Mən, nənəm, İliko və İllarion. Нодар Думбадзе
le>
Mən, nənəm, İliko və İllarion
Nənəm, mən, İliko, İllarion və itim Murada gözəl Quriya kəndində yaşayırıq.
Məktəbdə altı dərs keçirik. Dörd dərsi oturmağa hövsələm zorla çatır. Parta yoldaşımdan soruşuram:
– Romuli, zəngi niyə vurmurlar?
Romuli dişlərini ağardır. Müəllim məni göstərib deyir:
– Dur rədd ol burdan! Valideynsiz də gəlmə!
…Ertəsi gün nənəmi məktəbə aparıram, sonra nənəm məni evə gətirib danlayır:
− Oxu, yaramaz, oxu, yoxsa bisavad qalarsan!
Demək olar ki, orta məktəbi nənəmlə bitirmişəm.
Mən adicə kasıb kənd uşağıyam, adım Zurikodur.
Məktəbdə davranışım haqda rəsmi sənəd – “N” saylı orta məktəbin pedaqoji şurasının 1940-cı il 18 mart tarixli iclasının protokolu təxminən belə tərtib edilib:
İştirak edirlər: müəllimlərin hamısı.
Eşidildi: Vl sinif şagirdi Zurab Vaşalomidzenin əxlaqı barədə sinif rəhbərinin məlumatı.
Mülahizələr:
Fizika müəllimi: “Təbiətdə elə bir qüvvə yoxdur ki, Vaşalomidzeni hərəkətə gətirə bilsin!”
Riyaziyyat müəllimi: “Mənim nəzərimdə Vaşalomidze yüz məchulu olan, həll edə bilmədiyim tənlikdir”.
Kimya müəllimi: “Heç nəyə reaksiya vermir, əsəblərimlə oynayır”.
Rus dili müəllimi : “Məncə, o, səfehdir”.
Coğrafiya müəllimi: “Vaşalomidze ya kütbeyindir, ya da cılız və zəif doğulub”.
Tarix müəllimi: “Bu, iyirminci əsrin mədəni nümayəndəsinə yox, daha çox daş dövrünün adamına bənzəyir. O, bütün sinif üçün ləkədir”.
Məktəb gözətçisi: “Bu qədər gicdirsə, onu sinifdən-sinfə necə keçirirsiniz?”
Dərs hissə müdiri: “Səndən soruşan yoxdur! Sənin işin məktəbə vaxtında gəlib zəngi vurmaqdır!”
Gürcü dili müəllimi (yaxın qohumum): “Belə çıxır ki, bütün işlərinizi korlayan Vaşalomidzedir! Sizin sinifdə ondan yaxşısı kimdir? Bəlkə, direktorun oğlu yaxşıdır? Düzdür, əlaçıdır, amma özü kimi səfeh yer üzündə yoxdur”.
İdman müəllimi: “Elə isə nə üçün ona “beş” verirsən?”
Gürcü dili müəllimi: “Hünərin var, vermə!”
Dərs hissə müdiri: “Kəsin səsinizi! Vaşalomidze, bəs sən nə deyirsən?”
Vaşalomidze: “Gürcü dili müəllimi haqlıdır”.
Dərs hissə müdiri: “Ay kütbeyin, özün haqda soruşuram.”
Vaşalomidze: “Bu dəfə bağışlayın, səhvlərimi düzəldərəm!”
…Qarğıdalı toxalayanda dərs buraxdığım üçün xəstəlik haqqında arayış aparmalı idim. Saxta arayış almaq mümkün olmadığından, məni yatağa uzadıb həkim çağırdılar. Həkim çarpayımın yanında oturub soruşdu:
– Haran ağrıyır?
– Hər yerim.
Bu zaman İliko və İllarion gəldi. İllarion dedi:
– Son vaxtlar çox zəifləyib. İştahası pozulub. Dünən üç boşqab lobyanı və bir mçadini1 uşağa zorla yedirdim.
– Düz deyir, doktor, lobya görəndə ürəyim bulanır.
– Daha nədən şikayətin var?
– Hm! Bir az… – İliko barmağı ilə gicgahını göstərdi.
– Eləmi? – həkim barmağının beşini də araladı və az qala, gözümə soxub soruşdu: – De görüm bu neçədir?
– Yeddi! – mən səfehcəsinə gülümsədim.
– Hmm…Yaxın adamlarını tanıya bilir? – deyə soruşdu.
– Çox çətinliklə! – İllarion ah çəkdi.
– Bu adam kimdir? – həkim İlikonu göstərdi.
Mən üzümü elə axmaq şəklə saldım ki, İllarion da mat qaldı.
İliko kədərlə soruşdu:
– Zuriko, məni də tanımadın?
Başımı buladım. Nənəm ikiəlli başından yapışdı.
– Uşağın vəziyyəti ağırdır, təcili əməliyyat olunmalıdır!
– Nə əməliyyat? – deyə yerimdən sıçradım.
– Kəlləni yarmaq lazımdır…
– Onun başı sənin üçün balqabaqdır? – nənəm çığırdı. – Uşaq sağ-salamatdır, sən xəstəxanadan danışırsan!
– Hə, bax bu, başqa məsələ! Deyirsiniz sağ-salamatdır? Lap yaxşı! – həkim gülümsədi. Hamı ilə xudahafizləşib: – Bütün kənddə belə sağlam uşaq tapılmaz! – dedi və atın belinə sıçrayıb çapdı.
Ov
Həmin gündən bir həftə sonra İllarion bizə gəldi. Armud ağacının altındakı yaşıllıqda uzanıb papirosunu yandırdı və soruşdu:
– Ay itbaz, əməliyyatın necə keçdi?
– Eh, sizə nə var ki, mən, az qala, ölmüşdüm!
– “Ölmüşdüm”ə bir bax a! Sənin o boş kəlləni yarsaydılar, o saat örtərdilər.
– Bəsdir, sən Allah! Görürəm sən də, dostun İliko da ağıl dəryasısınız!
Susduq…
– İtin görünmür? – İllarion soruşdu və elə bu zaman itin zingiltisi eşidildi.
– Öldürəcəyəm bu murdar heyvanı, öldürəcəyəm! Yaramaz Zurikela, bu nacins heyvanı haradan tapmısan? Belə də şey olar? Əvvəllər toyuğun altından yumurtaları aparırdı, indi də cücələrə dadanıb, – qonşumuz Yefrosine əlindəki ağacı yelləyə-yelləyə çığırırdı. Zavallı Murada zingildəyə-zingildəyə onun qabağınca qaçırdı.
Yefrosinenin əri həyətdən bağırırdı:
– Tut onu!
– Nə çığır-bağır salmısan, ay arvad, nə olub? – deyə nənəm evdən çıxdı. – Kimə nacins deyirsən? Bizim Muradaya? Hələ ki, gec deyil, rədd ol burdan! Nacinsə bir bax!
Yefrosine döngədə yox olana kimi Murada zingildədi.
– Ay səni, tülkü! – İllarion itin ağzına ilişmiş cücə tükünü götürüb gülümsədi, – səni nə üstə döyüblər?
Murada öz dilində dedi:
– Cücələri küçəyə buraxdıqları bəs deyil, hələ üstəlik inciyirlər də…
– Çox əzişdirdilər?
Murada:
– O ki var, – deyib əzilmiş ayağına baxdı.
– Bunun ağzına nə olub? – İllarion məndən soruşdu.
– Dünən tavadan mçadi aparmaq istəyəndə yandırıb.
– Eləmi, Murada?
– Eh, bu dəfə bəxtim gətirmədi, bir az tələsdim, – Murada köksünü ötürdü.
–İt deyilsən e, xəzinəsən, xəzinə! – İllarion ehtiramla dilləndi, – ancaq yadında saxla ki, oğurluq etmək olmaz! Oğurluq mal – haramdır. Bax bizim anbar müdiri acgöz Datikoya. İndi yataqda çırpınır, lazımsız əşya kimi atılıb qalıb bir küncdə…
İllarion papirosunu sümürüb dedi:
– Dovşanlar kolxoz tarlalarında paxla zoğlarını başdan-başa gəmiriblər; izlərini gördüm. Sabah səhər tüfəng götürüb oralarda hərlənmək pis olmaz.
– Keçən dəfə də məni hərifləyib apardın, amma baxıb gördüm ki,