Koncepcja wychowania fizycznego dla wszystkich etapów edukacji Zdrowie-Sport-Rekreacja. Urszula Kierczak

      ZMIANY W SZKOLNYM WYCHOWANIU FIZYCZNYM

      Nowa podstawa programowa określona w Rozporządzeniu Ministra Edukacji Narodowej z dnia 23 grudnia 2008 roku (Dz.U. z 2009 r. Nr 4, poz. 17) zostaje wdrożona do szkół ponadgimnazjalnych od 1 września 2012 roku. Najważniejszą zmianą wprowadzaną tym aktem prawnym jest zapis treści nauczania w formie wymagań szczegółowych, co jednoznacznie określa takie same dla całego kraju efekty nauczania. W ten sposób rozporządzenie ministerialne definiuje wspólne dla wszystkich polskich szkół standardy edukacyjne, które muszą być realizowane w każdym programie nauczania, pozostawia natomiast do decyzji dyrekcji i nauczycieli zakres treści, i form, które pozwolą na osiągnięcie tych efektów. Szczegółowe określenie wymagań wprowadza w polskim systemie edukacji dokładnie sprecyzowaną „edukacyjną odpowiedzialność”1 nauczycieli, czyli jednoznacznie opisuje w jakie umiejętności, wiadomości i postawy powinien wyposażyć swojego ucznia nauczyciel na danym etapie kształcenia. Autorzy programów muszą tak dobrać treści nauczania do sformułowanych centralnie założonych osiągnięć ucznia, by zrealizować wymagania podstawy programowej. W polskim systemie edukacji już w 1999 roku zrezygnowano z centralnie opracowywanych programów nauczania na rzecz ogólnych założeń edukacyjnych w formie podstaw programowych oraz wymagań egzaminacyjnych, które określały efekty kształcenia. Odejście od centralnie regulowanego procesu dydaktycznego poszerzyło znacznie zakres autonomii szkół w doborze treści kształcenia.

      Podstawa programowa wychowania fizycznego dla czwartego etapu kształcenia określa sześć głównych działów kształcenia:

      1. Diagnoza sprawności i aktywności fizycznej oraz rozwoju fizycz-nego.

      2. Trening zdrowotny.

      3. Sporty całego życia i wypoczynek.

      4. Bezpieczna aktywność fizyczna i higiena osobista.

      5. Sport.

      6. Edukacja zdrowotna.

      Tak posegregowane treści nauczania pozwalają nauczycielowi na precyzyjne zaplanowanie swojej pracy i jednocześnie są czytelną prognozą podejmowanych działań w zakresie edukacji fizycznej. Nauczyciele na kolejnych etapach edukacji planują swoją pracę z założeniem, że uczniowie mają opanowane, określone w podstawie programowej dla wcześniejszych etapów, osiągnięcia. Jednocześnie nauczyciele mają możliwość autorskiego, dostosowanego do konkretnych warunków edukacyjnych, planowania sposobu realizacji wskazanych w podstawie programowej osiągnięć. Koncepcja edukacji „Zdrowie • Sport • Rekreacja” obejmuje wszystkie cztery etapy kształcenia, dlatego jest spójna nie tylko w układzie treści kształcenia, lecz także w zakresie przewidywanych osiągnięć.

      W podstawie programowej zapisano, że szkoła, biorąc pod uwagę wymagania, powinna rozwijać i rozbudowywać własną ofertę programową. Oznacza to, że każda placówka oświatowa na bazie podstawy programowej powinna stworzyć własny szkolny zestaw programów nauczania. Na każdym etapie kształcenia należy dążyć do rozwoju potrzeby aktywności fizycznej. Samodzielnie, bez przymusu, podejmujemy działalność wtedy, kiedy jest ona zgodna z naszymi zainteresowaniami, oraz wówczas, gdy wykonywane czynności przynoszą nam satysfakcję i zadowolenie. Dlatego tak ważne jest, by szkolna oferta wychowania fizycznego jak najszerzej i najpełniej zaspokajała potrzeby i zainteresowania uczniów. Osiągnięcie tych celów jest możliwe dzięki zapisom rozporządzenia Ministra Edukacji Narodowej z dnia 19 sierpnia 2009 r. w sprawie dopuszczalnych form realizacji dwóch godzin obowiązkowych zajęć wychowania fizycznego (Dz.U. z 2009 r. Nr 136, poz. 1116). Rozporządzenie to określa dopuszczalne formy realizacji dwóch obowiązkowych zajęć wychowania fizycznego w ramach tygodniowego wymiaru godzin. Zajęcia te mogą być realizowane jako zajęcia lekcyjne, pozalekcyjne i pozaszkolne w formie zajęć sportowych, rekreacyjno-zdrowotnych, tanecznych lub aktywnych form turystyki. Dyrektor szkoły, po uzgodnieniu z organem prowadzącym i po zaopiniowaniu przez radę pedagogiczną i radę szkoły, przygotowuje propozycje form realizacji dwóch godzin zajęć wychowania fizycznego. Propozycje powinny uwzględniać:

      – potrzeby zdrowotne uczniów, ich zainteresowania oraz osiągnięcia sportowe w danej dziedzinie sportu lub aktywności fizycznej;

      – uwarunkowania lokalne;

      – miejsce zamieszkania uczniów;

      – tradycje sportowe środowiska lub szkoły;

      – możliwości kadrowe2.

      W sposobie realizacji dopuszcza się możliwość łączenia, w okresie nie dłuższym niż cztery tygodnie, dwóch godzin obowiązkowych zajęć wychowania fizycznego, z zachowaniem liczby godzin przeznaczonych na te zajęcia.

      Rozporządzenie Ministra Edukacji Narodowej z dnia 7 lutego 2012 r. w sprawie ramowych planów nauczania w szkołach publicznych (Dz.U. poz. 204) stanowi, że w trzyletnim okresie nauczania wychowanie fizyczne należy realizować w wymiarze co najmniej:

      – dla zasadniczej szkoły zawodowej: 290 godzin,

      – dla liceum ogólnokształcącego: 270 godzin,

      – dla technikum: 360 godzin.

      W rozporządzeniu tym obowiązkowe zajęcia edukacyjne zostały obliczone na 33- lub 30-tygodniowy rok szkolny, czyli wychowanie fizyczne powinno być realizowane średnio, w wymiarze 3 godzin tygodniowo. Proponowany program został skonstruowany w taki sposób, by umożliwić nauczycielom swobodny wybór formy realizacji zajęć.

      Nauczyciel może się stać autorem własnego programu lub skorzystać z programów opracowanych przez innych. Zgodnie z rozporządzeniem MEN z dnia 8 czerwca 2009 roku w sprawie dopuszczenia do użytku w szkole programów wychowania przedszkolnego i programów nauczania oraz dopuszczenia do użytku szkolnego podręczników (Dz.U. Nr 89, poz. 730) program „Zdrowie • Sport • Rekreacja” stanowi opis realizacji celów kształcenia i zadań edukacyjnych określonych w podstawie programowej oraz zawiera zgodne z podstawą programową, szczegółowe cele kształcenia i wychowania opisane jako przewidywane efekty nauczania, treści nauczania, sposoby osiągania celów kształcenia i wychowania, opis założonych osiągnięć ucznia, a także propozycje kryteriów oceny i metod sprawdzania osiągnięć ucznia. Obligatoryjne treści tego programu, zgodne z podstawą programową, zostały uzupełnione o treści fakultatywne, możliwe do realizacji w zależności od warunków środowiskowych i bazy materialnej. Integralną częścią programu jest szczegółowy plan pracy, czyli rozkład materiału nauczania dla poszczególnych klas oraz standardy wymagań i zasady oceniania tworzące przedmiotowy system oceniania z wychowania fizycznego.

      Każdy nauczyciel powinien się w swej pracy wykazać innowacyjnością, zaangażowaniem, samodzielnością i twórczym podejściem do założeń programowych. Praktyczne wykorzystanie umiejętności i wiadomości dydaktyczno-wychowawczych powinno zaowocować samodzielnie opracowanymi materiałami, w tym własnymi programami nauczania. Dlatego proponowany materiał należy traktować jako wskazówki i propozycje ułatwiające tworzenie własnych dokumentów pracy, a nie gotowe przepisy działania. Autorka wyraża zgodę na modyfikowanie programu w zakresie treści, metod i form oraz osiągnięć i sposobów ich sprawdzania, z uwzględnianiem potrzeb i możliwości uczniów oraz warunków, w jakich program ma być realizowany z absolutną koniecznością zachowania wymagań szczegółowych określonych w podstawie programowej.

      PROGRAM NAUCZANIA WYCHOWANIA FIZYCZNEGO DLA IV ETAPU EDUKACYJNEGO

      Założenia wstępne:

      Program jest częścią ogólnej koncepcji kształcenia w zakresie wychowania fizycznego dla wszystkich etapów kształcenia i stanowi opis sposobu realizacji zadań edukacyjnych ustalonych w podstawie programowej kształcenia ogólnego. W programie zawarte zostały propozycje zadań dodatkowych, w tym propozycje treści fakultatywnych.

      Program powinien się stać inspiracją dla nauczycieli wychowania fizycznego do samodzielnych poszukiwań zarówno w zakresie sposobów