Сана болмысы. Ғарифолла Есім
АҚШ доллары бөлiндi, ол туралы парламент шешiм қабылдады.
Бұл нарықтық қатынастарды мемлекеттiк деңгейде реттеу деген сөз, бұл қаржы банктерге емес, экономикаға көмек, ал банк дегенiмiз экономиканың қан тамыры деген сөз бар. Осы жағдайларға ой тезiне салып отырсақ, мемлекет пен экономика деген iстерде англо-саксондық капиталистiк жүйеде қателiктер болды деуге негiз бар.
Бұл – аналитиктер пайымдауынша, қарыз дағдарысы. Қарызды пайдалы екен деп ала бiлу бар да, оны қайтару парызы бар екенiн бiлген жөн. Соңғы жағдай орындалмай, қарыз қайтарымы болмады. Халқымыз судың да сұрауы бар деушi едi. Пайдалы қарыз алу мүмкiндiгi қаржылық утопия қалыптастырып үлгердi. Утопиядан сақтанған дұрыс едi. Утопия шындықтың өзi емес, оның буы ғой. Кезiнде социализм әлеуметтiк утопияны негiзге алып күйресе, англо-саксондық қаржы жүйесi қаражат утопиясына ұрынып, әлем халықтарына ауыртпашылық әкелiп отыр. Солай болғанымен, дағдарыс iзденiс заманы демекпiн, ол көп нәрсеге көзiмiздi ашпақ.
Бiз шын мәнiсiнде социализмнiң ғана күйреуiнiң куәгерi болып қоймай, капиталистiк әлемнiң күйреуiнiң де куәгерi болып отырмыз. Аналитиктердiң айтуынша, қазiргi әлемдiк қаржы дағдарысы капитализмнiң англо-саксондық түрiнiң дағдарысы деуде. Мен де осындай пiкiр жағындамын. Социализмнiң күйреуiмен қатар капитализмнiң iргесi сөгiле бастады, ендi үлгi боларлық қоғамның жаңа түрiн анықтау қажеттiлiкке айналуы әбден мүмкiн. Басылым беттерiнде америкалық қаржы орталықтары Қытай Халық Республикасынан көмек сұрауда, кейбiр америкалық банктердi қытайлар сатып алмақ. Бұл нендей жағдайдың белгiсi? Демек, қаржы дағдарысынан шығуда бiреулерге иек арту мүмкiн емес, мәселе, әркiмнiң өзiнше ойлап, өзiнше харекет етуi, сiрә, тиiмдi болмақ. Әрине, әлемдiк қаржы қатынастарындағы «ойындарды» есепке алмай, өмiр сүру ашық қоғам жағдайында мүмкiн емес, сонымен бiрге әркiм өз мүмкiндiгiнше iс, харакет етпек. Осы iсте бiздiң елдiң ұтатын жағдайы бар, ол – елдiң саяси, әлеуметтiк және рухани тұрақтылығы. Әлемнiң қаржыгерлерi инвистиция саясатын ешқашан тоқтатпақ емес, бұл заңдылық, бiрақ инвесторлар «тыныш» аймақ iздеуде, ел iшi iрiткi болып жатқан жерден пайда таппақ түгiл, бас амандығы мәселеге айналмақ. Қазақстанның қазiргi жағдайы шетелдiк инвесторлар үшiн қолайлы аймақ, мiне, халық бiрлiгiнiң әлемдiк қаржы дағдарысы кезiндегi пайдасы.
Қазақстан азаматтарының этносаралық келiсiмi халықтың бiрлiгiне бастайтын жол десек, ассамблея қызметiн, миссиясын дұрыс түсiнгендiк болар деймiн. Демек, этнос мәдениетi халық бiрлiгiнiң айғағы болмақ. Осы тұста академик Дмитрий Лихачевтiң мәдениет мәдениетке иек артса ғана нағыз мәдениет болмақ деген ойы есiме түсiп отыр. Өзiмен-өзi ғана болған мәдениет, ол нағыз мәдениет емес, ол тұйықтық, сабақтастықтың үзiлгенi, болашақтың болмағаны. Нағыз мәдениет магнит өрiсi сияқты, ол өзге мәдениеттердi баурап тартып барып құнарлана түспек. Әңгiме етiп отырған этнос мәдениетi – сондай мәдениет. Қазақстандағы әр этнос мәдениетi бәрiмiзге ортақ құндылық, тек осы ой ғана ассамблея жұмысының мазмұнын байыта түспек.