Hekayələr. Самед Бехранги
>BALACA QARA BALIQ
Çillə axşamı idi. Qoca Balıq dəryanın dibində nəvə-nəticələrini ətrafına toplayıb onlara nağıl danışırdı:
− Biri var idi, biri yox idi, bir Balaca Qara Balıq var idi. O, anası ilə birlikdə kiçik bir arxda yaşayırdı. Arxın suyu dərəyə axırdı. Balaca Qara Balıqla anasının bir qara daşın dalında, yosunların arasında evləri var idi. Ana və bala səhərdən axşama qədər bir-birinin dalına düşüb üzür, hərdən başqa balıqlara qoşulub sürətlə balaca bir yerdə gəzişir və geri qayıdırdılar. Qara Balıq anasının bircəsi idi.
Bir neçə gün idi fikrə dalır, az danışırdı. Könülsüz və tənbəl-tənbəl otərəf-butərəfə gedir, geri qayıdırdı. Çox vaxt anasından xeyli geri qalırdı. Anası əvvəlcə elə bilirdi ki, balasının, sadəcə, kefi yoxdur, bu kefsizlik tezliklə keçib-gedəcəkdir. Lakin… Demə, Balaca Balığın dərdi var imiş…
Bir gün səhər tezdən, günəş doğmamış, Balaca Balıq anasını yuxudan oyadıb:
− Anacan, − dedi, − sənə bir neçə kəlmə sözüm var.
− Eh, sən də vaxt tapdın! Danışmağı sonraya saxla. Yaxşı olar ki, gəzməyə çıxaq, − deyə Ana Balıq gözlərini ovuşdurdu və əsnədi.
− Yox, anacan, mən daha belə gəzməyi istəmirəm. Gərək burdan gedəm, − deyə Balaca Balıq etiraz etdi.
Anası heyrətlə ona baxıb soruşdu:
− Doğrudan, getmək istəyirsən?
− Bəli, anacan, hökmən getməliyəm!
− Axı bu alaqaranlıqda hara getmək istəyirsən?
− İstəyirəm, gedim görüm, arx harada qurtarır. Bilirsənmi, anacan, uzun müddətdir fikirləşirəm, görəsən, arx harada qurtarır? Lakin indiyə qədər bir nəticəyə gələ bilməmişəm. Dünən gecədən gözümü yummayıb hər şeyi götür-qoy etmişəm. Belə qərara gəlmişəm ki, özüm gedib arxın qurtaracağını tapım. Bilmək istəyirəm başqa yerlərdə nə var, nə yox…
− Mən də uşaq olanda belə fikirlərə düşmüşəm, bala can! Arxın nə əvvəli var, nə sonu. Elə gördüyün nə varsa odur. Arx həmişə axır və qurtarmır.
− Yox, anacan, belə deyil. Hər şeyin bir sonu var; məsələn, gecə sona çatır, həftə, ay, il… Məgər bunların sonu olmur?
Balaca Qara Balığın qızışdığını və dil ağıza qoymayıb danışdığını görən Ana Balıq dedi:
− Boş sözləri bir kənara qoy, dur gəzməyə çıxaq. İndi danışmaq yox, gəzib-dolanmaq vaxtıdır.
− Yox, ana, mən belə gəzintilərdən yorulmuşam. Burdan uzaqlaşmaq və başqa yerlərdə nələr olduğunu bilmək istəyirəm. Birdən elə bilərsən bunları mənə kimsə öyrədib, yox, ana, çoxdan bu fikrə düşmüşəm. Əlbəttə, ondan-bundan çox şeylər öyrənmişəm; məsələn, bunu başa düşmüşəm ki, balıqların çoxu həyatlarını boş-boşuna keçirdiklərindən gileylənir. Daim ah-uf edir, hər şeydən şikayətlənirlər. Bilmək istəyirəm görüm həyat elə bir qarış yerdə oyan-buyana gedib qayıtmaqdanmı, qocalıb heç nə görməməkdənmi ibarətdir, yoxsa başqa dünyalar da mövcuddur?
− Balaca, dəli olubsan? Dünya! Dünya! O başqa dünya nə deməkdir? Dünya elə həmin dünyadır ki, biz yaşayırıq, həyat da elə gördüyün yaşayışdan ibarətdir!
Bu zaman iri bir balıq onların evinə yaxınlaşdı:
− Qonşu, − dedi, − uşaqla nəyin üstündə belə höcətləşirsən? Deyəsən, bu gün gəzmək fikriniz yoxdur?
Ana Balıq qonşunun səsini eşidib cavab verdi:
− Gör zəmanə necə dəyişib?! Uşaqlar öz analarına cip-cip öyrətməyə başlayıblar.
− Necə məgər? − deyə qonşu iri Balıq soruşdu.
− Gör bu cırtdan haralara getmək istəyir?! Hey deyir ki, istəyirəm gedim görüm dünyada nələr olur? Nə bilim, axmaq-axmaq sözlər!
Qonşu iri Balıq:
− Balaca, − dedi, − de görüm sən nə vaxtdan belə filosof və alim olubsan ki, bizim xəbərimiz yoxdur?
Balaca Balıq dedi:
− Xanım, mən bilmirəm siz alim, filosof nəyə deyirsiniz? Hər gün təkrar olunan cansıxıcı gəzintilərdən cana doymuşam. Daha bu yorucu həyatı davam etdirmək istəmirəm. İstəmirəm ki, bir də gözümü açanda görüm sizin kimi qocalmışam, özü də göz-qulaqları bağlı balıqlar kimi qalmışam.
Qonşu Balıq:
− Vay, − dedi, − gör bir nələr danışır?!
Ana Balıq dilləndi:
− Heç düşünməzdim ki, vur-tut bircə uşağım ola, o da belə çıxa! Bilmirəm, balamın qulağını kim doldurub…
Balaca Balıq dedi:
− Heç kəs mənim qulağımı doldurmayıb. Anlamaq üçün mənim özümün ağlım, görmək üçün gözüm var!
Qonşu Balıq Balaca Balığın anasına dedi:
− Bacı, o pıç-pıç danışan İlbiz yadındadırmı?
− Yaxşı yadıma saldın, yadımdadır! Tez-tez uşağımın yanına gələrdi. Görüm onu gorbagor olsun!
Balaca Balıq dedi:
− Bəsdir, ana! O mənim dostum idi!
− Balıqla İlbizin dostluğunu eşitməmişdik, bunu da eşitdik!
Balaca Balıq:
− Mən də balıqla İlbizin düşmənçiliyini eşitməmişdim! Fəqət siz o biçarənin başını yediniz! − dedi.
Qonşu dilləndi:
− Bu, keçmişin söhbətidir.
− Keçmişi siz özünüz yada saldınız!
Anası dedi:
− Elə ölməli idi! Məgər oturub-durub nələr danışdıqları yadından çıxıb?!
− Onda məni də öldürün! Çünki mən də onun dediklərini deyirəm, − deyə Balaca Balıq gileyləndi.
Axır ki, nə başınızı ağrıdım, səs-küyün sədası başqa balıqları da oraya çəkib gətirdi. Balaca Balığın sözləri hamını əsəbiləşdirmişdi. Qoca balıqlar bir-bir söhbətə qarışıb Balaca Balığa acıqlandılar:
− Elə düşünürsən ki, sənə rəhm edərik?!
− Bir qulaqburması bəsdir!
Balaca Qara Balığın anası onlara üz vermədi:
− Kənara çəkilin! Uşağa toxunmayın!
Bu zaman balıqlardan bir başqası Balaca Balığın anasına dedi:
− Xanım, uşağa lazımi tərbiyə vermədiyin üçün əzab çəkməlisən!
Qonşu Balıq sözə başladı:
− Sizinlə qonşu olduğuma görə xəcalət çəkirəm!
Başqa bir balıq dilləndi:
− Nə qədər ki bu məlunun işi… Göndərək qoca İlbizin yanına.
Balıqlar Balaca Balığı tutmaq istədilər. Dostları onu təhlükədən uzaqlaşdırdılar. Anası baş-gözünə döyür, ağlayır və deyirdi:
− Allah, sən saxla! Uşağım əlimdən gedir. Nə edim? Başıma haranın daşını töküm?
Balaca Balıq dedi:
− Anacan, mənim üçün ağlama, geridə qalmış bu qoca balıqların halına ağla.
Balıqlar yerbəyerdən çığırdılar:
− Təhqir eləmə!
− Get! Sonra peşman olsan, daha bizdən incimə!
− Bunlar cavanlıq əlamətidir. Getmə!
− Buraların nəyi pisdir?!
− Başqa dünya yoxdur! Dünya elə gördüyün bu dünyadan ibarətdir. Qayıt!
− Ağlını başına yığıb getməkdən imtina etsən, onda bilərik ki, doğrudan da, başa düşən bir balıqsan!
−