Türk və dünya: munis tariximiz. Мурад Аджи

      Altaydan gələnlər, nələri vardısa zəngin həyat təcrübəsini, var-dövlətini, mənəvi zənginliklərini Avropa ilə bölüşdürdü. Avropa varlı oldu, şəhərləri çoxaldı, gücləndi. Gücləndi və ona bu gücü verəni unutdu. Ona sülh, humanizm aşılayan türk tanrıçılığını kənara qoyub, qəddar, kolonial katolisizmdən yapışdı. Və göründüyü kimi, ona dost kimi baxmış tanrıçılara düşmən kəsildi. Və əslində Avropanın bu düşmənçiliyi öz keçmişinə qarşı yönəlmişdir.

      Bəli, Avropa bu gün öz tarixinə qarşı çıxır – xristianlıq bunu rəva bilir (bu, ustadına kəm baxmaqdır. Bunun öz cəzası var: barama qurdu, özünə ipəkdən ev hörür, sonra həmin yumşaq, ipək, gözəl ev onun qəbrinə çevrilir. Yəqin ki, türkün Tanrısı Altaydan Avropaya gətirilən mədəniyyətə verilən qiyməti görür. Yəqin ki, insanlığın sonuncu dini olan islam, xristianlığın yaydığı anti-Xrist hərəkətə hələ dözməlidir. Haqq-Taalanın sonda öz sözünü deməyi var. T.H).

      Yox, türklər xalqların Böyük köçünü boş əllə başlamayıblar – bunun zirvəsi Göy Allahına inam oldu. Tanrını İlahiyə qədər ucaltdılar. Altaylılar özlərinə dedilər: «Xeyir və şəri, rifah və bədbəxtliyi ancaq Tanrı verir. Həqiqətən hakim odur»…

      HİNDİSTAN YARIMADASI VƏ ONUN SAKİNLƏRİ

      İnsanlara yardım edən Qadir Tanrı haqqında xəbər quş kimi dünyanı dolaşdı.

      Bu xəbər təxminən iki min il yarım, üç min il əvvəl Hindistana çatdı.

      Türkün tarixinin Hindistan səhifələri açıldı.

      Xalqların Köç dalğası bu ekzotik ölkənin şimalını tutdu. O zamanlar unudulmayıb – naqlar haqqında o vaxtlar qoşulmuş əfsanələr indi də əvvəlki kimi yaşayır. Hindlilərin düşüncəsinə görə, naqlar şimaldan gəlmişlərdir. Ağ insanlar olublar. İnsan sifətində yarımallahlar olublar, bədənləri ilanşəkilli imiş. İstəyəndə ilana, istəyəndə adama çevrilərmişlər. Poeziyanı, musiqini sevirmişlər, onların qadınları nadir gözəllikləri ilə ad qazanıblarmış…

      Bəs niyə ilanbədənli? Çünki şərq əfsanəsinə görə insanlar ilandan törəyiblər.

      İlan və ya əjdaha yalnız türklərdə əcdad rəmzi deyil, o, ümumiyyətlə, xeyirxah ruhdur, ocağın qoruyucusudur. İlanı öldürmək günah sayılıb. İlan obraz kimi çoxdan yaradılıb və bu, çətin ki, altaylıların kəşfidir. Şərqin çox xalqlarında bu işıqlı obraz keçmişin və gələcəyin birliyinin rəmzi olub. Bu, parçalanmayan birlik olub və onun müəllifi yoxdur (məhz bu təsəvvürə görə də ilan ilahi anlayış daşıyıb ilahi varlığı heç bir qüvvə parçalaya bilməz. T.H.).

      Görünür, Hindistanda bu kult olmayıb, yoxsa ona bu qədər diqqət yetirib miflərində yaşatmazdılar. Başqa Şərq ölkələrindən fərqli olaraq, görünür, onlarda ilana sitayiş etməyiblər.

      Altay əfsanələrinə görə, ilan həm də od və su ilə bağlı olub; guya ilan göydə uçub və eyni vaxtda xəzinələrinin saxlandığı yuvalara, mağaralara, çayların dibinə toxuna bilib. Guya insanlara dəmir külçəsini, qızılı və başqa yeraltı sərvətləri o vermişdir.

      Əski Altay əfsanəsinə görə, bir dəfə ilandan «köynəkli» və ya «canavar dərisində» insan doğulub – bunu yaxşı əlamət bilirlər. Lazım gələndə canavar, pələng, ayı, yaxud istənilən heyvan surətinə girir. Və özünü yerə çırpır… Artıq burada vacib bir nəticə baş verir: həmin «köynəkli» insandan Altay qəbilələrində totem nişanəsi olaraq hami ruh törəyir. Bunlar ən çox ilan, pələng, quş və ya canavar olublar və qəbiləni qoruyublar. Beləliklə, vəhşi heyvanlar əsilzadə nəsillərin rəmzləri olublar. Onların şəkillərini bayraqlarda, gerblərdə veriblər.

      Onlara qurbanlar kəsiblər və əlbəttə, onları qəbilənin himayəçilərini heç vaxt incitməyiblər.

      Buradan başqa bir Altay ənənəsi törəyib bu, sənətdə öz əksini tapıb. Buna «heyvani üslub» (zverinıy stil) deyirlər. Türk ornamentləri, süjetləri bununla xüsusi seçilir. Qədim ustaların sümükdən hazırladıqları şəkilləri, heykəlcikləri qəbilənin yaşanışına, mübarizəsinə can verib.

      Pələng öküzü parçalayır, canavar qabanı qovur… Belə mənzərələr heyrətamiz şəkildə plastikləşdirilir.

      Canlı aləmin obrazları peyğəmbər Geserin Altaya gəlməsinə qədər, yəni altaylıların Tanrı inancını qəbul etməsinə qədər çox dəbdə olub. Lakin yeni inamın təsdiqindən sonra da totem nişanı itmədi. Əvvəllər olmuş qurbanlar isə itdi…

      Qeyd etmək lazımdır ki, həmin uzaq keçmişlər haqqında o qədər də az şeylər məlum deyil.

      Hətta çox da uzaq olmayan keçmiş haqqındakından bəlkə də daha çox şeylər bəllidir.

      Tarixin paradokslarından biri məhz budur: yaxın hadisələr senzuranın qadağası altında olur.

      Hindistanda «Mahabharata»nın və ya «Bharatanın nəsilləri» haqqında böyük dastan qorunub saxlanır. Bu, qədim Hindistanın salnaməsidir. Orada naqlar haqqında səhifələr var. Əfsanələrin verdiyi məlumata görə, onların vətəni şimaldadır – orada tükənməz xəzinə və dəmir xaç var. Ancaq daha maraqlı olan başqa şeydir: Altayda ilandan doğulmuş həmin «köynəkli» insan türklərin gəlişindən sonra Hindistanda da tanındı. Hindlilər onu Bhima adlandırdılar. «Mahabharata»da yerli gözəl «qurd qarınlı» təşbehi ilə təriflənən gəlmə qəhrəman həmin fikri təsdiq edir. Bu, Altay əfsanəsindəki qurd dərili insandır. Bu obrazın yaranmasını xatırlasaq, bu ehtimalın yəqinliyi şübhə doğurmaz. Bu mətndə Altay süjetləri fasiləsiz gəlir.

      Nəzərə