PEDAGOGIKA. J. Hasanboyev
va ularga mos qonu- niyatlar tadqiq etiladi.
Mazkur soha bo‘yicha ilmiy-tadqiqot ishlari olib borishda, albat- ta, ta’lim oluvchilar va tarbiyalanuvchilarning yosh xususiyatlari e’tiborga olinadi. Bu, shuningdek, muammo yechimidagi natijalarning hayotiyligini ta’minlashda muhim ahamiyat kasb etadi. Bunga sabab muayyan yoshdagi ma’lum hayotiy va aqliy tajribaga ega bo‘lgan kis- hilarning hayotiy faoliyati (turmush tarzi) turlichaligidir.
5. Defektologiya – bu jismoniy yoki ruhiy rivojlanishda nuqsoni bo‘lgan bolalar rivojlanishining ruhiy-jismoniy xususiyatlarini, ularni tarbiyalash, o‘qitish va shakllantirishdagi o‘ziga xosliklarni hisobga olib ish ko‘radigan pedagogika fani tarmog‘i.
Defektologiya bolaning qanday jismoniy nuqsonga egaligiga va ularga beriladigan ta’lim-tarbiya mazmuniga qarab quyidagi yo‘nalishlarga bo‘linadi:
– tiflopedagogika;
– surdopedagogika;
– oligofrenopedagogika.
Shu sababli ham pedagogika quyidagicha turlardan iborat:
– oila pedagogikasi;
– maktab ta’limi pedagogikasi;
– umumiy pedagogika;
– pedagogika tarixi;
– maxsus (surdo, tiflo. oligrofreno) pedagogikalar;
– oliy ta’lim pedagogikasi;
– xususiy metodika;
– qiyosiy pedagogika.
Fan-texnikaning jadal rivojlanishi natijasida soha pedagogikalari rivojlanib. bir qator pedagogika sohalari vujudga kelmoqda. Masalan, ishlab chiqarish pedagogikasi, sport pedagogikasi, harbiy pedagogika, ijtimoiy pedagogika va hokazo.
Ta’limning sinf-dars tizimi ham pedagogikaning maktabshunoslik sohasiga tegishli bo‘lib, maktabda ta’lim jarayonini tashkil etish tizi- midan iborat. Ushbu tizimda o‘quvchilarni yoshlariga va o‘qish muddatlariga qarab muayyan sinflarga ajratiladi. Bunda ham DTS talablari asosda ta’lim o‘quv rejasi va dasturiga muvofiq sinf-dars tizimida mashg‘ulotlar olib boriladi.
Mamlakatimizda olib borilayotgan pedagogik ta’limning asosiy maqsadlaridan biri tarbiyaga barkamol shaxs ma’naviyatini shakllantirishning asosiy vositasi sifatida qarashidir.
Yosh avlodni kelgusi hayotga barkamol qilib shakllantirish ruhiy va ma’naviy jarayonlarga bog‘liq. Pedagogika fanining asosiy maqsadi bo‘lajak tarbiyachi-o‘qituvchilarning ongli faoliyatida maqsadli tarzda o‘z ustida ishlash, intilish. Muntazam ravishdagi izlanish, tanlangan vosita va metodlardan foydalangan holdagi tarbiyachilik san’atini o‘rgatishdir.
Bu mazmun quyidagilarda o‘z ifodasini topadi:
• kadrlar tayyorlash milliy modelini hayotga joriy qilishdagi bosh muddao barkamol shaxsni shakllantirishning bir butun holatidagi muammolarni hal etish;
• ta’lim-tarbiya samaradorligini muntazam ravishda oshirib borish hisobiga uni jahon talablari darajasiga olib chiqish masalalarini hal qilishga ijodiy yondashuvni amalga oshirish;
• umuminsoniy qadriyatlar va milliy madaniyatning asoslarini e’tiborga olib, ta’lim-tarbiya mazmunini, milliy mafkurani shakllantirib borishga imkoniyat yaratish;
pedagogik tadqiqotlarni kompyuterlashtirishga erishish, shuningdek, zamonaviy ta’lim texnologiyasining ilmiy-nazariy asoslarini yaratish.
7. Uzluksiz ta’lim tizimida bola tarbiyasi rivojining uzviyligi va uzluksizligini ta’minlash konsepsiyasini ishlab chiqish hamda barkamol avlodni shakllantirishga zamonaviy ta’lim texnologiyalaridan samarali foydalanishga erishish. Bunda mustaqillik mafkurasini insonlar ongiga singdirish usullari, shakllari, yo‘llari, vositalari va ularning axborotli ta’minotlarini ishlab chiqib, hayotga joriy etish orqali yoshlarda o‘zligini bilishi, o‘z-o‘zini boshqara bilishi, o‘z- o‘zini tarbiyalay olishi kabi xislatlarni takomillashtirish.
8. Pedagogik diagnostika va prognoztika yo‘nalishida ilmiy- tadqiqot ishlarini davr talabiga mos rivojlantirish. Bunda ilm-fan va texnika-texnologiyalarning eng so‘nggi yutuqlaridan samarali foydalanishga erishish.
9. Ta’lim-tarbiya tizimida modelli, modulli ta’lim texnologiyalariga keng o‘rin ajratish va ular asosida kompyuter uchun muloqotli ishchi dasturlar tayyorlab, kompyuterli tizimlar yaratishga erishish va ulardan ta’lim-tarbiyaning innovatsion xususiyatlarini vujudga keltirishda keng foydalanish.
10. Ta’lim-tarbiya jarayonida reyting-nazorat tizimiga katta e’tibor berish va bu jarayonlarni boshqarishni zamonaviy kompyuterlar zimmasiga yuklashga harakat qilish.
11. Uzluksiz ta’lim tizimidagi ta’lim-tarbiya tizimining maqsadi, vazifasi va mazmunini zamonaviy davr talablari asosida tubdan isloh qilishga erishish.
12. Ta’lim-tarbiya tizimi metodologiyasini tubdan isloh qilish konsepsiyasini, komil inson modelini ishlab chiqish texnologiyasini yaratish.
13. Ta’lim-tarbiya jarayoniga bir butunlikda qarab, unga «tizimiy yondashuv» tadqiqot usulini qo‘llashga erishish.
14. Tarbiyaning umumiy metodlarini takomillashtirish, sharq xalq- larining tarbiya borasidagi tajribalarini qo‘llash metodikasini yaratish, tarbiya mazmuni va metodini insoniylashtirish;
• pedagogika-tarbiyashunoslik qoidalarini. qonunlarini ilg‘or pedagogik tajribalar asosida boyitib borish, yangi metodlarni izlab topish va qo‘llashga doir tadbirlar ishlab chiqish;
• bo‘lajak o‘qituvchi va tarbiyachilarni kasbiy va ixtisoslik tayyorgarliklarini talab darajasiga yetkazish masalalariga e’tibor qaratish;
• uzluksiz ta’lim tizimini yanada rivojlantirish muammolarini hal etish.
PEDAGOGIKA fanining dolzarb muammolari:
1. Pedagogika fanini milliy pedagogika sifatida tarkib toptirish va uni jahon fanlari tizimida yuqori darajaga ko‘tarish.
2. Pedagogika fani milliy mafkura. kadrlar tayyorlash milliy modeli, taraqqiyotning «o‘zbek modeli» talablari va ilg‘or rivojlangan davlatlar ta’lim standartlari asosida innovatsion yondashuvlar bilan o‘z metodologiyasi va yo‘nalishlarini tubdan isloh qilish.
3. Pedagogika fanidagi tadqiqot saviyasi va uning metodologiyasiga innovatsion tus berish. ulardagi sifat o‘zgarishlari va samaradorlikni muntazam ravishda baholab borishga erishish.
4. Pedagogik tadqiqotlarni olib borishda boshqa fanlarning ilg‘or yutuqlaridan foydalanishga erishish. shaxsni bir butunlikda o‘rganish va uni shakllantirish metodologiyasini yaratish.
5. «Pedagogika fanlari tizim va tarkibini takomillashtirish, ijtimoiy pedagogika sohasida oila pedagogikasi. ma’naviyat-ma’rifat pedagogikasi alohida fan sifatida tarkib topishi. Professional pedagogikada iqtidorli bolalarni tanlash va ularni o‘qitish, maktab, litsey, kollej, malaka oshirish, oliy va xususiy o‘quv yurtlari ta’lim-tarbiya ishlarini tashkil etish nazariyasi va amaliyotini takomillashtirish.
Pedagogika nazariyasi va amaliyotining o‘zaro bog‘liqligi, pedagoglar ommasining erkin ijodkorligiga sharoit yaratish tajribalarini o‘rganish va ommalashtirish tizimini tarkib toptirish».
6. «Kadrlar tayyorlash milliy dasturi» talablari asosida ta’limni texnologiyalashtirish: pedagogik texnologiya. ta’lim texnologiyasi, tarbiya texnologivasi, innovatsion ta’lim texnologivasi va shu kabilarni alohida o‘rganish, ular asosida innovatsion pedagogik texnologiya. zamonaviy pedagogik texnologiya va zamonaviy axborot texnologiyalarni ishlab chiqish orqali ta’limni hamda:
– istiqlol mafkurasi asosida yoshlarning milliy dunyoqarashini shakllantirish, o‘quv fanlarining aqliy kamolot imkoniyatini oshirish, sinfdan va maktabdan tashqari ta’lim-tarbiya ishlarining o‘quvchilar dunyoqarashini tarkib toptirish darajasini oshirish;
– ma’naviy-axloqiy tarbiya mazmunini takomillashtirish, milliy va umuminsoniy qadriyatlar bilan boyitish. Axloqiy tarbiyada sharq- ona namuna metodini qo‘llash texnologiyasini yaratish».
7. Kasbiy