1
patrycjusz – członek jednego z rodów posiadających najwyższe prawa i przywileje w starożytnym Rzymie. [przypis edytorski]
2
lubo (daw.) – chociaż. [przypis edytorski]
3
lanista – trener gladiatorów, przedsiębiorca organizujący walki; fechmistrz, specjalista od szermierki. [przypis edytorski]
4
tepidarium (łac.) – ogrzewane pomieszczenie w łaźniach rzymskich (termach), służyło jako miejsce relaksu, spotkań i rozmów. [przypis edytorski]
5
Lukullus, łac. Lucius Licinius Lucullus (118 – ok. 57 p.n.e.) – rzymski wódz i polityk ze stronnictwa optymatów. Wsławił się zwycięskimi wojnami z Mitrydatesem VI, królem Pontu (kraju na terenie dzisiejszej Turcji). Pod koniec życia prowadził bardzo wystawny tryb życia, wyprawiając uczty, których przepych stał się przysłowiowy. Budował też pałace, zakładał ogrody, był mecenasem uczonych i artystów. [przypis edytorski]
6
koszatka – drobny gryzoń z rodziny popielicowatych. [przypis edytorski]
7
Numidia – państwo Berberów w płn.-zach. Afryce, na zachód od Kartaginy, na terenie dzisiejszej Algierii. [przypis edytorski]
8
Pont – królestwo nad Morzem Czarnym, w I w. p.n.e. najsilniejsze państwo w regionie, w czasie opisywanym przez Sienkiewicza było już zależne od Rzymu. Obejmowało tereny dzisiejszej Turcji, Krym i liczne ziemie na wybrzeżach Morza Czarnego i Azowskiego. Nazwa krainy pochodziła od ówczesnej nazwy Morza Czarnego: Pontus Euxinus. [przypis edytorski]
9
Borysten a. Borystenes – starożytna nazwa Dniepru, który był ówcześnie uważany trzecią co do wielkości rzekę świata. [przypis edytorski]
10
epilychnia a. epilichnia (z gr.) – ozdobne małe naczynia, w których palono wonności. [przypis edytorski]
11
Sericum (z łac. sericum: jedwab) – kraina w środkowej Azji. [przypis edytorski]
12
okres (tu daw.) – zdanie, fraza. [przypis edytorski]
13
w Helladzie i Osadach – w Grecji i jej koloniach. [przypis edytorski]
14
krater (tu daw.) – puchar, kielich. [przypis edytorski]
15
towarzyszów – dziś popr. forma: towarzyszy. [przypis edytorski]
16
Serapeum (gr. Serapejon) – świątynia Serapisa, grecko-egipskiego bóstwa, powstałego w IV w. p.n.e. przez połączenie cech Ozyrysa, Apisa i Zeusa. Serapeum w Aleksandrii było ośrodkiem życia intelektualnego i zawierało ogromną bibliotekę. Zostało zniszczone przez chrześcijan w 391 r. n.e. jako pogańskie. [przypis edytorski]
17
Biblioteka Aleksandryjska – największa biblioteka starożytnego świata, założona przy Muzejonie, ówczesnym instytucie naukowym, przez władców egipskich z rodu Ptolemeuszów, którzy nakazali kopiować każdy zwój (czyli książkę), z którym ktokolwiek chciał wyjechać z Aleksandrii. Skupowano też lub wypożyczano do kopiowania pisma z całego ówczesnego świata. W czasie inwazji rzymskiej na Egipt pod wodzą Juliusza Cezara część zbiorów Biblioteki spłonęła, w ramach rekompensaty władczyni Egiptu, Kleopatra, otrzymała zbiory biblioteki ze zdobytego przez Rzymian Pergamonu. [przypis edytorski]
18
zali (daw.) – czy. [przypis edytorski]
19
ginaeceum (łac. gynaeceum, gr. γυναικείον, gynaikeion) – w starożytnej Grecji część domu wydzielona dla kobiet. [przypis edytorski]
20
sympozjon (z gr.) – uczta. [przypis edytorski]
21
słońce nie przyćmiło jej twarzy – w XIX w., kiedy Henryk Sienkiewicz pisał niniejszą nowelę, uważano, że piękna może być tylko kobieta o jasnej cerze, nieopalona. [przypis edytorski]
22
atrium (łac.) – wewnętrzny dziedziniec lub centralne pomieszczenie w rzymskim domu. [przypis edytorski]
23
Numidka – mieszkanka Numidii, państwa Berberów w płn.-zach. Afryce, na zachód od Kartaginy, na terenie dzisiejszej Algierii. [przypis edytorski]
24
w bogi – dziś popr. forma: w bogów. [przypis edytorski]
