Król Maciuś na wyspie bezludnej. Janusz Korczak
się (reg.) – zapytać. [przypis edytorski]
4
pałasz – rodzaj białej broni, podobny do lekkiego miecza, o prostej, dość długiej i wąskiej głowni, w Polsce używany od XVI do XIX w. [przypis edytorski]
5
ślepa babka – dziś raczej: ciuciubabka, zabawa, w której jedna osoba z zawiązanymi oczami ma za zadanie złapać lub dotknąć jednego z pozostałych graczy, aby ten przejął jej rolę. [przypis edytorski]
6
Jeśli wasza królewska mość pozwoli, będę go odwiedzała codziennie – zdanie w formie grzecznościowej: zaimek go oznacza tutaj Maciusia. [przypis edytorski]
7
lokaj – służący. [przypis edytorski]
8
perski proszek – substancja służąca dawniej do zwalczania owadów, zwłaszcza pcheł, uzyskiwana z wysuszonej i sproszkowanej rośliny, zwanej wcześniej złocieniem dalmatyńskim, a dziś raczej wrotyczem dalmatyńskim (łac. Pyrethrum cinerariaefolium a. Tanacetum cinerariifolium). [przypis edytorski]
9
milicjant – formacja, która pilnuje porządku w kraju Maciusia, nosi nazwę policji, ale jej funkcjonariuszy autor nazywa często milicjantami. Milicja i policja to wyrazy bliskoznaczne, oba oznaczają zorganizowaną grupę ludzi przygotowanych do walki, których obowiązkiem jest pilnować porządku i zapewniać spokój w społeczności, np. w mieście czy w państwie. Nazwa policja pochodzi od łac. politia i gr. politeia, a te słowa oznaczały pierwotnie sztukę zarządzania miastem, utrzymywania porządku w mieście, zaś milicja wywodzi się od łac. militia, co znaczyło: służba wojskowa. W Polsce przed II wojną światową używano obu tych słów, w latach 1944–1990 stróżów prawa nazywano oficjalnie Milicją Obywatelską, a potem przywrócono nazwę Policja. [przypis edytorski]
10
Dormesko – nazwisko znaczące, utworzone od czas. oznaczającego spanie w językach romańskich: fr. i hiszp. dormir, wł. dormire. [przypis edytorski]
11
oddział (tu daw.) – klasa. [przypis edytorski]
12
szkoła powszechna – dziś: szkoła podstawowa. [przypis edytorski]
13
Kto śpi, ten nie grzeszy (łac. Qui dormit, non peccat) – fragment żartobliwego powiedzenia popularnego w średniowieczu. [przypis edytorski]
14
wierzaj – dziś popr. forma 2 os. lp tr. rozkaz.: wierz. wierzaj mi pan – dziś popr. forma grzecznościowa: proszę mi wierzyć a. niech mi pan wierzy. [przypis edytorski]
15
portfelu – dziś popr. forma D. lp.: portfela; portfel (z fr. portefeuille: portfel, daw. także: teczka na dokumenty) – tu: teczka na dokumenty. [przypis edytorski]
16
Dolce far Niente (wł.) – tu: nazwisko znaczące, utworzone z wł. powiedzenia dolce far niente, opisującego słodkie lenistwo, miłe nicnierobienie. [przypis edytorski]
17
wiorsta – daw. jednostka odległości, ok. 1 km. [przypis edytorski]
18
milicjant – formacja, która pilnuje porządku w kraju Maciusia, nosi nazwę policji, ale jej funkcjonariuszy autor nazywa często milicjantami. Milicja i policja to wyrazy bliskoznaczne, oba oznaczają zorganizowaną grupę ludzi przygotowanych do walki, których obowiązkiem jest pilnować porządku i zapewniać spokój w społeczności, np. w mieście czy w państwie. Nazwa policja pochodzi od łac. politia i gr. politeia, a te słowa oznaczały pierwotnie sztukę zarządzania miastem, utrzymywania porządku w mieście, zaś milicja wywodzi się od łac. militia, co znaczyło: służba wojskowa. W Polsce przed II wojną światową używano obu tych słów, w latach 1944–1990 stróżów prawa nazywano oficjalnie Milicją Obywatelską, a potem przywrócono nazwę Policja. [przypis edytorski]
19
kinematograf (daw.) – kino. [przypis edytorski]
20
doktór – dziś popr.: doktor. [przypis edytorski]
21
zgryzota – zmartwienie. [przypis edytorski]
22
siłaczów – dziś popr. forma D. lm: siłaczy. [przypis edytorski]
23
dwadzieścia – tu popr. forma D. lm r.mos.: dwudziestu (jako że mowa o łapaczach, czyli mężczyznach zajmujących się łapaniem zbiegów). [przypis edytorski]
24
łapaczów – dziś popr. forma D. lm: łapaczy. [przypis edytorski]
25
wymamić a. wymanić (daw. pot.) – wyłudzić, uzyskać podstępem lub natrętnymi prośbami. [przypis edytorski]
26
mistrze – dziś popr. forma M. lm: mistrzowie. [przypis edytorski]
27
iluzjon (daw.) – kino. [przypis edytorski]
28
1
2
3
4
5
6
7