Bir tərəddüdün romanı. Пеями Сафа
iç. Çay, çay, rahatlayarsan, çay iç.”
Boynu uzandı və baxışları fincanı ağzına qədər dolduran soyumuş çayın dərinliklərinə dalıb çıxdı. Amma bu məqamda gözlərini yumdu. Birdən-birə bütün vücudunu alt-üst edən şiddətli bir sarsıntı, bir titrəmə, göz qaralması, ürəkbulanma… Alt çənəsi daha çox titrəyirdi. Qorxu ilə gözlərini açdı və yenə o soyuq çayı gördü. Üstündə siqaret külləri üzürdü. Qara-qırmızı su. Dibində qətl edilmiş kərtənkələ və ilan parçaları varmış kimi, ürəyini bulandırdı. Gecənin pis havasını – əsnəmələri, nəfəsləri, gəyirtiləri və bütün bunların zəhərini içinə çəkərək ağır-ağır soyuyan bu çaydan o qədər iyrəndi ki, sürətlə yatağın içində dikəlmək istədi. Amma birdən-birə ağzından…”
Mualla kitabı örtdü. Yox! Oxumayacaq. Bir roman qəhrəmanı hər şeydən əvvəl onunla birgə qocalacaq dost olmalıdır. Muallanın nə qədər bu cür dostları var! Ona görə də, əksərən romandan daha çox məşhur adamların bioqrafiyalarını oxumuşdu. Bu kitabın da adı elə bir şey vəd edirdi: “Bir adamın həyatı.” Nə həyat! Müəllif kimdir? Bu adam kimdi? Müəllif olar. Türk. Niyə bir hotel otağında eləcə qıvranıb durur? Eh, o çay.
Mualla bundan əvvəl Vaqnerin həyatına dair bir kitab oxumuşdu. İndi içində ondan qalan dadı axtarırdı. Bu kitabı əlindən qoydu və yanından ayırmadığı digər əsəri götürdü, sevdiyi və ətrafını yazdığı səhifələri açdı:
“Boğucu yuxular arasında xariqüladə gözəl donquldanma və alnında isti dodaqların toxunuşunu hiss edərək oyanan Vaqnerin həyat yoldaşından ayrılması… Gündüzlər susan, gecələr qondolların1 uzaqdan gələn mahnılarıyla ahəngləşən boğuq səsli köhnə Venesiyanın ruhu. Ora-bura səpilmiş, sonsuz bir cızıq üstünə düzülən yastı adalar.”
Tristanın ikinci pərdəsini yazanda Vaqnerin keçirdiyi anlar hardadır?
Göydə parıldayan ulduzlar və ətrafımda dəniz – keçmiş harda, gələcək hardadı? Həmişə çəhrayı və saf aydınlıq içində ulduzlar görürəm, qayığımın avarları şirin su səsləri arasında itib gedir.
Fəqət, bu iki əsərin oyatdığı xəyallar bir-birinə qarışmağa başlamışdı. Venesiya gecələrinin uğultuları arasında bir hotel qapısı. Uzanıb-qısalan kölgələr. Qondollardan gələn mahnıların içində kəskin bir səs “Çay iç, çay, çay iç!” deyir və üstündə siqaret külləri üzən qara-qırmızı su… Çəhrayı və təmiz bir aydınlıq içində ulduzlar görünür. Bəli, hotel yatağında niyə belə qıvranır? O kölgələr kimindir?
Mualla təzədən türkçə olan həmin kitab əlinə aldı, dayandığı yeri tapdı və oxumağa davam etdi:
“Yatağın kənarına oturub bir əlinin dırnaqlarını digər əlinin biləyinə keçirərək şiddətli əsməcəylə mübarizə aparırdı. Vücudu ikiqat olmuşdu. Uzanmaqdan qorxurdu. Elə bilirdi ki, başını yastığa qoysa, yenə uçurumda itəcək. Ayağa qalxaraq üç addım irəlidəki əlüzyuyana qədər getməyə başladı. İkinci addımda yerə yıxılmamaq üçün qollarını uzatdı və əlüzyuyanın çöl tərəfindən tutdu. Başı qabağa doğru sallanmışdı və birdən-birə şiddətlənən titrəmə içində gözləri qaraldı, özünü yatağa atdı. Yaxşılaşmalı olduğu halda daha da pisləşirdi. Ovuclarıyla yorğanı didikləməyə başladı. “Kaş, gələn olaydı” – deyə düşündü, amma səsinin çöldən eşidilməyəcəyini və nə qədər özünü məcbur etsə də, daha çox qışqıra bilməyəcəyini başa düşürdü.
Ağlına xidmətçini çağırmaq üçün nəzərdə tutulmuş elektrik zəngi gəldi. Yatağa üzüqoylu qapandı. Bu zəng düyməsinin harda olduğunu xatırlamağa çalışdı və başını azca qaldırdı. Çarpayının başında bir telefon sallanırdı. Bu? Gözlərini bu telefon naqilinin sonuna qədər yavaş-yavaş endirərək bir düymə gördü. Qolunu o tərəfə doğru uzatdı. Amma gözləri qaraldı və barmaqları düyməni tuta bilmədi. Böyük güc sərf etdi və nəhayət, düyməni basdı. Amma zəng çalmaq əvəzinə, dolabın üstündəki gecə işığının lampası yandı. Zəng düyməsi deyilmiş. Başı yenə yastığın üstünə düşdü. Zəng düyməsi. İndi bütün ümidlərini ona bağlamışdı. Sümük düymənin kiçik, ağ yuvarlaq şəkli təxəyyülündə bütün başqa xəyalları söndürən hakim və parlaq bir nöqtə formasında sərtləşirdi. Hardadı bu düymə? Ora qədər gedə bilərmi? Yerini xatırlayaraq tapa bilməyəcəyini başa düşəndə, düyməni gözlərilə axtarmağa qərar verdi. Bir tərəfdən xəyalən düyməni tapır və ona var gücüylə basırdı. Gözləriylə otağın içini yaxşıca qavraya bilmək üçün arxası üstə uzanmalıydı. Vücudunu böyük sarsıntılara dözmədiyini anlayanda yavaş-yavaş çevrildi. Amma gözlərini otağın divarlarında gəzdirmək çətin idi. Göz bəbəklərinin kiçik bir qövs cızması belə, başını hərləndirirdi. Bir neçə dəfə gözlərini yummağa məcbur oldu. Təxəyyülündə o düymənin kiçik, parlaq və ağ yuvarlaq forması təkrarlanırdı.
Nəhayət, gözlərini açıb otaq qapısının sağ üstünə tuşladı. Bir az da sağa doğru meylləndi və orda sümük düymənin xırda, ağ yuvarlağını gördü. Həqiqət olub-olmadığını başa düşmək üçün gözlərini ağ nöqtənin üstünə diqqətindən bir damla köçürmək istəyirdi. Sonra əmin oldu: düymə ordadır. Bədəni o nöqtənin üstünə atılmaq üçün gərilib süstləşdi. Yataqla qapı arasındakı məsafə qorxusunun artdığı qədər uzanır və ağ, xırda nöqtə uzaqlaşır, duman və zülmət içində itirdi. Ora qədər gedə bilmək üçün bir təcrübəyə əl atmağa qərar verdi. Özünü heç incitmədən bir qıçını çarpayının yanından salladı, arxasınca digərini aşağı atdı və bir ayağını lazımı qədər uzatdı, yerə basmağa çalışdı. Hərçənd, barmaqları yerə toxunan kimi şiddətli bir reflekslə qıçı sıxıldı, dizləri bükülərək bədəni qıc oldu. Titrəmə artdı və vücudu iradəsinin əmrlərindən tamamilə çıxdı. O məqama qədər gizli və mübhəm bir formada içində gəzən ölüm qorxusu bu səfər soyuq parıltı kimi şüurunu ələ aldı. “Ölürəm!” – deyə düşündü. Əlləri və ayaqlarının soyuduğunu duydu. Fəqət, bu “ölürəm” fikri ilə birdən-birə yerindən atıldı. Heç düşünmədən yataqdan hoppandı. Qapıya doğru iki addım atanda gedə bilməyəcəyini anlayıb təkrar əlüzyuyanın kənarından tutdu. Əlüzyuyanın kənarında qırmızı rəng gördü: qan. Mədəsindən qan gəlirdi.”
Mualla sanki uzaqdan bir səs eşitmişdi. Yaxşı eşitməmişdi. Gözlərinin içində əsən şiddətli küləklə birgə qaranlıq hotel otağında səslər, qaraltılar və kölgələr sovrulurdu.
Çöldən gələn səs içindəki səs və kölgəyə qarışır, bəzən hamısını dağıdaraq bir alov kimi yayılır, daralır, xatırlanmasıyla unudulması bir olan qısa bir anlayış formasında qalırdı. Bu səs yavaş-yavaş güclənməyə və əvvəlcə qulaq sinirləriylə idrakı arasında gəzən buxar halında, xəfif bir duyğuykən şişməyə və sərtləşməyə başladı. Yaxınlaşır və böyüyürdü.
Nəhayət, Muallanı kitaba bağlayan bütün xəyallar kəsildi:
– Mualla xanım, Mualla xanım!
Qız birdən-birə silkəndi və başını kitabın səhifələrindən qaldırdı. Xidmətçi yanında dayanıb təkrar edirdi:
– Mualla