Saartjie Omnibus 7. Bettie Naudé
Volgens hom moet hulle die onderwyseres woedend kwaad maak – so kwaad dat sy sommer by die klas uitstorm, maar nie by die hoof kan gaan kla of hulle kan straf nie. “Want,” sê hy met ’n glimlag, “as ons nie weet nie, dan weet ons mos nie.”
Die kinders lyk effens dronkgeslaan. Hulle volg nie mooi nie.
“As ons wat nie weet nie?” vra Saartjie.
“Enigiets wat sy ons vra!” sê Galpil en lyk hoog in sy skik met homself. Hy vryf sy hande in die lug voor hom en glimlag breed.
Die klomp verstaan nog steeds nie. Galpil verduidelik nou. Hy sê hulle moet van môreoggend af almal doodstil in Ou Duifie se klas sit en glad nie raas nie. Hulle moet hulle perfek gedra, maar as sy ’n vraag vra – al is dit ook die maklikste een in die wêreld – dan moet hulle net sê hulle is jammer, maar hulle weet nie wat die antwoord is nie. Sy gaan later so woedend word dat sy sommer by die klas sal uitstorm.
“Maar onthou,” sê Galpil en lig sy hand weer om die gebabbel wat losbars stop te sit, “ons moet saamstaan. As sy vir enigeen van ons ’n vraag vra, dan moet daardie een net opstaan en sê: ‘Jammer, Juffrou, ek weet nie.’ Verstaan julle?”
Ja-nee, almal verstaan. Die kinders hou nogal van hierdie plan om Ou Duifie terug te betaal omdat hulle gestraf is – verniet, volgens hulle.
“Maar julle moenie lag as julle antwoord en sê julle weet nie,” sê Galpil. “Dit sal alles opmors. As sy vir een van julle ’n vraag vra, moet die perd net met ’n sedige gesig sê: ‘Jammer, Juffrou, ek weet nie.’ Dis al. En die ander pêrre, moet ook nie lag nie.”
Die kinders weet nou almal wat hulle moet doen. Saartjie voel nie te gelukkig oor die hele affêre nie. Maar dit sal nogtans groot pret wees.
Sy kyk by die venster uit en sien meneer Burger aankom.
“Kywie, ouens!” sê sy vinnig. “Hier kom hy!”
Die leerders begin almal weer hard aan die algebra-probleme werk.
Toe meneer Burger by die klas inkom, is dit vreemd stil. Hy kyk peinsend na hulle en speel-speel met sy bokbaardjie. Hy wonder of die kinders die hele tyd so stil was. Hulle het nou al ’n uur gesit, so daar is nog veertig minute oor.
Ou Grompot voel egter nie meer lus om sy tyd hier te mors nie. Hy is nou ook honger.
“Is julle klaar?” vra hy.
Die leerders sê dit nie, maar die uitdrukkings op hul gesigte is duidelik te lees. Hoe kan hulle nou al klaar wees? Die meneer het vir hulle ’n magdom probleme gegee om uit te werk.
“Nou ja, gaan doen die orige probleme by die huis,” sê hy tot almal se verbasing. “Julle kan gaan.”
Die klas is hoog in hul skik. Hulle sal die werk tien keer eerder by die huis gaan klaarmaak. Dan kan hulle ten minste eet terwyl hulle werk. Hulle is nou al moeg van so honger hier sit.
Met ’n “Goeiemiddag, Meneer!” is die graadneges vinnig by die deur uit.
Die Lynnekom-kinders stap na die bushalte toe. Galpil, Gert en Piet loop laggend voor Saartjie, Anna en Lina uit.
Die Drie Muskiete is nie so luidrugtig soos die seuns nie. Hulle loop en gesels oor die les wat hulle juffrou Nortjé gaan leer.
Saartjie voel nie te gelukkig oor die hele affêre nie.
“Hoekom nie, Saartjie?” wil Anna weet. Sy is effens mollig en het ’n ronde, vriendelike gesig. Anna en Lina is net so oud soos Saartjie. Anna doen altyd alles wat die rabbedoe sê, maar Lina maak gewoonlik eers beswaar as Saartjie die een of ander kattekwaad voorstel, hoewel sy dan gewoonlik later geesdriftig saamspeel.
“Omdat dit vir my lyk of dit dalk ’n bietjie gemeen kan wees.”
Lina dink glad nie dit is gemeen nie. Sy sê sy stem ’n honderd persent saam met Galpil. Dit is Ou Duifie se skuld dat hulle onregverdig gestraf is en sy moet daarvoor betaal.
“Ek hoop net nie,” sê Saartjie en sug effens, “ons beland in nog groter moeilikheid as vandag nie.”
Dit is natuurlik presies wat gaan gebeur, maar die kinders weet dit nog nie!
2
Die nuwe intrekkers
Die Baumanns se dubbelverdiepinghuis staan teen die hange van ’n koppie. Saartjie se kamer is op die boonste verdieping. Party aande as sy by die venster uitkyk en die lug is nie bewolk nie, kan sy Johannesburg se liggies duidelik in die verte sien. Dit lyk soos vuurvliegies op ’n donker fluweellap.
Vanmiddag sit Saartjie by die venster en werk. Sy het eers haar gewone huiswerk gedoen en is nou besig met die strafwerk vir meneer Burger. Sy sug swaar. Sy voel ook dit is onregverdig, maar sy neem darem nie soos meeste van die ander kinders vir juffrou Nortjé kwalik nie. Dit is ook nie regverdig nie.
Volgens Saartjie is meneer Burger die eintlike skuldige. Hy moes hulle nie gestraf het nie, want hulle kon nie help dat hulle laat was vir sy klas nie. Juffrou Nortjé het hulle mos in haar klas gehou.
Nietemin, dink Saartjie, sy gaan netnou klaar wees met die strafwerk. En dit sal nogal pret wees om Ou Duifie se reaksie te sien as almal net aanhoudend vir haar sê: “Jammer, Juffrou, ek weet nie.”
Saartjie is hard aan die konsentreer toe sy haar boetie by die trap hoor opkom. Sy kamer is net langsaan hare.
Apie is ’n astrante negejarige outjie. Sy twee voortande skitter in hul afwesigheid. Toe hy hulle verloor het, het hy gesê hy het uit ’n boom geval. Dit was sy storie, en niks kon hom daarvan laat afsien nie. Die feit dat hy ook ’n yslike blouoog gehad het, het sy ma, pa, sy broer Kris en Saartjie egter laat dink hy het met iemand baklei. Maar hy het volgehou dat hy uit ’n boom geval het. Hy weet nie hoe hy die blouoog gekry het nie.
Toe Apie verby Saartjie se kamerdeur stap, skree hy: “Haai, is jy daar?”
“Ja,” sê sy en sug effens. Sy wonder wat hy wil hê.
“Kan ek inkom?”
“Ek doen huiswerk.”
“Ek sal nie lank bly nie,” sê haar boetie en maak ’n paar sisgeluide deur die opening waar sy twee voortande was.
“Nou kom dan in,” sê Saartjie vies.
Apie maak die deur verder oop en kom sit op haar bed. Hy speel met die punt van sy tong in die opening tussen sy voortande.
“Weet jy wat?” vra hy voor sy suster hom kan vra wat hy wil hê.
Nee, skud Saartjie net haar kop. Sy weet nie wat nie.
“Wil jy graag weet?” vra hy.
Saartjie wonder wat hy haar wil vertel. Sy glo nie dit is juis belangrik nie.
“Ek gee nie om nie,” sê sy. “As jy wil vertel, kan jy. As jy nie wil nie, maak dit nie saak nie.”
Apie wil duidelik graag vertel.
“Nou luister, dan sê ek jou,” sê hy.
“Ek luister mos,” sê sy.
Voor hy begin vertel, wikkel hy sy tongpunt eers ’n paar keer in en uit by die opening waar sy twee voortande vroeër was. Dan sê hy: “Jy ken mos die huis waar oom Piet en tannie Anna gebly het?”
“Ja, die plek staan nou leeg.”
“Dis wat jy dink!”
“Het daar mense ingetrek?” vra Saartjie wat skielik belangstel.
“Ja, dis wat ek jou wou gesê het!”
“Wie is hulle?” wil Saartjie dadelik weet. “Is