Koncepcja wychowania fizycznego dla wszystkich etapów edukacji Zdrowie-Sport-Rekreacja. Urszula Kierczak
etapach nauczania:
Wychowanie fizyczne według nowej podstawy programowej toprzede wszystkim wdrażanie do troski o zdrowie fizyczne, psychiczne i społeczne oraz przygotowanie do aktywnego uczestnictwa w kulturze fizycznej. W wypadku wychowania fizycznego podstawą działania jest wiedza naukowa, której źródła stanowią teoria i metodyka kultury fizycznej oraz osiągnięcia nauk przyrodniczych i społecznych. Zmieniające się na przestrzeni lat teoretyczne podejście do wychowania fizycznego obejmowało na początku jedynie kształtowanie ciała (ćwiczenia cielesne), następnie wychowanie przez ćwicze-nia ciała, aż do współczesnej koncepcji wychowania w trosce o ciało. Program jest zgodny z podstawowymi tendencjami rozwoju szkolnej edukacji fizycznej, takimi jak:
Wychowanie zdrowotne – rozumiane jako troska o zdrowie, dbałość i poszanowanie swojego ciała, kształtowanie zdrowego stylu życia. Ukazywanie szkodliwości używek, kształtowanie odpowiedzialności za zdrowie swoje i innych, postaw asertywnych, umiejętności obrony własnego zdania i przeciwstawienie się naciskom.
Wychowanie dla przyszłości, wychowanie do rekreacji – wytworzenie nawyku uprawiania różnych form rekreacji ruchowej i sportu w czasie wolnym. Wykształcenie potrzeby ruchu i czynnego wypoczynku, który niesie przyjemne przeżycia, zadowo-lenia i radość. Rozwijanie zainteresowań, przekonań i pozytywnych postaw wobec szeroko rozumianego uczestnictwa w kulturze fizycznej.
Autoedukacja – stopniowe zastępowanie kontroli – samokontrolą, oceny – samooceną. Poszerzenie udziału ucznia w samodzielnym podejmowaniu działań, uświadamianie współodpowiedzialności za efekty kształcenia i współtworzenie zajęć. Kształcenie umiejętności oceny własnej sprawności fizycznej i przebiegu rozwoju fizycznego.
Indywidualizacja – wychowanie fizyczne powinno uwzględniać zróżnicowane potrzeby i właściwości psychofizyczne uczniów. Indywidualizacja prowadzonych zajęć, stosowanie metod twórczych, uwzględniających indywidualne predyspozycje i uzdolnienia wychowanków.
Humanizacja – człowiek jest najwyższym dobrem. Uczeń jest podmiotem, a nie przedmiotem działań, jest osobą, która ma prawo do wyrażania własnych poglądów. Nauczyciel swoim przykładem, profesjonalizmem w działaniu powinien ukazać uczniom świat wartości kultury fizycznej. Uczeń, identyfikując się z tymi wartościami, powinien chcieć aktywnie i kreatywnie podejmować wysiłek fizyczny. Można wymusić obecność uczniów na zajęciach, ale nie ich zaangażowanie.
Intelektualizacja – uczestnik lekcji powinien mieć świadomość uczestnictwa, powinien wiedzieć, po co ćwiczy, jakie są korzyści z podejmowanego wysiłku. Wiedza powinna się stać podstawą działania. Wychowanie fizyczne powinno umożliwić uczniowi zrozumienie siebie i swoich potrzeb.
Holizm – jedność procesu edukacyjnego we wszystkich dziedzinach, spójność nauczania i wychowania. Rozwijanie ogólnej kultury człowieka i jego pełnej osobowości.
Uczeń w trakcie edukacji fizycznej powinien być wprowadzany w świat kultury fizycznej w obszarach:
– kultury współzawodnictwa – zasad czystej i uczciwej rywalizacji, równości szans dla wszystkich;
– kultury kibicowania – właściwego zachowania się na trybunach sportowych zarówno w sytuacji zwycięstwa, jak i porażki swoich faworytów;
– kultury sędziowania – sprawiedliwej, uczciwej, rzetelnej i obiektywnej oceny wyników.
Zajęcia wychowania fizycznego powinny zawierać założenia edukacji olimpijskiej według pedagogiki sportowej P. de Coubertina i kształtować takie wartości moralne, jak: uczciwość, odwaga, lojalność, współpraca w zespole, przestrzeganie obowiązujących norm, przepisów i reguł.
Wymagania szczegółowe, określone w podstawie programowej, w programie wyróżnione zostały jako podstawowe osiągnięcia. Ich realizacja jest dla każdego nauczyciela obowiązkowa. Dla orientacji nauczyciela wymagania szczegółowe zgodne z podstawą programową zostały zapisane kursywą. Są to umiejętności, wiadomości oraz elementy postaw, które każdy uczeń musi mieć opanowane na zakończenie czwartego etapu edukacyjnego. Stanowią one podstawę edukacji i warunkują edukacyjną odpowiedzialność nauczyciela wychowania fizycznego w każdej ponadgimnazjalnej szkole w kraju.
Program zawiera treści nauczania, czyli zakres materiału, którego realizacja pozwala osiągnąć zaplanowane cele edukacyjne. Przewidywane efekty kształcenia, jako wymagania szczegółowe, zostały określone w zakresie wiadomości, umiejętności oraz postaw. W zakresie szkół ponadgimnazjalnych wymagania szczegółowe praktycznie nie dotyczą umiejętności ruchowych. Wszystkie przewidziane do nauczenia elementy techniki, zarówno w sportach indywidualnych, jak i zespołowych, powinny zostać opanowane na wcześniejszych etapach edukacyjnych. Czwarty etap edukacyjnyto intelektualizacja wychowania fizycznego, czyli zakładane osiągnięcia przewidują, że uczeń powinien przede wszystkim posiąść określony zasób wiedzy, która ma być podstawą do świadomych wyborów związanych ze zdrowiem i aktywnością fizyczną w późniejszych etapach życia. Należy jednak pamiętać, że istotą szkolnego wychowania fizycznego jest ruch, dlatego przekaz wiedzy teoretycznej należy zawsze łączyć z działaniem praktycznym. Dodatkowo w programie zawarte zostały treści fakultatywne, które mogą być realizowane jako zajęcia sportowe, rekreacyjno-zdrowotne, taneczne lub turystyczne, w formach szkolnych lub pozaszkolnych. Uczniowie powinni mieć możliwość wyboru w zakresie organizacji i treści tych zajęć.
Materiał nauczania podstawowy, zgodnie z podstawą programową, został podzielony na sześć modułów:
1. Diagnoza sprawności i aktywności fizycznej oraz rozwoju fizycz-nego.
2. Trening zdrowotny.
3. Sporty całego życia i wypoczynek.
4. Bezpieczna aktywność fizyczna i higiena osobista.
5. Sport.
6. Edukacja zdrowotna.
Cele ogólne
Cel główny wychowania fizycznego w koncepcji edukacji fizycznej „Zdrowie • Sport • Rekreacja”:
Wdrażanie do dbałości o sprawność fizyczną i prawidłowy rozwój, do troski o zdrowie swoje i innych. Przygotowanie do aktywnego uczestnictwa w kulturze fizycznej.
Cel programu „Zdrowie • Sport • Rekreacja” dla IV etapu edukacyjnego – szkoły ponadgimnazjalne – liceum ogólnokształcące, technikum, zasadnicza szkoła zawodowa:
Wyposażenie uczniów w kompetencje niezbędne do dokonywa-nia świadomych wyborów związanych z własną sprawnością, zdrowiem oraz wszechstronnym uczestnictwem w kulturze fizycznej.
Etapowe cele kształcenia i wychowania dla IV etapu edukacyjnego określone w podstawie programowej:
Przygotowanie do aktywności fizycznej przez całe życie oraz ochrona i doskonalenie zdrowia własnego oraz innych, w szczególności:
– uświadomienie potrzeby aktywności fizycznej przez całe życie;
– stosowanie w życiu codziennym zasad prozdrowotnego stylu życia;
– działanie jako krytyczny konsument (odbiorca) sportu;
– umiejętności sprzyjające zapobieganiu chorobom i doskonaleniu zdrowia fizycznego, psychicznego i społecznego.
Treści nauczania. Szczegółowe cele kształcenia i wychowania
1. Diagnoza sprawności i aktywności fizycznej oraz rozwoju fizycznego
Cele kształcenia – wymagania ogólne:
Utrwalenie świadomości związku aktywności fizycznej ze zdrowiem.
Rozwijanie zainteresowań „sportami całego życia”.
Przestrzeganie zasad bezpieczeństwa.
Kształtowanie