Qala. Арчибалд Джозеф Кронин
heç bir söz demədi. Üzünün yarısı daş kimi hərəkətsiz olduğundan ağzı da elə bil əyilmişdi. Sağlam əli çarpayısının yanında qoyulmuş kiçik masanın üstündəki kitaba sarı uzandı. Əndru kitabın adını oxudu: "Avropanın vəhşi quşları". Xəstə, kitabı oxumağa başlamamış, təzə köməkçi artıq getmək vaxtı olduğunu başa düşdü.
Əndru şam etmək üçün aşağı enəndə halı çox pərişandı. O, "Lanset" qəzetindəki elana cavab verərək bu həkim köməkçisi yerini almışdı. Lakin missis Peyclə məktublaşarkən qadın, doktor Peycin xəstəliyindən bir kəlmə də olsun yazmamışdı. Halbuki, Peyc, şübhəsiz, çox ağır xəstədir, onu işləmək qabiliyyətindən məhrum etmiş beyinə qan sızmasının bütün əlamətləri göz qabağındadır. O, təzədən işləyə bilmək vəziyyətinə gəlib çatıncayadək kim bilir neçə ay keçəcəkdir, bu vəziyyətə çatması da hələ müşkül məsələdir.
Əndru güc-bəla ilə bu xoşagəlməz məsələ barədə düşünməkdən əl çəkdi. Hər halda o, gəncdir, sağlamdır, Peycin xəstəliyi üzündən öhdəsinə bir qədər çox iş düşəndə nə olar ki! Həkimliyə təzə başladığından o, xəstələrin axın-axın yanına gəlməsini arzulayırdı.
Özünü tələsik halda yemək otağına salan missis Peyc fərəhlə bildirdi:
– Əzizim, bəxtiniz gətirdi! Bu gün siz birbaşa şam edə bilərsiniz. Ambulatoriyada qəbulunuz olmayacaq. Əvəzinizdə bütün işləri Dey Cenkins görüb.
– Dey Cenkins?
– Bəli, o bizim aptekçidir, – deyə missis Peyc başdansovma izah elədi. – Əlindən hər iş gəlir. Karagələn adamdır. Hətta bəziləri onu "doktor Cenkins" də çağırırlar. Əlbəttə, onu doktor Peyclə qətiyyən müqayisə etmək olmaz. On gündür ki, o, xəstələri ambulatoriyada qəbul edir, hətta xəstə üstünə, evlərə də gedir.
Əndru yenə çaşıb qalaraq gözlərini qadına dikib durdu. Uelsin bu ucqar guşələrində tibbi məsələlərin çox şübhəli vəziyyət alması haqqında ona deyilən bütün sözlər, edilən xəbərdarlıqlar yadına düşdü. Dinməmək, danışmamaq üçün o, yenidən özünü zorlamağa məcbur oldu.
Missis Peyc masanın yuxarı başında, arxası sobaya əyləşdi. Yastıqlı kreslosunda yerini yaxşıca rahatlayıb, şam yeməyindən alacaq həzzi qabaqcadan duyaraq ləzzətlə burnunu çəkdi, önündəki zəngi qaldırıb çaldı. Şam yeməyini yaşlı, solğun üzü təmiz yuyulmuş xidmətçi qadın gətirdi; o içəri girən kimi Əndruya gizli bir nəzər saldı.
Missis Peyc yumşaq bulka diliminə yağ sürtüb onu ağzına dürtərək ucadan dedi:
– Enni, bu, doktor Mənsondur.
Enni heç nə demədi. O, bişmiş, soyuq döş ətinin nazik bir dilimini ehtiyatla, Əndrunun boşqabına qoydu. Onu da deyək ki, missis Peycin şam yeməyi üstünə soğan doğranmış isti bifşteksdən və bir parç pivədən ibarətdi. Ona təqdim olunan ayrıca boşqabın qapağını qaldırıb yumşaq əti kəsməyə başlayan qadın səbirsizliklə dodaqlarını yalayaraq, izahat verməyi lazım bildi:
– Doktor, bu gün səhər pis yemişəm. Bundan başqa mən xüsusi pəhriz saxlayıram. Qan azlığından ötrü. Elə buna görə də yemək vaxtı bir damcı pivə də içməli oluram.
Əndru lifli quru döş ətini qətiyyətlə çeynəməyə, hər tikəni bir qurtum soyuq su ilə içəri ötürməyə başladı. İlk dəqiqələrdə yaranan əsəbilik keçəndən sonra onda təbiətinə xas olan yumor hissi baş qaldırdı. Missis Peycin səhhətinin zəifliyindən şikayəti onun zahiri görkəmi ilə elə kəskin ziddiyyət yaradırdı ki, Əndru özünü qəhqəhə çəkib gülməkdən güclə saxladı.
Şam yeməyi zamanı missis Peyc çox yeyir, az danışırdı. Nəhayət, bifşteksin işini bitirib, bir parça çörəklə boşqabı yaxşıca təmizlədi, pivənin qalığını başına çəkdikdən sonra dodaqlarını marçıltı ilə yalayaraq kreslonun söykənəcəyinə yayxandı. Bir balaca təngnəfəs olmuşdu. Yumru yanaqları alışıb-yanır, par-par parıldayırdı. Görünür, onun bir qədər də süfrə başında oturub ürəyini boşaltmaq meyli vardı, bəlkə də təbiətinə xas olan həyasızlıqla Mənson haqqında bilmək istədiklərinin hamısını ondan qoparmağa ümid bəsləyirdi.
Onun qarşısında arıq, yöndəmsiz, lakin qıvraq, şux, almacıq sümükləri çıxmış, qarasaç, qəşəng ağızlı, göy gözlü bir gənc oturmuşdu. Gözlərini qaldıranda onların qəti, sakit, sınayıcı ifadəsi üzünün əsəbi gərginliyi ilə çox qəribə bir təzad yaradırdı. Bundan tamam xəbərsiz olan Bloduen Peyc öz qarşısında keltin əsl nümunəsini görürdü. Əndrunun üzündə ifadə olunan əzmi və iti ağlı qiymətləndirən qadın, ona verilən üç gündən qalma gön kimi bərk cüzi ət payını itaətlə qəbul etdiyindən çox razı qaldı. Missis Peyc bu qərara gəldi ki, təzə köməkçi zahirən ac adama oxşasa da, onu yedirmək çətin olmaz.
Qadın baş sancağı ilə dişlərini qurdalayaraq fərəhlə bildirdi:
– Əminəm ki, sizinlə gözəl dolanarıq. Daha bəsdir, müxtəliflik üçün mənim də bəxtim bir balaca gətirməlidir axı.
Missis Peyc mütəəssir olaraq Əndruya qayğılarından, müsibətlərindən danışmağa başladı, sözgəlişi burada həkimlərin iş şəraiti barədə bəzi məlumatlar verdi:
– Ah, əzizim, bu, əsl dəhşətdi, dəhşət! Siz heç təsəvvür edə bilməzsiniz… Doktor Peycin xəstəliyi, bir-birindən pis olan köməkçilər, heç bir gəlir yox, ancaq bolluca xərc… Siz inana bilməzsiniz ki, mən necə iztirab çəkirdim!.. Bu yandan da mədənin direktorunu və rəhbərliyini dilə tutub razı salmaq lazımdı, – axı fəhlələrin müalicəsi üçün haqqı onların vasitəsilə alırıq. – Tələsik əlavə etdi: – Haqq da ki, nə haqq?! Qəpik-quruş!.. Görürsünüzmü, bizim bu Blenellidə belə qayda-qanunlar var. Mədənin idarə heyəti ştata üç həkim salıb, amma unutmayın ki, onlardan ən yaxşısı, şübhəsiz, doktor Peycdir. Özü də, o, burada lap çoxdan işləyir. Otuz ildən çoxdur, – zarafat deyil! Bəli, deməli həmin üç doktor özünə nə qədər istəsə köməkçi götürə bilər. Doktor Peycin köməkçisi sizsiniz, doktor Nikolsun özündən çox razı olan Denni familiyalı bir köməkçisi var. Lakin köməkçilər mədəndə xidmət etmirlər, onların adı siyahıya düşmür. Bayaq dediyim kimi, idarə heyəti mədəndə və daş karxanasında işləyən hər fəhlənin maaşından müalicə üçün pul çıxır, həmin pulları neçə xəstəyə xidmət etdiyindən asılı olaraq ştatlı həkimlərə verir.
O, dayandı: bu ətraflı izahat onun dayaz ağlını və dolu mədəsini həddən çox yordu.
– Missis Peyc, deyəsən, buradakı bütün qayda-qanunlarınız artıq mənə aydın oldu.
– Lap yaxşı! – Qadın adətincə şən qəhqəhə çəkib güldü.– Siz gərək daha heç nədən narahat olmayasınız. Bircə şeyi yadınızda saxlayın ki, siz doktor Peyc üçün işləyirsiniz, bunu unutmasanız onun zavallı arvadı ilə çox yaxşı yola gedə bilərsiniz!
Qadına dinməzcə göz qoyan doktor Mənsona elə gəldi ki, missis Peyc onda özünə qarşı şəfqət, mərhəmət hissi oyatmaq, eyni zamanda onu öz təsiri altına salmaq istəyir, həm də bütün bunları qayğısız mehribanlıq pərdəsi altında edir. Qadın bəlkə də lap ağ elədiyini özü də duydu, belə ki, saata baxıb qəddini düzəltdi, bayaqdan dişqurdalayan kimi istifadə etdiyi