Çuğullar. Azər Qismət
televizoru söndürüb yenidən yanımıza keçdi.
– Hər şey yaxşıdır?
– Yaxşı olmayıb, necə olasıdır ki? – Senyora lovğalanıb ərinin saçını tumarlaya-tumarlaya qullab aldığı siqaret tüstüsünü nazla üfürdü.
– Bir məsələni də unutma. O turşumuş qıza üz vermə. Gözünü zilləmə, söhbət Adilədən gedir. Səni caynağına keçirmək istəyir. Bizimlə otur-dur, onun səviyyəsi nədir ki, axşamlar evə ötürüb gətirdiyi qutablardan yeyirsən… Fuuuu… Ağlını başına yığ. Əgər nəsə duysan, bunu müdirə xəbər verməyə çəkinsən, taktikanı müəyyənləşdirə bilməsən, mənə yaxınlaş. Özüm çatdıraram ona. Təbii ki, müəlliflik hüququnu pozmayacam, xəbərin mənbəyini söyləməklə onu sevindirəcəm. Belə etsən, laboratoriyada işləyib saç-saqqalını ağardarsan. Bizim ailəyə xoş gəldin, gənc həmkar.
* * *
… İş yerindən yenə kif iyi gəlirdi, “pəncərəni açmaq olar” sualını verməyib özüm açdım. Nəzərlər Adiləyə dikilsə də, bunu etdim, sanki o qızdan icazəni əbədilik almışdım.
Pıçıltılar artdı. Gözümü mikroskopun obyektivinə dikməklə demək istədim ki, pıçıltıları yığışdırın, mən işləyirəm, faydalı əməklə məşğul olun, bura qeybət yeri deyil, sizə təmiz hava bəxş edirəm.
Müdirin içəri girməsi ilə bu mənzərəni sakitcə sezməsi – süni kübarların müştüklə siqaret çəkməsi, Adilənin qulaqlıqla musiqi dinləməsi, qaşqabaqlı müavinin arvadına telefonla hədə-qorxu gəlməsi bir anda yığışdırıldı, hamı səpələnib iş başına keçdi. Mənim müdirim, mənim ağam gülərüz olmaqla yanaşı, həm də qoca vaxtında bir gənclik obrazı yaradırdı.
– Sabahınız xeyir, – deməsi ilə xor kapellası dilə gəldi.
– Sabahınız xeyir.
– Balaca yığıncaq keçirək.
Əməkdaşlar onun kabinetinə keçdi. Laklanmış masanın arxasında əyləşdik.
– Yay mövsümü ilə bağlı nə düşünürsüz?
Əsəbi müavin dedi ki, “yay mövsümü ilə bağlı ciddi işlər görməli, fermer və sahibkarları bu barədə maarifləndirməliyik”. Senyora bəyan etdi ki, “gücləndirilmiş iş rejiminə keçməliyik”. Adilə qayıtdı ki, “daha da məhsuldar işləməliyik”. Beləliklə, on beş işçinin dilindən çıxan kəlmələrdən belə məlum oldu ki, bu barədə ciddi şəkildə düşünürlər.
– Bəs, yeni əməkdaş bu barədə nə fikirləşir?
Düşündüyümü təklif kimi kabinetində səsləndirəcəkdim, əgər burada demək lazımdırsa, deyərəm.
– Biz mövsümlə bağlı meyvə-tərəvəz topdansatış bazalarında yoxlamaya başlamalıyıq. Nəzarət tədbirləri paytaxtın bütün bazarlarında aparılmalıdır.
İlahi, görəsən, bu təklifi verəndə beynimlə ürəyim razılığa gəlmişdimi? Görəsən, bu təklifi verəndə taxta, yoxsa aliminium medala ümid etmişdim? Altımış beş yaşlı müdirin köpü artanda da, belə pörtməmişdi. Adilənin baxışlarında matəm musiqisi səsləndi, Senyora nırçıldadı, qaşqabaqlı müavinin qaşları alnına qədər gərildi, bu ona necə də yaraşırmış. Onların gözlərində – az qala elə indicə ömürlük qapanacaq gözlərində, təklifimlə həmrəylik ifadə edən məqamlar görmək istədim, görə bilmədim. Sanki Venera Marsla toqquşmuşdu, Çaves xəstə Fidelin çarpayısının başında imperialistləri söymüşdü. Qaranlıqda böyüyüb bəslənən və gün işığına çıxanda matadorların qarınlarını cırmağa hazır öküz iş yoldaşlarımda Taleyranın Napoleonun atmacalarına inciyən gözlərini gördüm. Məni çayın mənbəyində dayanıb mənsəbindəki quzuya “sən suyumu bulandırdın” deyən canavara oxşatdılar. Əslində, bu mehriban düşmənlər ocağına bir caxnaşma salmaqla, özümü qınamaq istədim, bacarmadım. Daş bostana atılmışdı, özü də məlum istiqamətdən.
– Yeni əməkdaşın təklifinə münasibətiniz necədir?
Kübar qadın Senyora dedi ki, bazara çıxmağa ehtiyac yoxdur. Çünki kəndli belə zəmanədə keyfiyyətli məhsul becərməyə çalışır ki, alıcısı olsun. Məhsullar yoxlanılsa, heç nə aşkar edilməyəcək.
– Buna əminsiz? – Tibet kahini gülümsədi. Sanki, məzələnirdi.
– Ötən ilin nəticələrinə əsasən, – Senyora faktı səsləndirəndə məğrur görkəm alıb bir gözü məndə, digəri müdirdə qaldı. – Ümumiyyətlə, ölkədə kənd təsərrüfatı məhsulu yetişdirərkən azot, fosfor və kaliumdan beş-altı dəfə istifadə olunsa belə, məhsullarda nitrat az müşahidə edilir və bu amil xarici ölkələrdən idxal edilənlərin yanında toya getməlidir. Apardığımız araşdırmalara əsasən xaricdən gələn məhsullarda nitratın səviyyəsi yerli məhsullardan çoxdur. Bu da yerli məhsulun daha ekoloji olması faktını təsdiqləyir.
Müdir fısıldayıb üzünü mənə tutdu:
– Yeni əməkdaş nə deyir?
– Üzr istəyirəm, Senyora elə indicə özündən asılı olmadan təsdiqlədi ki, əməkdaşların bazarlara reydə çıxması mütləqdir. Çünki onun söylədikləri ötənilki analizlərin nəticələridir və üstündən bir il keçib. Deməli, bir il ərzində bizim kəndli nitratın miqdarını kəlləçarxa qaldırıb.
Senyora çölpişiyinə çevrildi, müavinin qaşları dartıldı, geniş alnı göründü, təkrar edirəm, bu ona necə də yaraşırmış. Və Senyoranı sakitləşdirdi:
– Senyora, səbirli ol. Yeni əməkdaş adından da göründüyü kimi, hələ yenidir. Cənab müdir (müavin “cənab müdir” deyəndə ətim tökülürdü), məsələ burasındadır ki, zəhərlənmə faktları qeydə alınmayıbsa, reydə çıxmaq əlavə məsrəfə gətirib çıxaracaq.
Müdir yenə üzünü tutaraq:
– Yeni əməkdaş bu barədə nə deyir?
– Bir ay əvvəl qonşum zəhərlənmişdi.
Yerdən “nə olsun ki”, “nə demək istəyirsən”, “bəlkə, sənin qonşun anadangəlmə xəstədir” atmacaları eşidildi.
– Onu xəstəxanaya yerləşdirəndə Toksikologiya şöbəsinin baş həkiminin telefon nömrəsini götürdüm. İcazə versəniz indi ona zəng vuraram.
– İcazə verirəm, vur. Yoldaşlar, maraqlı oldu, hə? – deyə müdir şaqqanaq çəkdi.
Toksikologiya şöbəsinin müdirinə zəng edib danışığı səsgücləndiriciyə keçirdim. Qısaca deyim ki, o, aşağıda söylədiklərini hamı eşitdi:
– Təkcə bostan-tərəvəz məhsulları yetişəndən bu günə qədər ölkədə yetmiş beş zəhərlənmə faktı qeydə alınıb ki, bu da ötən illə müqayisədə iki dəfə çoxdur.
Daş. Üzüaşağı gələn daş. Həyatımı cəhənnəmə çevirəcək daşı görə bilmədim. Çünki çox sürətlə başıma düşdü. Heç nə xatırlamıram. Onlar – nifrətli baxışların sahib və sahibələri nifrinlərini üstümə saldılar, qarğışlarını qabırğama döşədilər. Bütün bunları eşidən müdir isə “yoldaşlar,