Kosmetologia t. 1. Отсутствует
emocjonalnego,
oraz od czynników zewnętrznych, takich jak:
• temperatura,
• wilgotność,
• szybkość przepływu otaczającego skórę powietrza.
Wartość TEWL dla osób dorosłych wynosi 85–170 ml/dzień. W chorobach skóry przebiegających z jej suchością współczynnik ten może wzrosnąć nawet dziesięciokrotnie. Nasilenie obserwuje się również pod wpływem promieniowania słonecznego, które oddziałuje na nienasycone kwasy tłuszczowe. Efekt ten jest opóźniony w czasie (ryc. 8.1).
Rycina 8.1.
Przyczyny nadmiernego TEWL.
NMF (natural moisturizing factor – naturalny czynnik nawilżający) jest niezbędny w zatrzymywaniu wody wewnątrz korneocytów, zapewniając ich optymalne nawodnienie (utrzymanie prawidłowej objętości wody). NMF korzystnie wpływa na integralność warstwy rogowej i jej rolę ochronną przed penetracją czynników zewnątrzpochodnych. Zawartość NMF kształtuje również „elastyczność” warstwy rogowej i odporność na uszkodzenia.
Mocznik jako składnik NMF odpowiada za zatrzymanie wody w warstwie rogowej naskórka, co sprzyja zmniejszeniu patologicznego złuszczania i świądu. Wskazano na jego zmniejszoną ilość w przypadku suchej skóry, łuszczycy i atopowego zapalenia skóry (AZS).
W skład lipidów powierzchownych wchodzą ceramidy, które są kompleksami sfingozyny i kwasów tłuszczowych. Budując warstwy lipidowe cementu międzykomórkowego, warunkują prawidłowe przyleganie korneocytów, dzięki czemu zapewniają funkcje barierowe. Ceramidy biorą udział we wzroście i różnicowaniu keratynocytów. Składają się z różnych frakcji. Istotny jest ceramid 1, zawierający kwas linolowy. Synteza ceramidów jest zależna m.in. od wieku i np. warunków atmosferycznych.
Hormony płciowe – estrogeny i androgeny – za pośrednictwem receptorów steroidowych kontrolują proliferację oraz różnicowanie się keratynocytów, ułatwiają powstawanie ziaren keratohialiny i lipidów ciałek lamellarnych budujących warstwę rogową naskórka. Estrogeny wpływają na zawartość wody w naskórku i skórze właściwej.
W tabeli 8.1 przedstawiono konsekwencje przewlekle utrzymującej się suchości skóry.
Rycina 8.2.
Czynniki wpływające na zaburzenia w strukturze i funkcjonowaniu skóry suchej.
Suchej skóry nie należy utożsamiać z odwodnieniem powstającym w efekcie niedoboru lub braku wody oraz białek, które ją wiążą: profilagryny, inwolukryny, lorykryny. Bez tych składników złuszczająca się warstwa zrogowaciała traci spójność i integralność (ryc. 8.2). Odwodnienie jest niepatologicznym przejściowym stanem, natomiast suchość skóry może mieć zarówno charakter niepatologiczny, jak i patologiczny, towarzyszący chorobom skóry. Skórę suchą należy nawodnić, jak również dostarczyć składników wiążących wodę.
Tabela 8.1.
Konsekwencje przewlekle utrzymującej się suchości skóry
8.3. Atopowe zapalenie skóry (AZS) a dysfunkcje bariery naskórkowej
U chorych na AZS wykazano nieprawidłową syntezę białek strukturalnych, wysokie stężenie proteaz i niską aktywność ich inhibitorów, co ma wpływ na dysfunkcje bariery naskórkowej. Zaburzenia te przyczyniają się do zwiększonej penetracji alergenów i czynników drażniących z otoczenia, co jest obecnie uważane za pierwotny czynnik w etiopatogenezie wyprysku atopowego.
W patomechanizmie AZS opisuje się zjawisko błędnego koła, jako samonapędzający się proces chorobowy (ryc. 8.3). Ponadto wykazano, że zmiany dotyczące bariery naskórkowej u chorych na AZS stwierdza się nie tylko w obrębie skóry zmienionej chorobowo, lecz także w pozornie niezmienionej.
Rycina 8.3.
Patomechanizm AZS.
8.4. Etiopatogeneza nadmiernej suchości skóry
Tabela 8.2.
Etiopatogeneza nadmiernej suchości skóry
AIDS (acquired immunodeficiency syndrome) – zespół nabytego niedoboru odporności; FLG (fillagrin gene) – gen kodujący profilagrynę; NNKT – niezbędne nienasycone kwasy tłuszczowe; SLS (sodium lauryl sulfate) – laurylosiarczan sodu.
8.5. Grupy substancji wykorzystywanych w kosmetykach do skóry suchej
Produkty często działają na zasadzie natychmiastowej poprawy gładkości i miękkości skóry (ułożenie korneocytów na powierzchni skóry) → emolienty czy rzadkie oleiste substancje działają jak klej pomiędzy korneocytami → zmniejszają poprzez to uczucie tarcia i szorstkości → wygładzają (ryc. 8.4).
Tabela 8.3.
Grupy substancji wykorzystywanych w kosmetykach do skóry suchej
NNKT – niezbędne nienasycone kwasy tłuszczowe.
■ Emolienty
Emolienty to termin, który obejmuje mieszaniny składników hydrofobowych i hydrofilowych, tworzących zazwyczaj emulsję o dwóch możliwych typach: olej w wodzie (O/W) lub woda w oleju (W/O). Są to kosmetyki o właściwościach nawilżających i natłuszczających skórę. Są uważane za integralny i niezbędny element leczenia i profilaktyki chorób skóry, w których istotną rolę odgrywają zaburzenia funkcji i struktury bariery naskórkowej. Często są to produkty wieloskładnikowe charakteryzujące się różnymi mechanizmami działania.
Emolienty mogą być substancjami okluzyjnymi zatrzymującymi wodę w naskórku (mocznik, kwas hialuronowy), substancjami higroskopijnymi (wiążącymi wodę), substancjami wykazującymi działanie suplementujące składniki substancji międzykomórkowej oraz mogą tworzyć półprzepuszczalną barierę na powierzchni naskórka (zastąpienie funkcji naturalnej bariery naskórkowej). Humektanty, ściągając wodę do bardziej powierzchownych warstw naskórka, mogą przyczynić się do zwiększenia TEWL. Dlatego w preparacie emolientowym humektanty powinny występować razem ze składnikami okluzyjnymi (ryc. 8.5).
Rycina 8.4.
Schematyczne działanie substancji nawilżających.
Rycina 8.5.
Znaczenie emolientów w przypadku skóry suchej lub atopowej.
Ponadto emolienty wykazują działanie: regenerujące naskórek, przeciwzapalne (hamowanie aktywności cytokin prozapalnych), antymitotyczne (normalizacja podziałów keratynocytów) i przeciwświądowe (efekt chłodzący).
Emolienty występują w różnych formach kosmetycznych, takich jak kremy, balsamy, płyny lub emulsje do kąpieli, lotiony i maści. Emolienty są zalecane przez alergologów, dermatologów i pediatrów do pielęgnacji suchej skóry w przebiegu