Hekayələr. Самед Бехранги
görməmişdi. Suda minlərlə çömçəquyruq gəzişirdi. Balaca Balığı görən kimi onu məsxərəyə qoydular:
− Bir bunun təhər-tövrünə bax! Sən nə məxluqsan?!
Balaca Balıq ani olaraq fikirləşib:
− Xahiş edirəm, təhqirə keçməyin, − dedi, − mənim adım Balaca Balıqdır. Siz də adınızı deyin, tanış olaq!
Onlardan biri dedi:
− Biz bir-birimizi "Çömçəquyruq" çağırırıq.
O biriləri yerbəyerdən dedilər:
− Əslimiz, nəcabətimiz var.
− Dünyada bizdən gözəli tapılmaz! Sənin kimi yöndəmsiz deyilik!
Balaca Balıq onlara belə cavab verdi:
− Sizin bu qədər özündənrazı olduğunuzu bilmirdim. Amma nadanlıq üzündən belə danışdığınız üçün sizi bağışlayıram.
Çömçəquyruqlar səsləndilər:
− Deməli, biz nadanıq?
− Nadan olmasaydınız, anlayardınız ki, hər kəsə öz təhər-tövrü xoşdur. Allaha şükür, sizin heç adınız da özünüzünkü deyil.
Çömçəquyruqlar əvvəl əsəbiləşdilər. Sonra Balaca Balığın haqlı olduğunu görüb sözlərini dəyişdilər.
− Sən özünü nahaq yerə yorursan, − dedilər, − biz səhərdən axşama qədər dünyanı gəzirik, lakin özümüzdən, ata-anamızdan, saysız-hesabsız balaca qurdlardan, böcəklərdən başqa heç kəsi görmürük.
Balaca Balıq soruşdu:
− Siz ki gölməçədən qırağa çıxa bilmirsiniz, dünyanı gəzib-dolanmaqdan necə dəm vura bilərsiniz?
Çömçəquyruqlar təəccübləndilər:
− Məgər gölməçədən başqa da özgə dünya var?
− Bəs necə? Özünüz fikirləşin, görün yaşadığınız su haradan axıb və sudan kənarda nələr var?
− Sudan qıraqda da yer olar? Biz indiyə qədər sudan başqa heç yeri görməmişik. Ha-ha-ha! Sən dəli olubsan, nədir?!
Balaca Qara Balığı da gülmək tutdu. Fikirləşdi ki, çömçəquyruqları başa salmadan çıxıb getsin. Sonra belə qərara gəldi ki,onların anaları ilə də bir-iki kəlmə danışsın:
− Ananız haradadır?
Bu zaman Qurbağanın gur səsi onu diksindirdi. Qurbağa gölməçənin qırağındakı, iri daşın üstündə oturmuşdu. Suya baş vurdu, gəlib Balığın qarşısında dayandı:
− Mən buradayam, − dedi, − qulluq?!
− Möhtərəm xanım, salam!
− Ey əsil-nəcabətsiz vücud! Nə əllaməlik edirsən? Bunları uşaq görüb axmaq-axmaq danışırsan? Bir belə ömür eləmişəm, görmüşəm ki, dünya elə bu gölməçədən ibarətdir. Yaxşı olar ki, işinin dalısınca gedəsən, mənim uşaqlarımı yoldan çıxarmayasan.
− Yuz il də ömür eləsən, yenə geri qalmış, nadan Qurbağa kimi qalacaqsan!
Qurbağa hirsləndi və Balaca Qara Balığın üstünə cumdu. Bu zaman gölməçənin dibi bir-birinə qarışdı. Balaca Balıq aldığı təkandan dığırlandı, özünü dərədən axan enli arxda gördü. Dərə əyri-üyrü idi. Dağın başından baxanda dərənin suyunu enli, ağ ipə oxşatmaq olardı. Dərənin bir yerində dağdan qopub arxa düşmüş iri bir daş suyu iki yerə bölürdü. İri bir kərtənkələ də qarnını daşa söykəmişdi. Günəşin hərarətindən ləzzət alır, suyun təkində ovladığı qurbağanı yeyən iri, yumru xərçəngə tamaşa edirdi. Elə bu an oradan üzüb keçmək istəyən Balaca Balığın gözləri xərçəngə sataşdı. O, bərk qorxdu və uzaqdan xərçəngə salam verdi. Xərçəng Balaca Balığı görüncə:
− Nə ədəbli Balıqsan, − dedi, − gəl qabağa. Balaca, gabağa gəl!
Balaca Balıq:
− Mən dünyanı gəzməyə gedirəm, − deyə Xərçəngə cavab verdi, − cənabınızın yeminə çevrilmək istəmirəm!
− Niyə belə bədbinsən, qorxaqsan, Balaca Balıq?
− Nə bədbinəm, nə də qorxaq. Gördüklərimi deyirəm.
− Çox yaxşı, indi de görüm gözlərin nə gördü və ağlın nə kəsdi ki, səni ovlayacağımı xəyala gətirdin?
− Özünü bilməzliyə vurma!
− Bilirəm, Qurbağanın hərəkətlərinə işarə edirsən. Lap uşaqsanmış ki, baba! Qurbağalarla aram olmadığı üçün onları ovlayıram. Onlar elə xəyal edirlər ki, dünyanın yeganə məxluqlarıdır və hamıdan xoşbəxtdirlər. İstəyirəm onları başa salam ki, dünya kimin əlindədir. Sən isə qorxma, qadası! Gəl qabağa. Qorxma, gəl!
Xərçəng bu sözləri deyib yanlarını basa-basa Balaca Balığa sarı yeridi. Xərçəng elə gülməli yeriyirdi ki, Balığı özündən asılı olmayaraq gülmək tutdu.
− Ay yazıq, − dedi, − sən heç yeriməyi də bacarmırsan. Haradan bilirsən dünya kimin əlindədir?!
Balaca Balıq Xərçəngdən aralandı. Bu zaman suyun üzərinə kölgə düşdü. Gözlənilməz zərbədən xərçəng səndələyə-səndələyə suyun dibinə batdı. Xərçəngin bu halını görən Kərtənkələni gülmək elə tutdu ki, az qaldı sürüşüb suya düşsün. Xərçəng isə artıq suyun üzünə çıxa bilmədi.
Balaca Balıq gördü ki, suyun kənarında balaca bir çoban dayanıb, ona və Xərçəngə tamaşa edir. Qoyun-keçi sürüsü də suya yaxınlaşdı. "Mə-ə! Bə-ə!" səsləri dərəni başına götürdü.
Balaca Balıq sürü su içib qurtarana qədər gözlədi. Sürü gedəndən sonra kərtənkələni səsləyib:
− Kərtənkələcan, − dedi, − mən arxın qurtaracağını axtarmağa gedən Balaca Qara Balığam. Sən bilikli, zəkalı heyvansan. Buna görə də səndən bəzi şeylər soruşmaq istəyirəm.
− Xətrin hər nə istəyir, soruş.
− Yolda məni Nərə balıqla, Saqqa quşu ilə, Balıqudan quşla çox qorxudublar. Bunlar haqqında bir şey bilirsənsə, mənə de!
Kərtənkələ dedi:
− Nərə balıqlar və Balıqudanlar bu tərəflərdə tapılmazlar. Xüsusilə Nərə balıqlar. Çünki onlar dənizdə yaşayır. Lakin Saqqa quşuna elə bu həndəvərdə rast gəlmək olar. Çalış aldanıb kisəsinin içərisinə girməyəsən.
− Kisə nədir? − Balaca Balıq onun sözünü kəsib soruşdu.
− Saqqa quşunun boğazının altında xeyli sututan kisə var. Bəzən təcrübəsiz, xam balıqlar suda üzən quşun kisəsinə girib birbaşa qarnına gedirlər. Saqqa quşu tox olanda balıqları kisəsində ehtiyat saxlayır.
− Deməli, onun qarnına gedəndən sonra xilas olmaq üçün çarə yolu yoxdur?
− Yoxdur. Kisəni parçalamaqdan başqa heç bir yol yoxdur. Sənə bir xəncər verərəm. Saqqa quşunun çənginə düşəndə dediyim kimi edərsən.
Kərtənkələ qayadakı yarığa sürünüb xəncərlə qayıtdı. Balaca Balıq xəncəri alıb dedi:
−