Kainatin mələkləri. Эйнар Гудмундссон
var: öz əhvalatını nənələri, hətta lap ulu nənələri də daxil etmədən nəql etmək mümkün deyil. Bu hər kəs tərəfindən qəbul edilən bir nəzəriyyədir.
Ona görə də bəzi insanların yazdıqları avtobioqrafiyanın bir neçə cild təşkil etməsi elə də təəccüblü olmamalıdır. Çünki onlar özləri doğulana kimi, var olanlardan danışırlar.
Bir şeyi deyim ki, mənə görə heç kəs öz həyatı sona çatmamış avtobioqrafiya yazmamalıdır.
İnsanlar üçün öz avtobioqrafiyalarını bir neçə cilddə yazmaq heç də görünməmiş bir hal deyil.
Qəhrəmanların diri olduğu və sonda kitaba təpik atdığı kilsə şuralarının boş sədrlərinin səhnədən düşdüyü İslandiyada nəticə etibarilə mən ən çox yayılmış avtobioqrafik formaları sevmirəm.
Bundan əlavə islandiyalıların keçmişlərinə, ailə şəcərələrinə və genlərinə olan maraqlarının instinktiv maraq olması haqqında deyilənlər də xəyal məhsulundan başqa bir şey deyil.
Məncə islandiyalıların genologiyaya olan maraqları ağac çatışmazlığı ucbatından baş verir. Ağacların seyrək olması səbəbindən, insanlar məcbur olurlar ailə ağaclarını arayıb-axtarmağa. Bununla da onlar əcdadlarının arasında meşə tapmağa ümid edirlər…
Mən Hrinqbraut milli parental mərkəzində doğrulmuş bir Reykyavik vətəndaşıyam. 30 mart 1949-cu ildə Hringbraut Milli xəstəxanasında dünyaya gəldiyim gün, həm də İslandiyanın NATO-ya qoşulduğu gündür.
Bununla belə mən NATO-nu özümlə müqayisə etmək düşüncəsindən uzağam, onun hərbi gücünü öz gücsüzlüyümlə, onun baş qərargahını isə Klepp psixiatrik xəstəxanası, yaxud reabilitasiya bloku ilə müqayisə etmək gülünc olardı.
Amma bir məqamı da inkar etmək olmaz ki, anadan olmağımdan 40 ildən də çox vaxt keçəndən sonra, mən çantalarımı yığıb dünyəvi varlığa qədəm qoyandan sonra, NATO da yol ayrıcında idi.
NATO-nun, bu qüdrətli hərbi gücün müharibə apardığı hər şey artıq çökmüşdü. Bu müharibələr özündən sonra artıq müharibə etməyə, savaşmağa heç kəsi qalmayan əsgər üçün tənhalıqdan başqa heç nə buraxmamışdır.
Berlin divarının çöküşünü xatırlayıram, ona görə yox ki, bu olay mənə maraqlı idi, ya məni narahat edirdi, ona görə ki, mən bu xəbəri eşidəndə düşündüm:
Bu divar çökə bilər, amma mənimlə dünya arasındakı divar heç zaman çökməyəcək. Heç kəs adi gözlə onu görə bilməsə də, bu divar mətn, sarsılmaz şəkildə bizim aramızda dayanıb, oradadır.
Mənim quşlarım qanadlanır. Ey ədalətli tanrı.
Tanrının mələkləri ilə cənnətdə
yenidən görüşmək naminə…
4
Bir buna nəzər salın:
“Kommunistlər öz dəhşət və zorakılıq təhdidlərini əməldə tətbiq edirlər. Bir qrup dəli parlamentə hücum çəkir. Özlərini icma adlandırılan insanlar toplusu raketlər atır. Dələduzlar bibər qazı ilə hadisə yerindən dağıdılırlar.”
Yaxud da buna:
Dinc etirazçılara qarşı qəddar bir davranış, toplaşanları dağıtmaq adı ilə insanlığa qarşı zidd rəftar. Reykyavik əhalisi nümayiş edərək milli referendum keçirilməsini tələb edirlər. Hökümətin cavabı isə belə olur: bibər qazından istifadə, xüsusi təyinatlıların hadisə yerinə göndərilməsi, kütləvi həbslər.”
Ad günüm bir tarix yaratmışdır, bunu danmaq olmaz.
Məni rezin dəyənəklər və bibər qazı ilə qarşıladılar. Sıravi vətəndaşlar polislə savaşırdılar. Parlament binasının pəncərələri sındırılmışdı. Göydə yumurta və daş parçaları uçuşurdu.
Parlamentin bir üzvü əlini havada yelləyirdi.
Digərinin isə gözünə bir parça şüşə batmışdı.
Çağırdıqları ehtiyat qüvvəyə baxmayaraq, hadisəyə nəzarəti əldən verdiklərini görən polis qüvvələri Austurvollur meydanında bibər qazından istifadə etməyə qərar verdilər.
Göylərə bulud-bulud tüstü yüksəldi. Buranın ilk sakini, ilk dəfə bu torpaqlarda yaşamağa başlayan İnqolfur Arnarson bura ilk dəfə ayaq basanda da belə bir mənzərə ilə rastlaşmışdı. Ərazinin belə buludlu və dumanlı durumu onun bura verdiyi adı da şərtləndirmişdi.
Həmin səhər anam qəribə yuxuların təsirindən oyanmışdı, onun doğuş ağrıları başlamışdı, o qədər şiddətli idi ki, bu ağrılar, o heç öz yuxusundakı arzuların üzərində baş sındıracaq halda belə deyildi. Anamı tələsik doğuş mərkəzinə gətirdilər və bütün gün ərzində məni dünyaya gətirmək üçün mamaçalar anamın üzərində əlləşdilər.
Amma işin qəribə tərəfi odur ki, həmin gün erkəndən bu dünyaya gəlmək üçün qapını bərk-bərk çırpan mən, deyəsən birdən-birə fikrimi dəyişmişdim və hər vəchlə içəridə qalmağa cəhd edirdim. Mən bəlkə də bu dünyanın gözyaşardıcı qazlarından, havada uçuşan daş parçalarından daldalanmaq istəyirdim içəridə.
Anam bütün gün ərzində ağladı, sızladı, gücəndi, onun qışqırıqları hətta meydandakılardan belə geri qalmırdı. Baxmayaraq ki, o mənim var oluşum üçün heç də milli referendum tələb etmirdi.
5
Atam, Olaf mənim bu dünyaya gəlişimi aprel ayının ortalarından tez gözləmirdi, mən hər zaman vaxtı qabaqlamışam və aprel aylardan ən qəddarıdır.
Atam öz Plimus kraysleri ilə ətrafda dolaşırdı. O həmin tarixi səhər açılandan bunu edirdi.
Yük gəmisi günorta saat təxminən ikidə limana yan aldı, atam isə öz maşınında oturub heyətin gəmini tərk etməsinə tamaşa edirdi.
O dostu Qunnarı gözləyirdi – cavan, yaraşıqlı dəniz tacirini. Atam onun üçün sahildə bəzi işləri görərdi.
Qunnar sahildə göründü, əlində bir qutu daşıyırdı, onu müşayiət edən bir neçə gəmi heyətinin də əllərində qutular vardı. Onlar gömrük ərazisinə yan aldılar və Qunnar da başqa zabitlərlə birgə içəridə yox oldu.
Bu fakt nə atama, nə polisə, nə də otelin Qunnarın baş işarəsini gözləyən işçisinə təsir etdi.
Gömrük ərazisindən şən səslər eşidilirdi. Yəqin ki, Qunnar qutusunu açıb içərisindəkiləri zabitlərə nümayiş etdirirdi: bir neçə butulka spirt, donuz ayaqları, neylon kalqotqalar, dırnaq boyası təmizləyən, yemək qarışdıran və uşaq arabası.
Gömrük zabitləri gətirilənlərin sifarişlərlə üst-üstə düşmə-sindən əmin olduqdan sonra onlardan biri ayağa qalxıb dedi:
– Yaxşı Qunnar. İndi adamların gəmiyə minə bilərlər.
Qunnar gömrük ərazisindən çıxdı, əlini havada oynadıb bərkdən fit çaldı. Sonra o yenidən geri döndü. Bu arada isə mənim atam polis işçisi və oteldən gələn oğlanla bərabər gəmini yükləyirdilər.
Atam Qunnarın kabinasının içərisində axtardığını tapdı, içərisi