Өлбөт үөстэниэҕиҥ. Иннокентий Колосов
биир-биир сыллаталаан ылла. Кэргэнин кууһан туран:
– Чэ, доҕоччуок! Оҕолорум барахсаттар! Этэҥҥэ буолуҥ! Мин ханна да буолларбын эһигини саныам! Үрдүк Айыылартан эһиги этэҥҥэ сылдьаргыт, олороргут туһугар көрдөһө-ааттаһа сылдьыам! – диэтэ.
Дьиэтин ис бараанын эргиччи көрөн баран, эргиллэн, таһырдьа таҕыста. Дьахтар ытаан санна дьигиҥнии олордо.
Ахсым ат туйаҕын тыаһа тус арҕаа диэки барбытын истэн, таһырдьа тахсан, Куонаана тыа саҕатыгар тиийиэр диэри көрөн турда: «Кытаат! Кэннигин хайыһыма! Кэннигин хайыспатаххына – тыыннаах эргиллиэҥ!» – дии санаата.
Куонаан тыа саҕатыгар чугаһаан иһэн, кэннин хайыһан, кэргэнигэр илиитинэн далбаатаата.
1921 с. бүтүүтүн диэки Илин Эҥээр улуустарыгар барыларыгар Дьокуускайтан губчека боломуочунайдарын сырыылара-айаннара элбээбитэ. Нэһилиэнньэттэн аһы-үөлү, баайдартан көмүһү, көмүстэн оҥоһуктары хомуйууга чыкаалар хомсомуоллары, хомуньуустары таһынан волревкомнар уонна насревкомнар чилиэннэрин – барыларын атахтарыгар туруорбуттара. Манна кытыы-түгэх нэһилиэктэри эмиэ тумнубатахтара. 1921 с. сэтинньи 4 күнүнээҕи дьаһалынан, нэһилиэнньэҕэ баар сааны-сэби барытын хомуйуу саҕаламмыта. Илин Хаҥалас Чыамайыкы нэһилиэгэр бу дьаһал эмиэ кэлбитэ.
Насревком чилиэнэ Сэмэн Мэхээлэйэп, бэрэссэдээтэлэ Давид Федоровтыын бу дьаһалы толорорго күһэллибиттэрэ. Сэмэн, харыһыйдар да, булка сөбүлээн илдьэ сылдьар бэрдээнин туттарбыта: «Насревком чилиэнэ буолан баран туттарар буоллаҕым, хайа сирэйбинэн нэһилиэгим дьонун «Сааҕытын туттарыҥ диэхпиний?» – дии санаабыта. Бэрдээнин кытта доруобунньугунан ытар сааны туттарбыта.
Нэһилиэк дьоно сааларын харыһыйа-харыһыйа туттарбыттара. Сорох үчүгэй саа туттарыллыбатаҕын Сэмэн билэрэ да, ону булдунан эбинэр кимтэн да көрдөөбөтөҕө, сааны хомуйааччыларга кэпсээбэтэҕэ. Үчүгэй саа диэн, тыа киһитин саамай күндү мала буоллаҕа дии.
Биирдэ Караванов Федор Иванович диэн губчека боломуочунайа кэлэн, дьону хомуйтаран, мунньах оҥорбута. Суоһурҕанан карабинын бэйэтин үрдүнэн үөһэ ыйаабыта, остуолга бэстилиэтин ууруммута. Тылбаасчыт нөҥүө уһуннук тыл эппитэ. Мустубут дьон чуумпуран олорон истибиттэрэ.
– …Сюда с востока идут белые, а мы – красные… – диэбитин аргыһа сахалыы тылбаастаабытын биир элбэх саҥалаах киһи алҕас:
– Оччоҕо биһиги үрүҥнэр буоллахпыт… – диэн кэбиспитигэр мустубут дьон соһуйбуттарын көрөн, Караванов аргыһын ыҕарыйан туран тылбаастыырыгар соруйбута…
– Ах, вон оно как! Ну, я вам покажу, что значит… если, вы все белые! Оказывается, поэтому все наши распоряжения медленно и нехотя выполняете! Ну, бандиты! Скоро приду!.. Разговор с вами будет намного круче, чем сейчас!.. – инньэ диэт, түргэнник хомунан, аргыһынаан таһырдьа ойдулар.
Хас да хонон баран төттөрү иһэр сураҕа иһилиннэ. Караванов Ой Бэскэ хоно сытан чыамайыкыларга: «Губчекаттан көҥүл ылан иһэбин – бандьыыттары бандьыыттар курдук тутуом, сорохторун хаайыыга ыытыам, атыттарын