Nauka potwierdza – 5. Zbiór artykułów naukowych. Андрей Тихомиров

      Na terytorium starożytnego państwa rosyjskiego krążyły sztabki o różnej wadze i typie, ale dominujące znaczenie miały tak zwane hrywny Kijowskie i nowogrodzkie. Hrywny Kijowskie XI—XIII wieku. są odlewanymi wlewkami o sześciokątnym kształcie. Przez cały okres swojego istnienia utrzymywali stałą wagę około 160 g. pozwala to powiązać ich normę wagową z wagą Bizantyjskiego litra -327,456 G i uznać ją za równą 1/2 litra 163,728 g.

      Ogólne datowanie hrywn kijowskich potwierdzających wspólne znaleziska z monetami bizantyjskimi z XI—XII w. pojawiły się one najprawdopodobniej w połowie XI W.i istniały aż do najazdu mongolsko-tatarskiego. Ich zasięg obejmuje prawie całe terytorium Rusi Kijowskiej, ale większość znalezisk koncentruje się w jej południowych rejonach.

      Hrywny nowogrodzkie-sztabki miały zupełnie inny wygląd i wagę. Są to długie pręty o wadze około 200 g.istnieją dwa rodzaje kruszców nowogrodzkich: dłuższe (14—20 cm) oraz proste i krótkie (10—14 cm) z lekko wygiętym grzbietem. Pierwsze pochodzą z XI—XIII wieku, drugie z XIV—XV wieku.

      W przeciwieństwie do kruszców kijowskich, hrywny nowogrodzkie dają stosunkowo duży materiał epigraficzny – często są na nich porysowane nazwiska osób, dla których zostały odlane. Z jednego z takich napisów znana stała się jedna z rosyjskich nazw samego kruszcu – «izroy» (od słowa «wykopać»). Czasami na wlewkach nowogrodzkich występują zarysowane poprzeczne kreski, z których ostatnia z reguły jest nachylona.

      Oprócz tych dwóch głównych rodzajów sztabek srebra-Kijowskiego i nowogrodzkiego, w obiegu monetarnym starożytnej Rosji brały udział inne, na przykład tak zwane czernihowskie, zbliżone wagowo do Nowogrodu, a kształtem przedstawiające się jako z grubsza spłaszczone Kijowskie lub Litewskie – w postaci małych patyków o miękkich konturach, często z kilkoma charakterystycznymi wgnieceniami z tyłu. Metrologicznie sztabki Litewskie nie są związane z rosyjskimi systemami wagowymi i przybyły do Rosji z Krajów Bałtyckich jako surowiec srebrny.

      Ponieważ w Rosji główną pierwotną formą surowca srebrnego były monety, pewna liczba monet o tej samej wadze mogła równie dobrze służyć jako miara wagi kruszcu-hrywny. Potem najwyraźniej ustalono informację zwrotną – sztabka srebra zaczęła służyć jako miara liczby monet. Najprawdopodobniej w wyniku tego połączenia monet i sztabek rozwinęły się takie pojęcia monetarne, jak «hrywna» (jednostka wagowa), «hrywna srebra» (sztabka) i «hrywna kun» (Jednostka licząca). Źródła pisane pozwalają ustalić równość wagową hrywny srebra 4 Hrywien kun i obliczyć wartości wagowe frakcji tej ostatniej.

      Staroruska terminologia pieniężna i rachunek pieniężny. Rosyjskie źródła pisane, przede wszystkim w Rosyjskiej prawdzie i opowieści o minionych latach, zawierają następujące nazwy jednostek monetarnych: bydło, Kuna (od «kuny»), rezana (od «cięcia»), Nogat (od Arab. nakd-pełnoprawna, wybrana moneta), Veverica (od starorusk. «Wiewiórka», pol. wiewiorka, najmniejsza jednostka monetarna), veksha (cenne futro dobrej jakości), Bela (najwyraźniej białe futro) i hrywna.

      Najstarszą jednostką wagową jest hrywna. Nazwa ta jest związana z ozdobą szyi w postaci obręczy, szeroko rozpowszechnioną wśród Słowian, ugrofińskich i innych ludów. Pochodzenie wagi hrywny nie zostało jeszcze ostatecznie ustalone. Podejmowano próby wyprowadzenia jej wagi z litry bizantyjskiej (Libra rzymska – 327,456 g) na podstawie równoległej analizy traktatu z 911 R.Rosji z Bizancjum i prawdy Rosyjskiej. Umowa określa stawkę grzywny w wysokości 5 litrów za celowe uderzenie «zgodnie z prawem rosyjskim», a Rosyjska prawda nakłada grzywnę w wysokości 12 hrywien za podobną zniewagę. Stąd określono wagę hrywny na 136,44 g.

      Pod koniec VIII wieku. rozpoczyna się masowy napływ srebra Wschodniego do Rosji w postaci dirhemów, które w IX wieku. ważyły 2,73 g, tj. traktowano hrywnę 68,22 G, jako 25: 1. Taki dirhem w źródłach pisanych nazywa się Kuna. Na początku X wieku. wraz z dirhemami w 2,73 g cięższe monety zaczynają być wprowadzane do obiegu w 3,41 G. takich dirhemów w hrywnie było 20, a ta moneta w Rosji stała się znana jako Nogata.