АБУ АЛИ ИБН СИНО Биринчи китоб. РАҲИМ АБДУЖАЛОЛ
билган ўғлининг саволи уни лол қилиб қўйганди.
– Балки шундайдир, – деди оҳиста. – Буни отангдан сўраб олгайсен.
– Хўп бўлади, онажон.
– Балли! Энди уйга кирайлик. Тун салқин, бу аҳволда шамоллаб қоласен.
– Совуқни сезмаётирмен, онажон. Хаёлим оймомо билан банд. – Унинг овози хўрознинг қичқириғига қўшилиб кетди.
– Ана хўроз қичқирди, тонг отаётир, онажон!
– Йўқ, болам, хўроз адашди. Ҳали осмон тўла юлдуз. Сен ҳам бевақт уйғонибсен.
Ҳусайн онасининг бу гапига эътироз билдира олмади. Ситорабону ўғлини етаклаб уйга олиб кириб кетди.
* * *
Асли Балх7 шаҳридан бўлган Абдуллоҳ ибн Ҳасаннинг ёшлик йиллари ўзи дарбадар кезган карвон йўлларида қолиб кетди. Ниҳоят, ёши қирққа борганда Бухоро амири Нуҳ ибн Мансурнинг саройида қўним топди. Илмли, тадбирлилиги боис Хурмитан қишлоғига солиқ мулозими этиб тайинланди. Кейинги йил баҳорида ер ўлчовлари билан бўлиб, Афшона қишлоғида анча пайт қолиб кетди. “Афшона” сўзи “дуо мустажоб бўладиган жой” маъносини англатар экан. Боғлар ифорига чўмилган қишлоқ, чўлдан эсаётган майин насимлар Абдуллоҳга хуш ёқди. Кўнглида йигитлик шижоати уйғонди. Афшона шаҳристонидаги қалъа яқинидан вақтинча яшаб туриш учун уй изларкан, унга Исфана ариғи бўйидан, аввалда қишлоқ оқсоқоли бўлган Амрилло бобонинг уйини таклиф қилишди. Ҳовли унга ёқди. Анча муддат шу уйда истиқомат қилди. Уй соҳибининг Ситорабону деган ёлғиз қизи бўлиб, у зардўзлик ҳадисини олган, чопон ва тақяларни зарлашда моҳир эди. Ақлли, юмшоқ феълли, хушрўйгина бу қиз Абдуллоҳнинг кўнглини асир этди. Буни пайқаган Амрилло оқсоқол Абдуллоҳнинг илмли, мўмин йигит эканига ишонч ҳосил қилганидан сўнг, қизини унга никоҳлаб берди. Шундай қилиб Абдуллоҳ Афшонада муқим яшаб қолди. Орадан бир йил ўтиб, ўғилли бўлишди. Унга бобоси Ҳусайн деб исм қўйди.
Ҳусайн соғлом, дуркун бола бўлиб ўсди. Тили эрта чиқди. Бир ёшдан ошганида сўзларни равон талаффуз қиларди. Катталардан эшитган сўзларни ёдлаб олиб, отасини лол қолдирадиган саволлар бера бошлаганида уч ёшга тўлган эди.
Ёзнинг иссиқ кунларида ҳовлидаги супага жой солиб ётишар, Жомеъ тарафдан янграган муаззин овози баралла эшитилиб турарди. Бир кун Ҳусайн ҳам бомдодда отаси ва онаси билан бирга уйғонди-да, ўтирган ерида азон калималарини такрорлай бошлади. Буни кўрган Абдуллоҳ ғалати бўлиб кетди.
– Ҳусайн, азонни ёдлаб олдингми? – деди ўғлининг бошини силаб.
– Ҳа, ота. Азон нега айтидаи?
– Ўғлим, азон айтмоқлик, бу намоз ўқимоққа чорламоқдир.
– Аллоҳу акбар нима дегани, ота?
– Аллоҳу акбар улуғ калима, болам. Аллоҳ улуғдир, Аллоҳ буюкдир, деган маънони англатади.
– Ота, буларни қайдан билиб олдингиз?
– Муқаддас китоблардан, ўғлим.
– Мен ҳам китоб ўқисам бўладими?
– Бўлади ўғлим. Фақат бунинг учун ҳарф танимоғинг лозим.
– Менга ҳам ўргатинг, ота! Китоб ўқигим келаяпти…
Абдуллоҳ