Atmacalar. Qulam Məmmədli
ondan soruşduqda kəndli şaha belə cavab vermişdi:
– Xorasan hakimi vergi yığarkən məndən on batman taxıl əvəzinə yüz batman taxıl istəyir.
Baburşah ona demişdi:
– Heç on batmanlıq saqqalından utanmırsan, şikayətə gəlib hakim haqqında yalan danışırsan?
Kəndli:
– Bir padşah ki, mənim iki misqal ağırlığında saqqalımı on batman eləyə, daha onun hakimindən nə gözləmək olar? –deyərək çıxıb getmişdi.
1812-ci il müharibəsinin qızğın saatlarında zabitlərdən biri nahar yeyən general Baqrationun (1765–1812) yanına gəlib demişdi:
– Ordu baş komandanı əmr etdi siz cənabın nəzərinə çatdıram ki, düşmən bizim burnumuzun ucundadır. Xahiş olunur təcili surətdə geri çəkiləsiniz.
Burnu çox böyük olan Baqration onun cavabında demişdi:
– Deyirsiniz ki, düşmən bizim burnumuzun ucundadır? Kimin? Əgər sənin burnunun ucundadırsa, deməli, yaxındadır. Yox, əgər mənim burnumun ucundadırsa, deməli, hələ nahar yeməyə vaxtımız çatar.
İngiltərənin məşhur şairi Bayron (1788 – 1824) yazmışdı: «Ölümdən qorxmaq əbəsdir, həyat ilə ölüm arasında heç bir fərq yoxdur». Dostlarından biri ona:
– Əgər belə isə, nə üçün ölümü arzu etmirsən? Bir qədər də ölü vəziyyətdə qalsan olmazmı? – dedikdə, Bayron cavab vermişdi:
– Mən də elə həyat ilə ölüm arasında fərq görmədiyim üçün ölümü arzu etmirəm.
Böyük fransız yazıçısı Balzakın (1799–1850) nökəri bir dəfə otağa girdikdə kresloda uzanmış ağasının öldüyünü güman edib haray salır. Qonşular toplaşdıqda Balzak özünə gəlir və bu vəziyyətə düşməsinin səbəbini izah edərək deyir:
– Qorio1 ata indicə ölmüşdü!
Balzak xəttə baxıb, adamın xarakterini müəyyən etməkdə usta olduğunu iddia edirdi. Bir gün bir qadın onun yanına gəlmiş və bir uşağın yazısını göstərərək, yazıçıdan xahiş etmişdi ki, onun xarakterini müəyyən etsin. Balzak yazıya diqqətlə baxıb həyəcanlanmışdı. Qadın onu başa salıb demişdi:
– Uşaq mənim qohumum deyil, yaddır, ona görə xahiş edirəm onun barəsində nə bilirsinizsə, hamısını açıq deyəsiniz!
– Elə isə qulaq asın. Mənim fikrimcə, bu uşaq pintidir, tənbəldir, ona inanmaq olmaz, onunla hər addımda ehtiyatlı olmaq lazımdır, yoxsa adamı rüsvay edə bilər.
Yazıçını diqqətlə dinləyən qadın eşitdiklərinin cavabında demişdi:
– Çox qəribədir. Bu sizin özünüz şagird olarkən yazdığınız dəftərdən bir vərəqdir!
Balzak demək olar ki, həmişə ehtiyac içində yaşarmış, pulsuzluqdan korluq çəkərmiş. Bir gecə evində yatdığı zaman səs-küy eşidib yuxudan ayılmış və görmüşdü ki, oğru açar salıb yazı mizinin gözünü açmaq istəyir. Yazıçı oğrunun hərəkətini bir qədər seyr etdikdən sonra, qəh-qəhə çəkib gülmüşdü. Oğru əvvəlcə qaçmaq istəmiş, lakin ev yiyəsinin onu tutmaq fikrində olmadığını görüb soruşmuşdu:
– Siz niyə gülürsünüz?
– Mən sənin xamlığına gülürəm. Mənim əsil açar ilə açıb tapa bilmədiyim şeyi sən qayırma açar ilə açıb tapmaq istəyirsən.
Mən kitab üzərində işlərkən öləcəyəm və tapşıracağam ki, tabutumun üstünə «Отечественные записки» jurnalını qoysunlar… bu sözləri kədərlə və eyni zamanda sevinc və iftixarla deyirəm. Rus ədəbiyyatı mənim həyatım və qanımdır.
1940-cı ildə qabaqcıl dünyanın başında duran, elmin və sənətin qanunlarını yaradan və bütün qabaqcıl bəşəriyyətin ölməz ehtiramını qazanan Rusiyanı görəcək nəvə və nəticələrimizə qibtə edirik.
Fransada çıxan «Fiqaro» qəzetinin müxbirlərindən biri məşhur aktrisa Sara Bernarın (1844 – 1923) yanına gəlib ondan soruşur:
– Siz hansı xəstəlikdən və necə ölməyi üstün tutursunuz?
– Sevgidən! – deyə Sara Bernar cavab verir.
Şotlandiyanın məşhur şairi Robert Berns (1759 – 1796) bir gün çay kənarında gəzərkən bir tacirin suya düşdüyünü görmüşdü. Yoldan ötən bir matros özünü suya atıb taciri xilas etməsəydi o, mütləq boğulacaqdı. Tacir özünə gəldikdən sonra çıxarıb matrosa bircə şillinq verdikdə hamı hiddətlənmişdi. Berns adamları sakit edərək demişdi:
– Əsəbiləşməyin, vətəndaşlar, ölümdən xilas edilmiş adam öz həyatının qiymətini hamıdan yaxşı bilir.
Amerika yazıçısı Bret Qart (1839 – 1902) öz hekayələrini oxumaq üçün Riçmond şəhərinə gəlmişdi. Yazıçı xəstələnmiş və özünü pis hiss etməyə başlamışdı. Yerlilərdən biri onu sakit etmək üçün demişdi:
Bizim şəhərin abi-havası çox yaxşıdır. Burada gündə ancaq bircə nəfər ölür!
Yazıçı dərhal ondan soruşmuşdu:
– Deyin görüm: bu gün ölməyə namizəd olan adam ölmüşdür ya yox?
Məşhur Fransa kimyagəri və siyasi xadim Bertelo (1827 – 1907) özünü öyən və lovğa bir adam idi. O, çox yerə seçilməyi istər və buna müvəffəq olardı. Bəzən kimya elmi ilə heç bir əlaqəsi olmayan vəzifəyə də təyin olunardı. 1895-ci ildə Fransa qəzetləri xəbər verdilər ki, yeni nazirlər kabineti təyin olunub, nazirlər arasında Bertelo da vardır. Fransa yazıçılarından Renan adlı birisi «Fiqaro» qəzetində «Burası yeganə yerdir ki, Bertelo onu ələ gətirməyə çalışmamışdır!» yazmışdı. Yazıçı təklif etmişdi ki, Bertelo ölərkən bu sözləri onun qəbir daşına yazsınlar.
Məşhur İsveç kimyagəri Bertselius (1779 – 1848) kiçik bir şəhərdə yaşayır və işləyirdi. Həmyerliləri onun qulluqçusu olan qızı gördükdə soruşdular:
– Alim nə ilə məşğuldur?
– Dürüst deyə bilmərəm; orasını bilirəm ki, o, böyük şüşədəki mayeni çalxalayıb kiçik şüşəyə tökür, sonra çalxalayıb ondan kiçik şüşəyə tökür, sonra lap kiçik şüşəyə tökür…
– Bəs sonra?
– Sonra da atır bayıra! – deyə qız cavab verir.
Şərqin böyük alimi İbni Sina bir gün dəmirçixanada oturduğu zaman bir uşaq gəlib dəmirçidən od istəmişdi. Dəmirçi ona:
– Qab gətir, od apar! – demişdi.
Uşaq bir qədər fikirləşib ovuclarını torpaq ilə doldurmuş və demişdi:
– Odu