АСАРЛАР (II жилд). Сирожиддин Саййид
ар. Шоир сўзлари…
Аслида шоир сўзи шарҳга муҳтож эмас. Уни ўқимоқ, тингламоқ ва ҳис этмоқ даркор. Ўқиб, тинглаб ҳайратга тушмоқ, кулмоқ, йиғламоқ даркор. Муаллиф ундоқ демоқчи, бундоқ ғояни олға сурмоқчи деган таҳлиллар шеъриятни бениҳоя жўн тушунмоқ натижасидир. Шеър кўнгил нидоси бўлиб туғилади ва кўнгиллар мулкига айланади. Мулк тасарруфи эса моликнинг ишидир.
Шеърни севмоқ, ундан лаззатланмоқ мумкин ёки уни қабул этмоқ ҳам кўнгил ишидир. Ундан ҳайратга тушмоқ, ҳамдард бўлмоқ ёки уни рад этмоқ, бебаҳра бўлмоқ бор.
Бедилнинг битта байтини қирқ улфат қирқ хил маъно бериб талқин қилган экан. Бедилнинг ўзини ҳакамликка чақирганларида у қирқ биринчи маънони айтиб ҳаммани лол қилибди.
Шеър – қалб ҳолатидир. Булоқ суви устида айланиб турган чўпга қараб ёр висолидан бахтиёр бўлган йигит: “Ана у менга ўхшаб рақс қилаяпти” деса, ҳижронзада юрак эгаси: “Бечора гирдоб ичида қолибди, чиқарга йўл тополмаётир” деб изтироб чекади. Шеър қалб ҳолати бўлгани боис уни қабул этиш ҳам қалб ҳолатига боғлиқ. Хонанда: “Ҳеч киши оламда мендек ёридин айрилмасин” деб нола чекканда, биров ичида “оҳ” дейди, биров бармоғини қарсиллатиб ўйинга тушади.
Шеърият қалб ҳолатидир. Уни қабул этмоқ ҳам қалб ҳолатига боғлиқ. Шеър маъносини сўз билан баён қилиш мумкин эмас. Сўз билан англатиш мумкин бўлган фикр эса шеър қилиб айтилмайди. Шеър – завқ, ҳайрат, кулку, изтироб, армон, тазарру, муножот… демакдир. Шеър – ишқ демакдир, ибодат демакдир.
Сирожиддиннинг шеърларини ўқиб мен шеърият ҳақида бундай осмоний хаёлларга берилдим. Мақсадим унинг шеърларини осмонларга кўтариш эмас, балки фақат сизнинг кўнглингизга ҳавола этмакдир.
Энди осмоний хаёллардан ерга тушадиган бўлсак, олдимизда дарҳол бир савол кўндаланг бўлади. Ҳозирги бозор иқтисодиёти шароитида шеъриятнинг, шоирнинг аҳволи қандай кечади? Яшаш тарзимиз фойда ва зарар мезонига қуриладиган бўлса, Пул Ҳазрати Олийлари ҳокими мутлақ бўлса, маънавиятимиз нима бўлади? Сирожиддин сингари адабиётимиз чаманининг тоза гулларини қандай истиқбол кутади?
Минг ташаккур, Юртбошимиз шу мураккаб шароитда адабиётимиз ва санъатимиз келажагини ўйлаб, ёш ижодкорларни ҳам маънавий, ҳам моддий қўллаб-қувватлаш чораларини кўрмоқда. Бу – олисни кўрувчи, узоқ келажакка қаратилган оқилона сиёсатдир.
ҲАР КИМГА ИФТИХОР НАСИБ ЭТСИН
Илоё, ҳар кимга ҳаётда ифтихор насиб этсин. Ифтихорнинг гўзал шаклу шамойиллари кўп. Уларнинг энг аввали, албатта, халқу Ватанингдир!
Ундан сўнг, балким, устозу шогирдлар. Шу маънода, жумладан мен ўзимни ниҳоятда бахтли инсонлардан бири, деб ҳисоблайман. Улуғ халқим, буюк устозларим, кўз-кўз қилишга арзигулик софдил шогирд укаларим бор. Шоён шеъриятимизда эса ана шундай ифтихорларимиздан бири, шубҳасиз, Сирожиддин Саййиддир!
ШЕЪРЛАР
КЎКСИМДАГИ ЗАНГОРЛАРИМ
«Мезон кетди, ақраб кетди, қавс кетди…»
Мезон кетди, ақраб кетди, қавс кетди,
Шафтолилар бергидан бир сас кетди.
Бу сасдин дил деворига дарз кетди,
Момом кетди, ҳовлисидан файз кетди.
Аввал кашнич, райҳонлари қуриди,
Сўнг сув сепган айвонлари қуриди,
Арилар ҳам бундан буткул ариди,
Тут букчайди, бир кечада қариди.
Неваралар юрар эди ҳарбийда,
Бири шарқда, бири дунё ғарбида.
Улар қайтди. Момом эса ҳозир ҳам
Йиғлаб ётган бўлса керак қабрида.
Шўрлик момом. Бир умр гирён бўлди,
Гоҳи у ён, гоҳида бу ён бўлди:
Келинларни яраштира олмайин,
Бутун умр юрак-бағри қон бўлди.
Тоғаларим юрар қадлари сўроқ,
Кўнгиллари ёришмас ёқса чироқ.
Кенжалари қирққа етмай кексайган,
Ўртанчаси тўнғичидан қарироқ.
Ғамга тўлдим ногоҳ нохуш тасвирдан,
Зах ҳидлари келиб қолди тандирдан.
Тўйхонага ўхшаган катта ҳовли
Кўз олдимда жимиди қолди бирдан.
Энди бунда кечалари ой йиғлар,
Пиёлада ичилмаган чой йиғлар.
Япроқларни дув-дув тўккан шамолга
Қўшилишиб сўри, ҳовли-жой йиғлар.
Энди сувда еру осмон лойланар,
Бошим узра ўгирибон ойналар,
Дарду ҳасрат ипларини йигириб
Дунё момом урчуғидай айланар.
«Қирлардан бир яшил тўпламлар ичдим…»
Қирлардан бир яшил тўпламлар ичдим,
Салсабил сойлардан кўкламлар ичдим.
Бу