Özgə ağrısı. Sədaqət Kərimova
doğma bir qoxu gəldi. Bu qoxu ruhunu titrətdi, canına yayıldı, sanki məst oldu. «Mənə nə olub, burnuma dəyən nə qoxusudu? Bu, qurumuş ot-alaq qoxusu deyil, axı niyə yadıma sala bilmirəm?» – deyə öz-özünə sual verdi, nə sualına cavab tapa bildi, nə də həmin qəribə qoxu keçib getdi.
Elə bil qəlbinin əlçatmaz guşəsindəki ən zərif bir telə toxunmuşdular. Bu qoxu onda kədər qarışıq sevinc, tonqalın son közərtisinə bənzər bir titrəyiş, itirilmiş, əldən çıxmış, bir daha geri qayıtmayacaq nə isə qiymətli bir şeyin həsrətini oyatdı. Bu hiss onu elə çulğadı ki, qeyri-ixtiyari gözlərini açıb yerində dikəldi. Bihuşedici qoxu yaxınlıqdan gəlirdi. Diqqətlə ətrafına boylandı, amma heç nə görmədi. «Aman Allah, burda məndən başqa kim var ki? Bəs bu qoxu hardan gəlir? Deyəsən ağlım çaşır. Yoxsa məni qara basır?» – deyə qıyılmış xırda, kirpiksiz gözlərini narahat halda yan-yörəsində gəzdirdi.
Birdən bayaq üstündə oturduğu iri daşın altından zərif boynunu uzadaraq nazlanan bənövşəni görəndə gözlərinə inanmadı. Çiçəyin incə, zərif gövdəsi özünə yer tapa bilmədiyindən əyri-üyrü bitmişdi. Camal ehmallıca əlini bənövşəyə uzatdı. Onun yaşıl yarpağı torpağa yapışmışdı. İsti yel çiçəyi əsdirir, elə bil onunla əylənmək istəyirdi. Bənövşənin köməksiz, yazıq, məlul görkəmi onu kövrəltdi, gözləri doldu.
Əyilib bənövşəni qoxladı. Sanki onun gözəl ətrini, təkrarsız qoxusunu əbədilik yaddaşına həkk eləmək istəyirdi. Onun vaxtsız gəlişinin mənasını başa düşməyə çalışdı. «Bəlkə məndən ötrü açıb, yarama məlhəm olmaq istəyib? Bəlkə Bənövşəm göndərib? Hə, bu, onun işidir!» Bu fikrinə inandı. Düz-dünyanın bənövşə ilə dolu olduğu vaxtda qıyıb bircə dənəsini dərməyən Camal bu dəfə əlləri əsə-əsə çiçəyi saplağından ayırdı. Onu burnuna yaxınlaşdırıb dönə-dönə qoxladı. «Vallah, Bənövşəm göndərib bunu mənim üçün, yoxsa bu qızmar yay havasında bunun nə işi var», – düşündü. «Burda qalsam, solacaq. Ayrıla bilmərəm ondan. Bu, o Bənövşəmin əvəzidir». – Yerindən qalxıb evinə tərəf üz qoydu…
Kəndin qurtaracağında yerləşən tənha evinə çatan kimi stəkana su töküb bənövşəni onun içinə qoydu. Sonra illər yorğunu kimi taqətsiz halda çarpayısına sərildi. Halsızlıq və bədənini bürümüş ağrı ona aclıq hissini də unutdurmuşdu. Dünəndən dilinə bir tikə çörək dəyməsə də, yemək yadına düşmürdü. Neçə vaxtdan bəri yığışdırılmamış otaqlar onu məngənə kimi sıxdı. «Hardasan, Bənövşə?» – deyə var gücü ilə qışqırmaq, qəlbinə dolmuş acı həsrəti özündən uzaqlaşdırmaq, ürəyindəki ağırlığı boşaltmaq istədi. Birdən zərif qamətli, gözəl Bənövşə gəlib gözləri qarşısında canlandı. O, elə canlı idi ki, sanki onunla üz-üzə, nəfəs-nəfəsə dayanmışdı.
Sonra Bənövşəyə ağ gəlinlik libası geyindirdilər. O ağ libas Bənövşəyə necə yaraşdı, Allah! Yox, yox, bu ki ağ kəfəndi… Ağ kəfən də onu gözəl göstərirdi. Gözəlliyi dillərdə gəzən Bənövşə ölən gün kiminsə dediyi «Ölmüş, ölüm yatağında da gözəldir» sözləri üstündən uzun illər keçsə də, Camalı yandırıb cızdağını çıxarırdı. On yeddi yaşında evinə gəlin gətirdiyi, cəmi on il birgə ömür sürdüyü Bənövşəsi onları yetim qoyub getdi. İyirmi yeddi yaşında soyuq məzara tapşırdığı Bənövşə öz gəlişi ilə onun həyatına necə böyük səadət, bəxtiyarlıq gətirmişdisə, gedişi ilə də bir o qədər qəm, kədər qoymuşdu. Gözəl olduğu qədər şirin, şirin olduğu qədər sevimli, sevimli olduğu qədər mülayim olan bu qadın onun ürəyini elə fəth etmişdi ki, ölümündən sonra belə burda başqa qadın sevgisinə, məhəbbətinə yer qalmamışdı. Qohum-əqraba onu çox dilə tutmuş, evləndirmək istəmişdi. Amma ağır təbiətli, təmkinli olan Camal bir cüt qızını – Çimnazla Gülnazı ögey ana ixtiyarına vermək istəmədiyini bəhanə gətirmişdi. Onları böyüdüb ərə verəndən sonra da evlənmək söhbətini yaxına qoymamışdı. «Ata, indi nəyi bəhanə gətirirsən?» – deyə qızları kövrəlib onu yola gətirməyə çalışsalar da, Camalı inadından döndərmək mümkün olmamışdı. «Tək adamsan, qabaqdan qocalıq gəlir, yalqız qalıb nə edəcəksən? Hərəmiz bir kənddə yaşayırıq. Nə bizdə qalmırsan, nə də biz ailəmizi qoyub gündə gələ bilmirik», – deyə qızları hər gəlişlərində ona yalvarırdılar. Hər onların gedişində Camal yetimləşir, saatlarla gözlərini naməlum bir nöqtəyə dikib qalırdı. Ömrü boyu özünə bircə şey arzulayırdı: «Allahım, məni yorğan-döşək xəstəsi eləmə, qoy bu dünyanı rahatlıqla tərk edim».
İndi budur, qocalıq gözlənilmədən, vaxtsız-vədəsiz gəlib onun qapısını döymüş, özü ilə saysız-hesabsız ağrılar, acılar gətirmişdi. Qızları ona tez-tez baş çəksələr də, pal-paltarını yuyub, yeməyini hazırlasalar da, onu tənhalığın əlindən qurtarmağa gücləri çatmırdı.
Sabah səhər qızlarının hər ikisi uşaqlarını da götürüb ona baş çəkəcəkdi. Keçən həftə gedəndə «Bu şənbə-bazar hamımız yanında qalacağıq», – demişdilər.
Axşamın qəmli kölgəsi yavaş-yavaş kəndin üstünə enəndə Camalın pəncərəsindəki ağ işıq da öləziyir, otağa qaranlıq çökürdü. Bir azdan ətraf qatı zülmətə qərq oldu.
Camal canında dözülməz bir ağrı hiss etdi. Ağrı ona gah üşütmə, gah da qızdırma verirdi. Ayağa qalxıb dərman axtarmağa halı yox idi. Bir az keçmişdi ki, nəfəsi təngidi, gözlərinin üstünə sanki qara pərdə endi. Sonra elə bil çəkisizliyə düşdü. Bədəni yavaş-yavaş soyuyurdu. Əl-ayağı buza dönmüşdü. Var gücü ilə gözlərini açıb pəncərəyə nəzər saldı. Gecənin qaranlığında stəkanın içindəki yalqız bənövşəni güc-bəla ilə sezdi. Ürəyindən son dəfə bu zərif çiçəyi qoxlamaq, onun ətrini ciyərlərinə çəkmək, onunla vidalaşmaq arzusu keçdi. Lakin bu, ona bütöv bir ömrü yenidən yaşamaq qədər çətin göründü. Çarpayısı ilə pəncərə arasındakı iki metrlik məsafə ona çox uzaq gəldi. «Hə, vədəm yetib, ölürəm, amma vidalaşmadan olmaz. Uşaqlarla olmadı, heç olmasa bənövşəmlə sonuncu dəfə görüşüm. Orda Bənövşəmə onun hədiyyəsi ilə vidalaşdığımı deməliyəm, mütləq deməliyəm», – dedi.
Bu arzusu dəli istəyə çevrildi. Ondan cəmi iki addımlıqda olan bu xırdaca çiçəklə son dəfə vidalaşmaq üçün yerindən dikəldi. Ayağa durub pəncərəyə necə yaxınlaşdığını, çiçəyi stəkandan götürüb yenidən yerinə necə qayıtdığını bilmədi. Bənövşəni qoxladı, dogma, məstedici qoxu onu qəribə bir aləmə, sanki sonsuzluğa apardı. Həmişə arzusunda olduğu aləmə və illərlə ayrılığına alışa bilmədiyi Bənövşənin yanına… Budur, çəmənlikdədilər. Bənövşədən başına çələng qoymuş Bənövşə ağ libasda onu səsləyir. Camal son dəfə «Gəlirəm gülüm, gəlirəm. Neçə ildir gözləyirəm çağırışını», – kəlməsini pıçıldadı…
Səhər Çimnazla Gülnaz atalarını yoluxmağa gəldilər. Otağa girəndə onun yatmış olduğunu düşündülər. Çimnaz irəli keçib atasını öpdü. Dodaqları onun buz kimi soyuq üzünə toxunanda qıyya çəkdi. Camal artıq gözlərini əbədi yummuşdu. Yarıaçıq qalmış ovcunda bir bənövşə vardı – solmuş bənövşə…
1992-ci il
YEDDİ