ’n adellike gedra – arrogant en meerderwaardig.”
“Ja, die mense sê so,” antwoord James rustig, “maar ek is baie erg oor hom. Ons was saam studente hier op Oxford. Na sy regsgraad op Stellenbosch het hy PPE – Politics, Philosophy and Economics – hier kom studeer. Hy was ’n Rhodes scholar, hoewel sy gesin skaars die finansiële ondersteuning van die Rhodes-trust nodig gehad het. Ek het in dieselfde jaar van die Universiteit van Kaapstad af hier aangekom, vir my doktorsgraad in Kunsgeskiedenis. Ons was saam in Trinity College – om die waarheid te sê, ons was bure en het gou dik vriende geword. Hy het ’n baie saggeaarde, sorgsame kant. Dit het glad nie goed gegaan met my in my eerste jaar hier nie.”
“Hoe dan so?” vra Louise. “Die meeste groentjies, veral uit ’n ander land, vind Oxford maar ’n bietjie intimiderend, maar dit lyk altyd vir my of jy jou maklik by enige situasie kan aanpas!”
“Ek het báie gesukkel met aanpassing, was erg geïntimideer en het huis toe verlang. Emosioneel was ek ook ’n bietjie broos. Ek moes my seksualiteit uitpluis en dit was maar ’n gesukkel. Ek het die eerste keer regtig verlief geraak – gelukkig nie op hom nie – en kon nie meer my seksuele identiteit ignoreer nie. Ryk was ’n onveranderlike rots op wie ek kon steun. Later, in ons tyd saam hier, is sy ouers in ’n vliegongeluk dood. Toe kon ek weer vir hom ’n steunpilaar en biegvader wees, veral toe hy tot verhaal moes kom en hom met sy pa se dood moes versoen. Hulle het ’n baie moeilike verhouding gehad – twee uiters bekwame mans met sterk persoonlikhede; hulle moes noodwendig bots. Dit alles het dit vir hom moeilik gemaak om sy ewewig na sy pa se heengaan te herwin. Op die koop toe moes hy skielik die verantwoordelikheid vir sy familie en hul magtige ryk, en vir Schoongelegen self, oorneem. Al hierdie dinge het ’n baie sterk band tussen ons gesmee. Jy is die eerste persoon met wie ek weer so ’n hegte vriendskap hier op Oxford kon aanknoop,” voeg hy by en ontmoet Louise se oë met ’n glimlag in syne.
“Ek het geweet jy ken hom, maar nie dat julle so na aan mekaar is nie,” antwoord Louise. “Jy praat nie dikwels van hom nie.”
“Wat is daar om te sê? Ons het nie voortdurend kontak met mekaar nie, maar ons albei weet dat ons op mekaar kan staatmaak.”
“Ja, dit is dan soos ek en jy,” sê Louise peinsend. “Ek kan jou nie sê hoeveel jy vir my in die afgelope jaar beteken het nie. Dit was beslis die wonderlikste jaar in my lewe, en jy het baie daarmee te doen gehad, op akademiese én op persoonlike vlak. Ek was nooit ontuis en verlore nie, en dit is omdat jy van die begin af, van my eerste tutoriaal af, daar was om raad te gee en my gerus te stel. En jy het wêrelde intellektueel en esteties vir my oopgemaak wat my altyd sal bybly en my hele lewe, hoe lank dit ook mag wees, sal verryk.”
James glimlag ’n bietjie verleë. “Maar stel jy nie belang in die onderhoud wat ek vir jou gereël het nie?”
“O, ek is oorbluf,” roep Louise uit. “Derduisende Suid-Afrikaanse vroue sal dolgraag my oë uitkrap of my lewe uitwurg vir die geleentheid om net een keer in Ryk Hofmeyr se teenwoordigheid te wees. Ryk die ryke, die skone held van Schoongelegen, die hubaarste, ontwykendste man in Suid-Afrika. Wat op aarde kan ek vir hom doen, waaroor hy ’n onderhoud met mý sal wil voer?”
“Wel,” sê James, en hy bly ’n oomblik tergend en glimlaggend stil voordat hy vervolg, “Ryk het my uit die Kaap gebel en gevra of ek iemand kan aanbeveel om na die Hofmeyrs se kunsversameling om te sien. Jy weet seker dat dit een van die belangrikste privaat kunsversamelings in Suid-Afrika is. Die kern daarvan is die Van der Byl-versameling wat Ryk se oorgrootjie, die mynmagnaat sir Henry van der Byl, bymekaargemaak het. Baie van die Randlords het groot kunsversamelings bekom; dit was ’n manier om sosiale aanvaarding in die boonste aristokratiese kringe te “koop”. Kuns was as teken van verfyndheid en gesofistikeerdheid beskou.”
Louise luister belangstellend.
“Sir Henry was reeds uit een van die vernaamste families in die Kaap en was waarskynlik nie so begaan om sosiale sukses met sy versameling te bekom nie,” verduidelik James verder. “Hoewel hy baie in Europa gereis het, ook toe hy sy kunsaankope gedoen het, het hy hom ook nooit daar gevestig nie. Hy was dus nie so begaan oor die Europeërs se dunk nie. Hy het klaarblyklik net doodeenvoudig baie goeie smaak gehad. Sy geld wat hy uit die diamant- en goudmyne gemaak het, het hy gebruik om hierdie besonderse werke te bekom. Sy versameling is van die merkwaardigste van die Randlords s’n. Hy het minstens een waarskynlike Rembrandt, maar ook Van Dycks, ’n Rubens en werke van ’n hele paar ander groot meesters. Verder het hy ’n waardevolle klompie Franse Impressioniste – Renoir, Degas en so aan – ook bekom. Sy nakomelinge, die Hofmeyrs, het voortgegaan om die versameling aan te vul. Veral Ryk se pa, wyle doktor Alex Hofmeyr, het gesorg dat hulle ook een van die verteenwoordigendste versamelings Suid-Afrikaanse kuns het – Pierneefs, Oerders, Irma Sterns, Maggie Loubsers, en so meer – die ander groot name is ook almal verteenwoordig. Volgens Ryk was daar al vele halfhartige pogings om die versameling te katalogiseer, maar dit is nog nooit behoorlik deur ’n deskundige gedoen nie, en hy wil dit nou laat doen. En ek het toe gesê ek ken net die persoon vir die job!”
“Dink jy regtig ek is opgewasse vir die taak?”
“Natuurlik! Jy is my ster-student, en met jou Suid-Afrikaanse agtergrond en wye belangstelling in die hoofstrome van die Europese kuns, asook in Suid-Afrika se eie kunstenaars, is jy regtig die ideale persoon vir die Hofmeyr-versameling, dink ek. Aangesien die versameling op Schoongelegen self gehuisves word, sou Ryk ook verkies dat die persoon inwoon, ten minste vir