Yetişkin Olmak. Lara E. Fielding

      Yolcularımız, hislerimizde ve inançlarımızda, başka türlü olsa yapmayacağımız her tür işi yapmaya bizi yönelten o hassas noktalardır. Derimizin altına işlemiş, tetiklemeye bağlı tepkilerdir: Duyumlar, algılar, inançlar ve hisler. Evcil hayvanınızın huysuzlandığını gördüğünüz yerdedirler; sizi müthiş öfkelendiren, zıvanadan çıkaran ya da ayağınıza dolanan şeylerdir. Savunmacı duygusal alışkanlıklarınızı güçlendirmenize de neden olurlar. Başka insanların üstünde durmadığı mevzulara güçlü tepkiler verdiğinizi görüyorsanız, evet, o bir yolcudur.

      Yolcular sizin bir parçanızdır ama siz değildirler. Gözlemci yerini hatırlıyor musunuz? Gözlemci olarak iç deneyiminizin farkındasınız ama onunla aynı şey değilsiniz. Siz o düşünceler ve hislerin bilinçli sandığısınız. Bu yerden hareketle, eski yolcularınızı oldukları gibi görmeye başlayabilirsiniz: Eski programlamaya dayalı bir iç tepkiler senfonisi. Bu tipler çok dikkat dağıtıcı ve talepkâr olabilir, kimi zaman gitmek istediğiniz yere gitmenizi gerçekten de çok güçleştirir. Ama sizin aracınızı süremezler! Sadece siz kararlarınızın kontrolünü elinizde tutarsınız, sadece siz oraya gitmek için gerekli eylemleri yaparsınız.

      Rahatsız edici düşünce ve duyguları bilincimizin dışında tutmak için geliştirdiğimiz duygusal alışkanlıkların temelinde yolcular yatar. Bu nedenle kimin araçta olduğunu belirlemek ve sonuçta ortaya çıkan kargaşayla bağlantı kurmak biraz zaman alabilir. Böyle bile olsa Amy’nin yolculardan tepki gördüğünü anlamasını sağlayacak birkaç emare vardı. Amy’nin uyguladığı ve sizin de sonraki bölümlerde öğreneceğiniz egzersizler sayesinde Amy geri çekilip tanıdık bir kalıbın kokusunun geldiğini görebildi.

      Amy öncelikle saygı görmediği düşüncesini tetikleyen, öfke hislerine kapılmasına neden olan başka birkaç durum olduğunu fark etti. Buradaki kalıp bunların birden fazla kaynaktan gelmesiydi. Hayatınızda bir şey tekrar tekrar gerçekleşiyormuş gibi görünüyorsa, ortak payda sıklıkla bir yolcudur. Kimi zaman Amy gerilimle bu duyguların içinden geçip gidebiliyordu. Ama bazı zamanlarda Amy’nin eylemleri (ses tonu, konuşma biçimi ya da kendisini aşırı kuvvetle ileri sürmesi) onu ele veriyordu, bu nedenle de diğer çalışanların şikâyetlerine neden oluyordu.

      Aslında öfke, biri gerçekten de bir sınırı aştığında hissedilen haklı bir duygudur. Ama ikinci işaret Amy’nin, durumla ilgili gerçeklere dayanarak beklenebilecek olandan daha yüksek bir tepki vermesiydi. İşin içinde bir yolcu varsa normal bir tepki yükselir, çünkü sadece o an olan bir şeye değil, eski bir yaranın acısının da eklenmesine tepki veriyoruzdur.

      Yolcu metaforu (Hayes, Strosahl ve Wilson 1999’dan alınmıştır) psikologların biyopsikososyal zihin sağlığı kuramı dediği şeyi aydınlatır: Biyolojimiz (aracımız), psikolojimiz (yolcular) ve sosyal manzara (yol) arasındaki etkileşim, zihin sağlığımızın durumunu üreten ve onu sürekli etkileyen, ne kadar iyi uyum sağladığımızı belirleyen şeydir. Şimdi sizin kuşağınızı, yolcuları ve karşılaşabileceğiniz otopilot duygusal alışkanlıkları etkilemiş, benzersiz bazı yol koşullarını inceleyelim.

      Kültürel ve sosyal yetiştirilme biçimimiz doğal olarak yolcu listemiz üzerinde önemli bir etkide bulunur. Bunu görmek için tanıdığımız ve karşılaştığımız farklı geçmişlerden insanlara bakmamız yeterlidir! Sizi seven, size tapan sıkı bir aile içinde büyümüşseniz, yolcularınız bu şekilde büyümemiş birininkinden çok farklı olacaktır. Mahallenizde baskın olan ırk ve dinden biriyseniz, dünya deneyiminiz, böyle olmayan birininkinden farklı olacaktır. Nasıl ki farklı durumlar dünya görüşlerimizi etkiler, içine doğduğumuz dönem de etkiler. 1990’larda ve 2000’lerin başında büyürken yaşamış olduğunuz, yolcularla mücadelelerinizi etkiliyor olabilecek bazı kilit olaylar vardır.

      Yolculara ve duygusal alışkanlık kalıplarına baktığımızda herkese uyan tek bir kalıbın olmadığı kesindir. Yolda başınıza gelenler ile aracınızın performansının ve eksiklerinin size sunduğu yolcu listesinin kesişim kümesindeki permütasyonların sayısı sonsuzdur! Tanıdığım, ders verdiğim, birlikte çalıştığım sayısız genç yetişkine benziyorsanız, son yıllarda medyada gördüğümüz o aşırı genellemelere sıkıştırılamazsınız demektir. Son yıllarda yirmi yaşlarındakilere takılan bütün o kötüleyici etiketleri (narsist, tembel, şımarık vb.) hepimiz işitmişizdir. Bu etiketler, geçmeniz gereken ve hayatınızdaki bazı durumlarda düşünme, hissetme ve tepki verme biçimlerinizi şekillendiren gerçek yol koşullarını hesaba katmaz.