Azərbaycan yazıçılarının həyatından dəqiqələr. Kamran Məmmədov
Xətai elm, sənət adamlarını yüksək qiy-mətləndirirdi. Belə nəql edirlər ki, 1514-cü ildə
məşhur Çaldıran müharibəsində Şah İsmayıl döyüş meydanına getməmişdən əvvəl sarayın ən məşhur xəttatı Mövlanə Şah Mahmud Nişapurini və misilsiz ustad rəssam Behzadı bir mağarada gizlətmiş və demişdir:
– Kim bilir, bəlkə müharibədə öldüm və
ya məmləkətimdə qarət və qarışıqlıq baş verdi.
Onlar niyə Sultan Səlimin əlinə əsir düşsünlər?!
Şah İsmayıl müharibədə məğlub olub geri qayıdarkən, ilk əvvəl məşhur xəttatı və misilsiz 28
rəssamı gizlətdiyi yerə gedir. Onları gizli saxla-dığı yerdə taparkən sevinir və “Allaha çox şükür!” deyir.
***
Şah İsmayılın ən çox sevdiyi şairlərdən biri Nəsimi olmuşdur. O, Nəsiminin qəhrəman-lığına, məsləkcə möhkəmliyinə heyran qalmışdır.
Onun faciəli ölümünü şair dönə-dönə yad etmiş, ölümün gözləri içinə dik baxan Həllac Mənsurun və Nəsiminin tutduğu yolu təqdir və təbliğ etmişdir:
Şah Xətai, didarə bax,
Mənsur ipin boynuma tax.
Nəsimi oldu haqla haqq,
O üzülən dərisidir.
***
Şah İsmayıl Xətaini əsrlər boyu türk-qızıl-baş xalq şairləri və Anadolu el aşıqları bir mürşid, mənəvi ata kimi qəbul etmişlər. Məclislərdə Xətai təxəllüslü şeir oxunarkən ayağa qalxar və kişilər çökərlər.
Şah İsmayıl Xətai Azərbaycan xalqı içərisində şöhrətli bir dövlət xadimi, yenilməz pəh-29
ləvan, gözəl şair kimi ad qazanmışdır. Seyid Əz-im Şirvani yazır ki, şairin:
Şah Xətai seyrə çıxdı, açdı Hürrün qəbrini, Bar-ilahi, əfv qıl kim, tövbəkarəm doğrusu –
məqtəli qəzəli xanəndələr tərəfindən musiqiyə
uyğunlaşdırılıb tez-tez oxunardı. Mir Möhsün Nəvvab da “Şah Xətai” adlı musiqi havasının xalq arasında çox məşhur olduğunu göstərir.
30
MƏHƏMMƏD FÜZULİ
1494-1556
İnsan və sözün qiyməti Füzulicə belədir:
– … Aləm sədəfində insandan qiymətli bir gövhər görmədim, insan gövhərində isə sözdan bahalı cövhər tapmadım.
Sözün dərəcəsi və rütbəsi ucadır. Söz bilən ad-am hər yerdə olsa, hörmətli olar. Sözü tərif etmək mənim həddim deyil … Yaxşı söz kamalı doğru-luqdan alar. Doğruluq sözün qiymətini artırar, doğru zinət daha yaxşı görünər.
31
***
Füzuli şeirin əbədiliyi tərəfdarıdır:
– … Elə ki, şeir bağçasından doğruluq qo-xusu duydum, məsləhət gördüm ki, mən də bu bağçada bir ağac əkim ki, onun kölgəsində əbədi yaşayım… Bu qanlı bir çöl, cahilsiz bir dəryadır.
Bu sədəfdə deşilməmiş bir dürr tapmaq çətindir.
Bir söz qalmamışdır ki, deyilməmiş olsun. Döyül-müş xırmandan başaq yığmaq yaxşı deyil. Tap-danmış yoldan gedib-gəlmək faydasızdır… Məndən əvvəl gələn şairlərin hamısı yüksək istedadlı, dərin düşüncəli insanlar olmuşlar. Qəzəl üslubu-na yarayan hər gözəl ibarəni, incə məzmunu öylə
Конец ознакомительного фрагмента.
Текст предоставлен ООО «ЛитРес».
Прочитайте эту книгу целиком, купив полную легальную версию на ЛитРес.
Безопасно оплатить книгу можно банковской картой Visa, MasterCard, Maestro, со счета мобильного телефона, с платежного терминала, в салоне МТС или Связной, через PayPal, WebMoney, Яндекс.Деньги, QIWI Кошелек, бонусными картами или другим удобным Вам способом.