Байанайдыын көрсүһүү. Валерий Андросов
үлтү тэпсибиттэр.
Хараҥарда, ол гынан саарбабын быраҕар санаа суох, кыһыыта да бэрт. Ыйдаҥа да ааспыт кэмэ этэ, тымныы дьыбар күүһүрдэ, арай мииннэрим эрэ кыһаллыбакка утуйа сытар, охтоохтообут. Эмискэ убайым барахсан сүбэтэ өйбөр көтөн түһэн абыраата: «Улахан кутаа уотта арыый тэйиччи оттор буол, оччоҕо ол сырдыгар саарбаҥ харахтара көҕөрөн көстөн кэлиэ», – диирэ. «Уот оттору баҕас!» – диэтим да, чохорооммун хостоон мас кэрдэн бардым. Улахан үрдүк кутаа уот отууну отуннум, тула өттүм сырдыы түстэ, харыйабын одуулаһабын. Ыттар сүрэҕэлдьээтилэр дуу, сылайдылар дуу, харыйаларын анныгар сыталлар. Кырачаан олох да утуйбут.
Толкуйдуу түһээт, харыйа нөҥүө өттүгэр эмиэ уот отуннум. Бу сырыыга син өр бадьыыстастым, сырдыкка даҕаллыбыт харах хараҥаҕа балайданна. Төһө бириэмэ барда эбитэ буолла, хаптайан моонньум ыарыйда, одуулаһа сатаан баран, хонорум дуу диэн санаа көтөн түстэ. Ол мөхсө сылдьан эмискэ харыйа ортотун соҕус диэки лабаалар быыстарыгар икки харах кылбачыйарын көрдүм. Үөрдүм аҕай, араастаан чугаһаан да, тэйэн да көрүтэлээтим. Адьас кини харахтара быһыылаах, саарбачаан.
Уот сырдыга түспүт саһархай хаары саабынан кыҥаан көнөтүк туппутунан саарбабын кыҥыыбын. Мушкам да, целигым да саам уоһугар көстүбэт. Саабын санаабар көнөтүк туппутунан туох баар билэр-билбэт айыыларбар үҥэн баран ытаары оҥоһуннум. Биир эрэ түгэн, биир эрэ ытыы, биир эрэ буулдьа. Сыыһарбын саныахпын да баҕарбаппын, атыннык ылар кыах суох уонна бу саарбаны. Ыттым, тозовка «тас» эрэ гынна, таптым дуу, сыыстым дуу, кылбайар да харахтар көстүбэттэр, саарба өлөн түһэрэ да көстүбэт, ыараан ырдьыгыныыра да иһиллибэт. Төбөбөр туох да суох, туох да толкуй киирбэт. Мэлэччи көрөн иһиллээн турабын эрэ, арай икки мөлтөөн эрэр отууларга мас умайар тыаһа иһиллэр.
Тоҕо эрэ ыттар да үрбэттэр. Иһиллии турабын. Сиирэ-халты ыппытым буоллар, соһуйан өрө сүүрэн тахсар тыаһын ыттар истэн үрүө этилэр. Суох. Туох да суох.
Чэ, аны кэлэн харыйабын кэрдэр эрэ хаалла. Саа туһата бүттэ, чохороонум үлэтэ саҕаланна. Дьэ кини баҕас үлэттэн куттаммат. Ууга да түспүт бурааны хостуур, түүннэри хонугулуур маһы да кэрдэр, ыркыйга саҥа суол да солуур, чоҥкуну тоһута охсон силии да сиэтэр уол оҕото буоллаҕа.
Эттээх-сииннээх сымнаҕас мас, дьэ, өр кыайтарбата. Футболкабар тиийэ сыгынньахтаныахпар диэри кэртим. Төһө өр эбитэ буолла, аарыма халыҥ харыйа оҕунна.
Саарбабытын көрдөөн үһүөн арбаллыбыт лабаалар быыстарынан булкулла сылдьабыт. Өр буолбата, улахан ыт ырдьыгыныы-ырдьыгыныы тугу эрэ соскойдоон барда. Лабаалары хам баттаабытынан ойон тиийбитим, эһэлэрэ саарбаны убахтыыр эбит!
Оо, үөрүү-кыайыы өрөгөйө бу этэ. Хап-хара хойуу түүлээх, үрүҥ көмүс кырымахтаах улахан атыыр саарбачаан. Лоп курдук көрбүт сирбэр – хараҕын икки ардыгар табыллыбыт. Хата тириитин алдьаппакка кэтэҕинэн тахсыбыт, биир буулдьа.
Ыттарбын хайҕыы-хайҕыы, сыллаан ыла-ыла хомуннум, мииннэрбин кытта уураан соһуттум.
Кыайыы кынаттаах балааккам диэки ырыа ыллыы-ыллыы