Адам және жануарлар физиологиясы пәнінен әшекейлендірілген. Оқу құралы. Н. Торманов
қозғалыстағы бөлігі қаншалықты көп болса, бас ми қыртысының соншалықты көп аймақы мүшелер жұмысын бақылайды.
Рефлекс – сыртқы және ішкі ортадан келетін, орталық жүйке жүйесі арқылы жүзеге асырылатын және басқарылатын тітіркендіргіштерге организмнің жауап реакциясы.
Рефлекстердің түрлері
Түйсіктер (Павлов И.П. бойынша) – күрделі шартсыз рефлекстер.
Тітіркендіргіштерде рефлекстің көмегімен рефлекторлық доға бойымен қозудың өтуі мен тежелу жүзеге асырылады.
Рефлекторлық доға, немесе рефлекторлық шеңбер – рефлексті жүзеге асыру барысында жүйкелік импульстер жүріп өтетін жол.
Рефлекторлық доғаның сызбанұсқасы
1. Рецептор – тітіркендіргішті қабылдайды және оны жүйкелік импулське айналдырады.
2. Сезімтал (орталыққы тебетін) нейрон – қозуды орталыққа өткізеді.
3. Жүйке орталығы – қозу сезімтал нейрондардан қозғыш нейрондарға ауысады (үшнейрондық доғада аралық нейрон да болады).
4. Қозғыш (орталықтан тепкіш) нейрон – қозуды орталық жүйке жүйесінен жұмысшы мүшелерге тасымалдайды.
5. Жұмысшы мүше – алынған қозуға әсерленеді.
Жұмысшы мүшелер рецепторларынан ақпарат реакцияның тиімділігін дәлелдеу үшін, және керек болған жағдайда реакцияны қайта жүзеге асыру қажеттігі жайлы мәлімет жүйкелік орталыққа келіп түседі.
ШАРТТЫ РЕФЛЕКСТІҢ ҚАЛЫПТАСУЫ
Шартсыз (сыртқы) тежелу
ШАРТТЫ РЕФЛЕКСТЕРДІҢ ТЕЖЕЛУІ
Шартсыз (сыртқы) тежелу
Егер шартты тағамдық рефлекстен алдын немесе сонымен бірге кенеттен күштірек сигнал пайда болатын болса (дыбыс, иіс, жарықтану өзгеруі), онда шартты рефлекс бәсеңдейді немесе жоғалады, өйткені кез-келген жаңа тітіркендіргіш итте шартсыз бейімделу рефлексін тудырады, ол өз кезегінде шартты реакцияны тежейді.
Бұл жағдайда басты орындағы қозу орталығы барлық басқа ошақтарды бәсеңдетеді және ағзаның жауап реакциясының сипатын анықтайды.
Ұзақ уақыт бойына шартты тітіркендіргішті шартсызбен нығайтып отырмаған жағдайда: шырақ жанған кезде тағам бермегенде туындайды.
Мінез-құлық формасының өзгеруіне алып келеді.
ВЕГЕТАТИВТІК ЖҮЙКЕ ЖҮЙЕСІ
ВЕГЕТАТИВТІК ЖҮЙКЕ ЖҮЙЕСІНІҢ ҚЫЗМЕТІ
ПЫСЫҚТАУҒА АРНАЛҒАН ТЕСТТІК ТАПСЫРМАЛАР
1. Гипоталамустың қызметі:
А) Белгілі бір бағытта мінез-құлық, сана-сезімді қалыптастыру және еттердің ырыққа байланысты қозғалысын бақылау;
В) Вегетативтік қызметті реттеуші жоғарға ми қыртысы асты орталық;
С) Көру, есту, ауруды сезуді жинақтап реттеу орталығы;
D) Денені тепе-теңдікте ұстау, іс-қимылды бақылау, еттің қуатын, қимылын реттеу орталығы;
Е) Тыныс алуды реттеу, қорғаныш реакциялардың (түшкіру, жөтелу) орталығы;
2. Соматикалық