Harm Boom. Berend Veltink
mien zin en, loat ze deur gaon, maor toe ‘k van nacht zoo met het heufd onder ‘t dek lag, umdak dan beter kan denken, want ik hadde de musse vol moezenöste, daacht ik, of ‘t ook goed was dat we de notaories lueten komen om oes testement te maken. Ie hebt met oe bruers nog zoo völle mandeelig en bij leven en starven… maor ‘t gef nog al opspraoke as een notaries met een portefulli omder den arm ‘t hoes ingiet en dan de getuuge en as ie dan zoo pardoes op reize gaot, daorumme laot het nog blieven, maor ai je weer gezond en wel, en goed bij oe benul te hoes komt, dan mut ‘t gebeuren, want bij oflievigheid mutten er veur vrouw en kind geen haoken en oogen wezen. «Aje oferoepen wordt, mueje met de fermilie schoone leije hebben» – zee mien moeder aaltied.
«Ie wilt dan absluut nao Grönnegen um ‘t peerdespul te zeen. Te Hoogeveene gao je in de vuurwagen. Weest dan veurzigtig en eerbiedig Berend! Want, noa ik heure, ai je achter den venienigen vuurspeijer zit, is een redelik schepsel heelemaole niks en ie bint butendat niet heel völle».
«Tap is in vrouwe!» – zee ik.
«Te Grönningen kroep ie – zoo ik verhoope, gezond en wel uut de waogen. Blieft niet op de stoepe van het staotsiejon staon te gapen, want daor loopt, zekt ze, alderhande loerangels rond, die graog zunder premissie in een andermans buusse tasten, en ook jonge scharrelvinken, die as ze mue bint van ‘t studeeren, daor hen loopt om eenvoudige menschen de gek an te steken. Zölfs zöt men der wal is wigters, die arg vrundelik mut wezen, maar daor toch niet völle an bejagt is. Lustert er niet nao, want eene schoone vrouw, die van de rede ofwik, is een golden ring in een varkens-snoete, zegt Salomo. Kuijer daodelik de stad in en koopt wai je beloofd hebt in een veurnaome winkel. Kniepwinkels zint griepwinkels. Hei je het deussien en de kette kocht, vraog tan an de jufvrouw of ie is eventies op de plantine meugt, zoo as de stadshoogheid zeg, en trek er even de jasse oet en doet in ‘t zakkien, da’k oe in de binnenkante van de hemdrok zal neijen veur ‘t geldsweerdig papier en ‘t geld dai je meenemt, het deussien en de kette en geef dan an de meid een stuuver. Een eigenarfde mut zien fersoen holden.
«Bist te in ‘t peerdespul, gao dan, as ‘t kan, met de rugge tegen ‘t beschot van de groote onwieze tente zitten. ‘t Is krek een arke, zeg Willem Snikkink. Blieve zoo ver meugelik van de Trakhener hingste, want, zeg Itzig, die met de körf löp, ‘t is gebeurd in ‘s Konings Haag, dat zoo’n hengst over ‘t binnenhekke sprunk en met de veurpoote teregt kwamp in de schoot van een olde verdreugde baronesse. Dat zul nou gien landschapshingst doen, maor die Trakhener hebt en groote verbeeldinge en malle virtuten, geliek as al ‘t volk oet de tente.
«Klapt ook niet ieder oogenblik in de haande, net as of ie niks gewend zint en wacht daor met tot dat al ‘t volk het döt. Die alleenig bliede is, holt ze veur en sukkel».
«Snoef is Jaaije!» – zee ik.
«As ter vrouwspersoonen te peerde ankommen te ruuteren, kniepe dan de oogen stief digte, alle twee, en denke an dien wettige, eenige vrouw in ‘t loeg».
«Nou – zee ik, zoo tusschen de tanden deur – daor hek ok genog an».
«Zeg ie wat?» – vrueg Jaaije.
«Jao, dou sust een scheppien suker in de koffie doen».
«Zoo, ik meene dai je wat anders zeeen».
«Meenen ligt in Braobant» – zee ik.
«Die wiesneuzigheid kui je wel veur oe eigen zölfs holden – antwoordde Jaaije, en gunk voort: Itzig vertelde mi lest, dat al wat die peerde-daomes um de hoed hebt, gien twee lood weg. ‘t Is alle maole wind-agosie en wat het fersoen betreft, daor geeft ze maor een heel klein beettien umme.
«Röp ‘t volk hoera! bromme dan maor mee en vraoge an dien naosten of de ligtekooijen al weg zint en doe dan de oogen maor weer lös – eerst ‘t eene en dan ‘t aandere.
«Verders bint er in ‘t spul springers en kunstemakers, die dinge doet, waorvan een ordinaris Christenmense ‘t hart in ‘t lief ummedreit. Willem Snikkink, de dregonder, was er zeeziek van eworden. Daorum hek oe wat saffraon in een lappien daon, dai je op de börste mutten leggen. Doomnees jufvrouw dee dat altied tegen de zeeziekte, as ze met de Zwartsluzer beurtschipper nao heur zwaoger te Amsterdam gunk.
«Verders sint er Sineezen in de tente en dat bint de Nederlanders ook, zeg onze meester as um de pruuke schief zit, maor ik geleuve dat niet, want de Sineezen sint slim en dou bist....».
«Berend Veltink» – vul ik in de reden.
«Ten aller leste mut ik dij waorschouwen veur de klowwens, heel wieze kerels, die veur malle Jan speulen. Ik kenne wel manlue, die bij ‘t simpele of bint, maor veur wies wilt deurgaon».
«Dat is – zee ik – contrarie de sacremento – zoo as de klerk op de sikketario zeg as ter twee trouwt zint. Geen mense in ‘t dorp hef nog wies kunnen worden wat dat zeggen wil, maar dat hueft ook niet» – zeg de klerk, die verdiepingen in de kop hef.
«Bemuije dij niet met die klowwens. ‘t Zint hekstrante vlegels en as ze wat tegen dij zeggen – ~zwiege~. Dat stiet deftig en ai je een kik zekt, bije veur de pieren – zeg Snikkink, want ‘t volk hold het altied met de gekken. Praot met geen mense in de tente. Egte groote lue zekt nooit een woord tegen een vrömde en dou bist en eigen erfde van older tot older. En as ‘t spul oet giet, blieve dan een stögien alleenig zitten. Laot het stadsvolk veurgaon, want in ‘t dringen gebeurt er wel is vingerkunsies, waor een gaapstok niet rieker van wordt. Carré hueft ste ook niet goeijen nacht te zeggen, want dou hest hum veur de meuite betaald en hij gef niks nao kompelementen, as ie ‘t geld in de buusse hef. Gao, as ie de tente oet zint, voort nao de zwaoger van onze knecht, die deur een breef van Hindrik van dien komste bewust is, um er te slaopen, maar gebruuk er niks.
«Stads werklue muije niet op de kost liggen. Dou kanst in ‘t bedde wel en plakkien stoete en een entien worst opeten, dak dij in een blouwe buusdoek zal knuppen en wat er over blif, laot dat liggen, ‘t zal zien man wel vinden.
«Drink en koppien koffie en wens heur ‘t beste bij ‘t weggaon, maor stoppe elk van de vief kinder twee cent in de haand veur molboonen. Een kinderhaand is ligt evuld en dou bist, op en klein beettien nao, olderlink.
«Zörge dan das te ‘s mörgens vrog genog an het staotsiejon bist, um ‘s aovens bij welwezen, ongeveer negen uur, in ‘t loeg te wezen bij vrouw en kind».
Toe nam ze twee snuffies, over links en over regts. Ik was mue van ‘t lusteren en gunk de deele is over en in den hof um ‘t firmament te bekieken, smeerhe daornao mien stevels ter dege in met traon, dee de tabaksdeuze vol, lee de tondelpot er naost, streek het haor van mien deup-, aovendmaols- en groevehoed glad en zette mien stok met koperen spiekers en leeren rieme an de veurdeure.
De klok slueg negen. De knecht was weer zonder goeijen aovend te zeggen nao bedde gaon, met een koeze minder, en een mond as twee aanderen, de meid was stillegies weg e sluepen en Geert dreumde van hengsten en roovers en paljassen.
Ik zee heel vrundelik: «nacht Jaaije!» en zij zee: «nacht Berend!» en ik kreup in ‘t bedde. Jaaije schuef de gerdienen goed digte, maor ik kreeg geen wenk in de oogen en gluerde deur en gleuffien wat Jaaije uutvoerde.
Eerst neide ze en zakkien in mien nije hemdrok, lee schoon ondergoed op mien stoel en mien Zöndagsche kleeren en een slaopmutse, smeerde toe twee snee boerenstoet van en el laank, rolde er rookworst in een Drentsche Kraant en stopte en helder wit linnen geldzakkien in de laotaofel.
«’t Is toch een kant, zörgelik wief» – dacht ik en snurkte als een Bulgaar, toe ze ‘t dek opslueg.
Um vief uur, trok Jaaije mij an ‘t linkeroor en ruep: «nao ‘t peerdespul Berend!» en een kwartiertien laoter was Berend Veltink in ‘t Zöndagsche pak.
Toe gaf ze mij ‘t geldzakkien en zee: «nemme genog mee – men weet niet, bij leven en starven» en de oogen wuerden heur nat en ik knipte er ook mee, maor ‘t wol niet.
Ik at staondeweg een brugge, drukte Geert, die in ‘t bedde lag te liepen umdat vaoder op reize gunk, de hand, keek de hond is an, smokte Jaaije, veur ‘t eerste in roem 14 jaor – as men trouwt is, komp men der zoo niet toe – zee: «tot mörgenaovend volk!» en stapte ‘t loeg oet, met allerlei moezennösten in ‘t heufd.
«Waor