Сайланма әсәрләр. Том 2. Кубрат хан. Илчегә үлем юк / Избранные произведения. Том 2. Мусагит Хабибуллин
нык утыра. Аны алдап чыгарырга кирәк, ияртеп чыгарырга…
– Җыелыйк, киңәшик башта, мәргән.
Алай аланлыкка килеп тупланганчы шактый вакыт үтте, кояш аска таба – баешка күчте. Ашчылар казан астылар, баһадир йөзбашларны табынга җыйды.
– Йә, киңәшләрегезне әйтегез, кардәшләр, йөзбашларым.
– Киңәш бер, – диде алостаз Дәян. – Кирмәнне алырга.
– Баһадир, миңа әйтергә ярармы? – диде Агасике.
– Тыңлыйбыз, Агасике.
– Миңа калса, баһадир, бүген кичкә таба кирмәнгә кешеләр җибәрергә кирәктер. Сәүдәгәрләр булып. Үзләре белән эчемлек алсыннар. Сәүдәгәрләр булгач, каян килсәләр дә, Чалбай хан кабул итәр.
– Йә-йә, төптимерче, шуннан?..
– Сәүдәгәрбаш булып үзем барам, баһадир. Үзем белән… – төптимерче табын тирәли күз йөртеп чыкты, – алостаз Дәянны, олаучыларны…
– Алостаз Дәян, нишлибез?..
– Чалбай ханның сәүдәгәрләрне тануы бар.
– Танысын. Кичә мин алып идем, Кубрат ханга хезмәт итә идем, бүген Чалбай ханга сәүдәгәр булып килдем. Татлы грек ширбәте китердем.
– Төптимерче хак әйтә, алостаз Дәян, далада очраган бер сәүдәгәрне талый-үтерә китсәң, кем килер Чалбай ханга?! – диде баһадир.
– Тәвәккәлләдек алай булгач, – дип килеште алостаз Дәян.
Шулай хәл иттеләр. Эчемлек төягән олаучыларны чакырдылар да тиз арада юлга чыгарып җибәрделәр. Кояш баеганчы кирмәнгә барып җитәргә тиешләр иде сәүдәгәрләр. Аерата дәртләнеп җыена башлаган Агасике олаучыларны ашыктырды.
– Җәтрәк, җәтрәк, әтрәк-әләм, ятим бәрән. Кузгалдык!..
Сәүдәгәрләр китеп күздән югалырга өлгермәделәр, Итил буеннан дүрт җайдак килеп чыкты. Яр өстенә менүгә, аларны каравыл алыплар уратып алдылар. Каравылларның берсе, аерылып, баһадир туктаган төбәккә килә башлады. Атын чаптырып килеп җитте дә җиргә сикереп төште һәм, сулышы каба-каба:
– Баһадир, җайдаклар арасында Өске Кирмән тарханы Мангыш. Сөенче! – диде.
Баһадир сөенчегә ике алтын бирде. Каравыл алыпның авызы колагына кадәр ерылды.
«Мангыш тархан исән!» Баһадир тарханга каршы юнәлде, килеп җитәрәк атыннан төште.
Алар кочаклаштылар. Мангыш тархан, күз яшен яшерергә теләп, читкә борылды.
– Өч алыбым белән көчкә качып котылдым, баһадир…
Сөйли-сөйли дә Мангыш тархан күз яшьләрен кул аркасы белән сөртеп ала.
Еламаслык та түгел иде. Чалбай хан аның хатынын, кызын әсир иткән. Тарханның хатыны Итилгә ташланган, батып үлгән, кызы Чалбай хан кулында икән. Ике угланын Чалбай хан аналары алдында чабып үтергән.
Мангыш тархан яшенә буылып елады. Баһадир аның иңнәреннән кочып алды, тынычланырга кушты.
– Болгар беркайчан да хатын-кызны рәнҗетмәде, баһадир. Ә болар…
– Тынычлан, тархан. Күз яше ярдәм итмәс инде аларга. Әйдә уйлашыйк, ничек кирмәнне Чалбай ханнан алырга була. Кирмәндә ничә капка?
– Ике. Берсе яшерен, урман яклап.
Баһадирның үз-үзенә ышанып сөйләве Мангыш тарханның да күңелен тынычландыра төште. Дине-өне булмаган, төшенә