Sirli ada. Жюль Верн
olduqca uzaqda olması məlum oldu.
Doqquzuncu fəsil
Növbəti mərhələdə Linkoln adasının sakinləri çəkic, mişar, balta, rəndə və başqa alətlər düzəltməli idilər. Bunun üçün dəmir külçələrini əritmək lazımdı. Mühəndisin adanın şimal-qərbində tapdığı dəmir külçəsi yatağının yaxınlığında daş kömür ocaqları vardı. Smitə dəmir külçələrini əridərkən ocaqxanaya yel vurmaq üçün körük lazım idi və o, körüyü suiti dərisindən hazırlamaq istəyirdi. Səyyahlar suiti ovlamaq üçün boğazın sahilinə yığışıb suitilərin quruya çıxmasını gözlədilər və onlardan ikisini dəyənəklə öldürə bildilər.
Smit əritmə işini dəmir külçələrin çıxdığı yerdə görmək istədiyi üçün işi bitirənə qədər orada yaşamaqqərarına gələn adalılar 20 aprel tarixində meşənin kənarında ağac budaqlarından koma düzəldib üstünü sarmaşıqla örtdülər.
Səyyahlar yığdıqları külçələri parçalayıb başqa qarışıqları ondan ayırdılar. Sonra külçələrlə kömürü bir-birinin üzərinə yığdılar. Kömür yandıqda və körüklə hava üfürüldükdə külçədən təmiz dəmir alınırdı. Nəhayət, əritmə işi uğurla başa çatdı.
Ada sakinləri külli miqdarda dəmir əldə edib ling, kəlbətin, külüng, bel, maşa düzəltdilər. Başqa alətləri düzəltmək üçün polad lazım idi. Poladı isə ya çuqundan karbonu çıxartmaqla, ya da dəmirə lazımınca karbon əlavə etməklə əldə edirlər. Mühəndis ikinci üsulu seçdi. Səyyahlar alınmış poladdan bir neçə balta, rəndə və polad lövhələr düzəltdilər. Polad lövhələrdən mişar, bel, mıx və başqa alətlər əldə etmək olardı.
Nəhayət, 5 may tarixində dəmirçilik işini başa vuran ada sakinləri Buxarıya qayıtdılar.
Onuncu fəsil
May ayı olsa da, işi ehtiyatlı tutub qış üçün sığınacaq məsələsini həll etmək lazım idi. Bu məsələni müzakirə edərkən Penkrof təklif etdi:
– Gəlin Qrant gölünün sahilində bir ev tikək. Bu qədər işi bacarmışıq. Bənnalıq da edərik.
– Məncə, təbiət tərəfindən yaradılmış sığınacaq əməyimizə xeyli qənaət edər və daha təhlükəsiz olar, – deyə Smit ona etiraz etdi və yoldaşlarına ərazini bir daha araşdırmağı təklif etdi.
Onlar yola düşüb adanın hələ tanış olmadıqları hissəsi ilə ehtiyatla gedirdilər. Gölün şərq sahilinə çatanda Topun həyəcanlandığı hiss olundu. İrəli-geri qaçaraq hürən itin suya cumduğunu görən mühəndis ona geri dönməyi əmr etdi. Top yiyəsinin çağırışına itaət edərək sahilə qayıtsa da, rahat dayana bilmir, sanki suyun dərinliyində hansısa canlının olduğunu hiss edir və bu səbəbdən narahatlıq keçirərək atılıb-düşürdü. Gölün artıq suyunun axdığı yeri tapa bilməyən səyyahlar yarım saat sonra yaylağa çatdılar.
– Nə üçün suyun sızdığı yeri tapmaq istəyirsiniz, Say-res? – jurnalist soruşdu.
– Bir halda ki suyun yerin səthi ilə axmasının şahidi olmuruq, deməli, o, qayaların altı ilə axır. Əgər biz suyun axınını dəyişə bilsək, bəlkə də, əvvəlki axının əmələ gətirdiyi yeraltı mağarada məskən sala bildik.
Ada sakinləri Buxarıya qayıtmaq istəyəndə Top yenidən suya atıldı. Tezliklə suyun dərin olmayan yerindən iri bir heyvan başı göründü. Konusvari başı, iri gözləri və qalın, gödək bığları olan heyvan iti suyun altına çəkdi. Herbert o dəqiqə bu heyvanı tanıyaraq onun lamantin4 olduğunu söylədi. Hamı Topun tələf olduğunu düşünsə də, birdən it yenə suyun üzündə görünərək üzüb sahilə çıxdı. Onun bədənində bir cırmaq yeri də yox idi. Lakin suyun altında hələ də döyüşün getdiyi hiss olunurdu. Bir azdan su al qana boyandı və lamantinin cəsədi suyun üzünə çıxdı. Onun boynunda sanki iti bıçaqla vurulmuş böyük bir yara vardı.
Bu cür yaranı hansı heyvanın vura biləcəyini anlamayan səyyahlar çaşqın vəziyyətdə Buxarıya qayıtdılar.
Ertəsi gün mühəndislə jurnalist lamantinin öldüyü yerə getdilər. Smit gölün kənarında dayanıb dünən baş verənlər haqda düşünürdü. Hadisəni yada salanda adama elə gəlirdi ki, qüvvətli bir əl iti suyun üzünə atmış və daha sonra sudakı heyvanı xəncərlə öldürmüşdü.
– Burada qəribə bir şey var. Amma mənim də okean sahilindən mağaraya necə gəlib çıxdığım bir müəmmadır. Ehtimal ki, gec-tez biz bu sirləri açacağıq, – deyə Smit diqqətlə suya baxdı və su axınının gölün cənubunda yox olduğunu müşahidə etdikdən sonra qulağını yerə dayayıb dedi:
– Spilet, gölün suyu qranitin çatından axıb gedir. İndi bu çatı tapmaq və ondan öz məqsədlərimiz üçün istifadə etmək lazımdır.
O, ağacdan uzun budaq kəsib suya saldı və xeyli əlləşdikdən sonra suyun dibində geniş bir dəlik tapdı. Bu dəlik su axan yerin başlanğıcı idi.
Mühəndis jurnalistə qranit divarı partladıb suyun istiqamətini dəyişdirmək istədiyini bildirdi və Buxarıya döndükdə layihəsini digər yoldaşlarına da izah etdi. Yoldaşları Smitin rəhbərliyi ilə nazik çubuqlardan toxunmuş səbəti sürüyə-sürüyə kükürd süxurları yatağına getdilər və bütün günlərini Buxarıya süxur daşımağa sərf etdilər. Smit kükürdlü dəmiri tərkibindəki başqa maddələrdən ayırıb ondan kükürd turşusu əldə etmək niyyətində idi.
Ertəsi gün, yəni mayın səkkizində mühəndis istehsala başladı. Meydançaya odun, onun üstünə isə kükürdlü süxurlar yığılıb yandırıldı. Kükürd turşusunun alınması üçün on-on iki gün vaxt lazım idi. Bu müddət ərzində Sayres Smit boş durmayıb sabun hazırladı, yoldaşlarına xüsusi kərpic soba tikdirdi, azot turşusu əldə etdi. Bu işlər, demək olar ki, kükürd turşusunun alınması ilə bir vaxtda – 18 mayda başa çatdı. Nəhayət, Sayres Smit partlayıcı maddə hazırlamağa nail oldu.
21 mayda ada sakinləri qranit divarı partlatdılar. Divarda geniş bir yarıq əmələ gəldi və su axını bu yarıqdan köpüklənə-köpüklənə axaraq istiqamətini dəyişdi. Bu dəlik böyük bir şəhərin kanalizasiya tunelini xatırladırdı. Nabla Penkrof külüngdən istifadə etməklə dar dəliyi genişləndirdilər.
Adalılar məşəl yandırıb tunelə daxil oldular. Bir qədər getdikdən sonra Top daha irəliyə qaçaraq hürdü. Onlar bir azdan Topuna yanına çatdılar. Burada tunel geniş bir mağaraya çevrilirdi. Mağara boş olsa da, Top hələ də hürürdü.
Mühəndis Topa irəli getməyi əmr etdi. İt mağaranın o biri başına qaçıb daha bərkdən hürməyə başladı. Burada bir quyu vardı. Smit quyuya yanan bir budaq ataraq onun düşmə müddəti əsasında quyunun dərinliyini hesabladı və:
– Bu da bizim evimiz, – dedi.
– Axı burada hansısa bir canlı vardı. Top, yəqin ki, onu görmüşdü, – deyə Spilet etiraz etdi.
– Həmin canlı öz yerini artıq bizə verib.
İndi ada sakinlərinin əlində böyük bir mağara var idi. Yalnız iki məsələni həll etmək qalırdı: birincisi, mağaranı işıqlandırmaq, ikincisi isə xarici dünya ilə əlaqə yaratmaq.
Səyyahlar iki saat çalışdıqdan