Мыраубай батыр. Бәрәзә песие Мыраубай батыр маҗаралары / Мыраубай-батыр. Приключения Березинского кота Мыраубай-батыра. Наки Исанбет
каймак урлап көн күрүче!
Ләктеңме, – ди, – тәмлетамак, коры суфи!
Күптән минем син суфига кулым кычый!
Урлашма, – ди, – менә бел, – ди, – сабак бирәм!»
Койрыгына баскан, бирә таяк белән,
Карап тормый, умырткаңмы, умравыңмы,
Менә, малай, өйрәтә бу Мыравыңны!
Кая котылу! Акыра Мырау җирләр тырнап,
«Бетте, абзый! Йөрмәм урлап! Йөрмәм урлап!»
Һаулый этләр, халык баскан тәрәзәгә:
«Бу нинди хәл? Нәрсә купты Бәрәзәдә?»
Нәрсә купсын, бер хәл дә юк Бәрәзәдә,
Песи анда салган үзен зур бәлагә.
Үрле-кырлы сикерә Мырау ул ян, бу ян —
Киталмассың, бер тотылсаң койрыгыңнан!
Кем соң аны тоткан шулай? Менә Мырау
Артка борылып җибәрсә бер карап, – абау!
Койрыгына баскан, тора дию төсле
Зур гәүдәле бер колгасар[6] озын кеше…
Әллә кеше, әллә чыжым баганасы[7] —
Күрер хәл юк, кайда беткән очы-башы —
Койрыгыннан тоткан да ул Мыравыңны,
«Юк, калгандыр, бетерим мин, – дип, – урлавыңны», –
Тегермәннәр хәтле кулын күктә болгап,
Әллә каян болытлардан йөртеп урап,
Песиеңне бар хәйләсе-уты белән
Китереп бәрде бер чокырга сырты белән.
Сузылып төште, бер мыйк итеп калды Мырау,
Бетте тыны. Суксаң да юк. Кая елау!
«Авыр булсын туфрагың!» – дип, балчык ташлап,
Китте кеше, өстенә бер зур таш каплап.
Шунда гына Мырау, көчкә бер тын алып,
Җибәрде бер зәңгәр-яшел күзен чагып,
Тагын чакты, тагын тутырып бакты күзен,
Әй җаннарым, ул кай җирдә күрде үзен! –
Эләккән ул шундый кысан бер төрмәгә,
Мондый хәлне күз алдыңа китермә дә:
Өстә – зур таш, уңда – балчык, сулда – балчык,
Әй син, тырнап баз ачучы, тырна, бар, чык!
Ансы ансы – утлар капкан умравына,
Чыдар хәл юк арка-билнең сызлавына,
Ул белми дә кайда койрык, кайда башы,
Бармы, белмим, исән калган кабыргасы.
Тик кул эшли, тереләтә үлеп булмый,
Тырша Мырау, бар хәленчә җирне тырный.
Тырша торгач, азапланып җирне тишеп,
Шул кабергә тын керерлек тиште тишек.
Иртә булды, шул тишектән төште якты,
Көнгә нәрсә? – Туды, чыкты, тагы батты.
Ята Мырау, беркайдан юк аңа ярдәм,
Ярый әле эзли чыккан икән Мәрьям.
Эзли, йөри, балалардан сорап карый,
Чакыра: «Пес-пес! Кайда минем Мыраукай?» – ди.
Мырау ишетә, мыйк-мыйк килә шул тишектән,
Чак әйтсә дә, зирәк Мәрьям, күр, ишеткән!
Килеп, ташны чак кузгатып, каерып ачса, –
Абау, бу ни? Көчкә таный: Мырау ята!
«И бичара, беткән… Күрим тизрәк чара!» —
Алып кайтып сала аны чарачага[8].
Курчак кебек төрә аның аякларын,
Юып бәйли кан укмашкан колакларын,
Әле тагы, манып-манып җылы сөткә,
Авызына каптырган бер прәннек тә.
«Терел,
Колгасар – колга сыман озын буйлы кеше.
Чыжым баганасы – телеграм баганасы. Чынаяклары җилдә чыжылдап утырудан (Бөре, Урал).
Чарача – мунча алды.